Trường thành hoài cổ

Nghĩ chuyện đời xưa cũng nực cười,

Sự đời đến thế, thế thời thôi!

Rừng xanh núi đỏ hơn nghìn dặm,

Nước độc ma thiêng mấy vạn người.

Khoét rỗng ruột gan trời đất cả,

Phá tung phên giậu hạ di rồi.  (1) 

Thôi thôi đến thế thời thôi nhỉ,

Mấy trắng về đâu nước chảy xuôi.  (2)

(1) ý nói đất nước ta

(2) vận mệnh của đất nước hồi bấy giờ chẳng khác nào như mây trôi dạt, nước chảy xuôi.

Bài này tuy đầu đề là “Hoài cổ” nhưng thực ra nhà thơ muốn nói lên cảnh thực dân Pháp bắt dân ta đi phu khai mỏ ở miền núi, đắp đường xe lửa v.v... bị chết nhiều.

Nguyễn Khuyến