พุทธประวัติ  คือ ประวัติ เรื่องราวต่าง ๆ ของพระพุทฺธสุมฺมโณ ตลอดถึงเรื่องราวต่างของบุคคลและสถานที่ที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธเจ้า

พุทธประวัติที่เป็นหนังสือหรือตำรา นอกจากจะมีเนื้อหาที่ประวัติของพระพุทธเจ้าแล้ว ยังมีเนื้อหาที่เป็นประวัติพระสาวก ประวัติสถานที่ เหตุการณ์และประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนาหลังจากพระพุทธเจ้าปรินิพพาน

พุทธประวัติรวบรวมได้จากพระไตรปิฎกโดยเก็บเนื้อหาซึ่งกระจายอยู่ในพระวินัยบ้าง พระสูตรบ้าง มาจัดลำดับให้เป็นเรื่องราวติดต่อกันไปตามเหตุการณ์จริง นำเนื้อหาจากคัมภีร์อรรถกถาเข้ามาเสริมบ้างเพื่อให้เกิดความสมบูรณ์ขึ้น

สังเวชนียสถาน หมายถึง สถานที่ที่ทำให้เกิดความรู้สึกระลึกถึงพระพุทธเจ้า เกิดความแช่มชื่น เบิกบาน เกิดแรงบันดาลใจที่จะทำความดี เมื่อได้ไปพบเห็น

สังเวชนียสถาน มี 4 แห่ง คือ

1. สถานที่ประสูติ

2. สถานที่ตรัสรู้

3. สถานที่แสดงปฐมเทศนา

4. สถานที่ปรินิพพาน

1 ศึกษาในสำนักอาจารย์อาฬรดาบส กาลามโคตร อุทกดาบส ลามะบุตร ฝึกปฏิบัติได้ญาณสมาบัติ 7 และญาณสมาบัติ 8 ญาณ คือ สมาธิ

2 การบำเพ็ญตบะและทุกกิริยา กิริยาที่ทำได้ยากยิ่ง 3 ขั้นตอน กัดฟัน กลั้นลม อดอาหาร ยิ่งไม่ตรัสรู้คิดได้ว่ามิใช่วิธีการที่ถูกต้อง

3 ทรงบำเพ็ญเพียรทางจิต คิดค้นหาเหตุผลทางจิตใจโดยใช้อานาปะอานสติจนเกิดความรู้แจ้งเห็นจริงสามารถดับทุกข์ได้ด้วยอริยสัจ 4

พระพุทธเจ้าทรงใช้ความเพียรพยายามอย่างมากในการเอาชนะมารพระองค์กล่าวว่ามารก็คือความเบื่อหน่ายความเมื่อยล้าที่พระองค์ทรงเผชิญขณะบำเพ็ญเพียรทางจิตการปฏิบัติดังกล่าวทำให้พระองค์สามารถชนะมารหรือจิตใจของพระองค์ได้ 

มาร ในทางพระพุทธศาสนา คือ สิ่งที่ฆ่าบุคคลให้ตายจากความดีหรือเป็นผู้ขัดขวางบุคคลมิให้บรรลุผลสำเร็จอันดีงา

มารในพระพุทธศาสนาประกอบไปด้วย 5 มารได้แก่

1 กิเลสมาร หมายถึง ความอยากได้ความอยากมีความอยากของแต่ละบุคคล 

2 ขันธมาร หมายถึง รูปเวทนาสัญญาสังขารความหลงในสภาพที่ปรุงแต่งขึ้นเช่นลงและยึดติดในรูปกายของตนเอง 

3 อภิสังขารมาร หมายถึง มาที่ขัดขวางมิให้หลุดพ้นจากสั่งสารวัตรคือเวียนว่ายตายเกิด

4 เทวปุตตมาร หมายถึงอมนุษย์ประเภท 1 รวมถึงบุคคลรอบข้างที่คอยขัดขวางเหนี่ยวรั้งไม่ให้ทำความดีและยุยงให้ทำความชั่ว 

5 มัจจุมาร หมายถึง ความตายเพราะความตายเป็นตัวการตัดโอกาสที่จะกระทำความดีต่างๆ 

พระพุทธเจ้าทรงบำเพ็ญเพียรจนบรรลุยาม 3 ยานได้แก่

1.ปฐมยาม พระองค์ทรงบรรลุบุพเพนิวาสานุสติญาณคือทรงระลึกชาติในอดีตทั้งของตนเองและของผู้อื่น 

2 มัชฌิมยาม พระองค์ทรงบรรลุจุตูปาตญาณ คือทรงได้ตาทิพย์คือการรู้แจ้งการเกิดและดับ 

3 ปจฉิมยาม พระองค์ทรงบรรลุอาสวักขยญาณ คือตรัสรู้ความจริงอันประเสริฐคืออริยสัจ 4 

อริยสัจ 4 

1 ทุกข์ คือ สภาพที่ทนได้ยาก 

2 สมุทัย คือ ต้นเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ 

3.นิโรธ คือ ความดับทุกข์ 

4 มรรค  คือ  ข้อปฏิบัติหรือหนทางปฏิบัติให้ถึงการดับทุกข์

ก่อตั้งพระพุทธศาสนา

หลังจากที่พระพุทธองค์ตรัสรู้มีพราหมณ์ชื่อท้าวสหัมบดีพราหมณ์ ไพฑูรย์อาราธนาให้แสดงธรรมที่ค้นพบแกเวไนยสัตว์เถิดคือพวกเราที่เป็นมนุษย์ซึ่งมนุษย์ซึ่งพระพุทธองค์เปรียบมนุษย์ไว้เสมือนบัว 4 เหล่า

1. บัวพพ้นน้ำ คือ มนุษย์ที่พูดนิดเดียวก็เข้าใจฉลาดเฉลียว 

2. บัวปริ่มน้ำ(เสมอน้ำ) คือ สติปัญญาปานกลาง 

3. บัวใต้น้ำ คือ สติปัญญาน้อย 

4. บัวที่จมโคลนตม คือ ไม่สามารถสอนให้เข้าใจได้แม้หลายหลายครั้ง

1.ขอพบอาจารย์อาฬารดาบส กาลามโคตร อุทกดาบส รามบุตร

2.โปรดปัญจวัคคีย์ประถมเทศนาครั้งแรกในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 8 คือ วันอาสาฬหบูชาชื่อธรรมคือธรรมจักรกัปปวัตตนสูตร 1 มัชฌิมาปฏิปทา 2 อริยสัจ 4 

3. โกณฑัญญะได้ดวงตาเห็นธรรมขอบวชเป็นพระภิกษุองค์แรกในพระพุทธศาสนาโดยพระพุทธเจ้าประทานอุปสมบทให้เรียกว่าเอหิภิกขุอุปสัมปทา 

4. ยศสกุลบุตรและบริวารขอบวชเป็นบุตรเศรษฐีที่กรุงพาราณสีรวมเป็น 55 รูป 5 โปรดชฎิลสามพี่น้อง 

อุรุเวกัสสปะบริวาร 500 คน 

นทีกัสสปะบริวาร 300 คน คยากัสสปาบริวาร 200 คน 6 

พระเจ้าพิมพิสารถวายวัดเวฬุวัน 7 พระสารีบุตรพระโมคคัลลานะเป็นอัครสาวก

การศึกษาเกี่ยวกับการผจญมาร การตรัสรู้ และการสั่งสอน ทำของพระองค์ทำให้เห็นถึงความเพียรพยายาม ตลอดจนวิธีการสั่งสอนธรรมของพระองค์ ซึ่งสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้