Tự thuật

Ngũ thập niên hoa thất xích khu,

Cương trường như thiết khước thành nhu.

Phong xuy song ngoại hoàng hoa tạ,

Lộ ấp đình tiền lục liễu cù.

Bích hán vọng cùng vân diểu diểu,

Hoàng lương mộng tỉnh dạ du du.

Bồng Lai sơn thượng âm dung đoạn,

Băng ngọc u hồn nhập mộng vô.

 自述

五十年華七尺軀，

剛腸如鐵卻成柔。

風吹窗外黃花謝，

露浥庭前綠柳癯。

碧漢望窮雲杳杳，

黃梁夢醒夜悠悠。

蓬萊山上音容斷，

冰玉幽魂入夢無。

Bẩy thước thân kia đã ngũ tuần,

Lòng như sắt cứng cũng mềm dần.

Gió rung làm héo hoa ngoài cửa,

Sương dãi thêm gầy liễu trước sân.

Tầng biếc trông xa mây thăm thẳm,

Kê vàng tỉnh giấc những phân vân.

Âm dương cách biệt non Bồng vắng,

Băng ngọc hồn thiêng nhập mộng chăng?

(Bản dịch của Cao Huy Giu, trong sách Đại Việt sử ký toàn thư)

Dịch nghĩa:

Tấm thân bảy thước đã năm mươi tuổi,

Lòng cứng như sắt cũng hóa thành mềm.

Gió thổi ngoài cửa sổ khiến hoa vàng tàn tạ,

Sương đẫm trước sân, khiến liễu biếc héo gày,

Nhìn tít trời xanh, mây bay mờ mịt,

Giấc mộng kê vàng chợt tỉnh, lòng vời vợi lúc đêm khuya.

Trên đỉnh Bồng Lai, giọng nói dáng người đã khuất,

U hồn băng ngọc đã vào giấc mộng hay chưa?

Sử chép, tháng giêng năm Đinh Tị (1497), nhà vua ốm nặng, biết khó qua khỏi, ông bèn tựa ngọc kỷ mệnh cho thái tử Tăng (Lê Hiến Tông) lên nối ngôi và làm bài thơ tuyệt mệnh này. Đây là bài thơ cuối cùng trong đời ông. Ông mất ngày 29 tháng giêng năm Đinh Tị (1497). Qua bài này, tâm tư nhà vua rất trong sáng, khảng khái; nhận thức cuộc sống như những nhân sĩ, những thi sĩ bình thường; coi cuộc đời rút cục như giấc mộng, không hề có giọng “kẻ cả dạy đời”.