Pedaqogika tarixi - Sillabus

Mövzu № 1. Azərbərbaycan xalq pedaqogikasının əsas xüsusiyyətləri. Azərbərbaycanda islamaqədər və islam dövrünün maarif sistemi.

1. Azərbaycan xalq pedaqogikasında tərbiyənin forma və vasitələri.

2. “Kitabi–Dədə Qorqud” eposunun tərbiyəvi əhəmiyyəti.

3. Qədim Misirdə, Şumerdə, Zərdüştilikdə və İslamda məktəb və tərbiyə.

4. Orxon–Yenisey abidələri üzərində yazılar və onların pedaqoji əhəmiyyəti.

5. İslаmdа tərbiyənin prinsipləri.

6. İslаmdа tərbiyənin üsulları.

7. İslamda təhsil sistemi. Suffə, kuttab və məktəblərdə, “Kitab evləri”ndə, “Elm evləri”ndə, kitabxanalarda və mədrəsələrdə təhsilin məzmunu. 

Mövzu № 2. Azərbaycanda  XIX əsrin I yarısında məktəb və pedaqoji fikir.

1. 1829-cu il məktəb nizamnaməsi. Zaqafqaziyada dövlət məktəb sisteminin yaranması. 1835-ci il, 1848-ci il və 1854-cü il nizamnamələrində təhsilin məzmunu.

2. İlk ana dili dərslikləri.

3. Müsəlman məktəbləri.

4. Azərbaycanda ilk qadın təhsili.

5. Şəhər məktəblərinin və kənd normal məktəblərinin yaranması.

6. Dəmiryolu, bazar günü və sənət məktəbləinin meydana gəlməsi

7. Qori Müəllimlər Seminariyasının Azərbaycan şöbəsi. Qazax Müəllimlər Seminariyasının yaranması.

8. A.Bakıxanovun “Gülüstani-İrəm”, “Təhzibül-əxlaq” və “Nəsihətnamə” əsərlərində tərbiyənin məqsədi, şəxsiyyətin əxlaqi və zehni inkişafı məsələləri.

9. M.Kazımbəyin Azərbaycan dili qrammatikasının əsas prinsipləri ilə bağlı tədqiqat işi. Yeni üsullu dərsliklərin tərtibi.

10. M.Ş.Vazehin ibtidai məktəblər üçün ana dili dərslikləri. “Müntəxabat”ın məzmunu.

Mövzu № 3. Azərbaycanda XIX əsrin II yarısında məktəb və pedaqoji fikir.

1. M.F.Axundovun əlifba islahatı və latın qrafikası əsasında tərtib etdiyi əlifba uğrunda mübarizəsi. Müəllim kadrları hazırlığında xidmətləri. Onun dünyəvi təhsil ideyası. Bakı Qız Məktəbinin açılmasında rolu.

2. H.Zərdabinin “Əkinçi” qəzetində tərbiyə və təhsil məslələri. Onun qadın təhsilinin inkişafında və rus dilinin təbliğində rolu.

3. S.Ə.Şirvanininyeni üsullu məktəblərin yaradılmasında rolu. “Rəbi-ül-ətfal” və “Tacül-Kütub” dərslikləri. Uşaq ədəbiyyatında yer verdiyi vətənpərvərlik və əxlaq mövzusu.

4. A.O.Çernyayevskinin pedaqoji fəaliyyəti və maarifçilik ideyaları. Onun ilk azərbaycanlı müəllim kadrlar hazırlanmasında rolu. “Vətən dili” əlifbası. 

Mövzu № 4. Azərbaycanda XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində məktəb və pedaqoji fikir.

1. İsmayıl bəy Qaspiralının “Üsuli-cədid” üzrə yeni təhsil sistemi.

2. R.Əfəndiyevin ibtidai məktəblər üçün tərtib etdiyi “Uşaq bağçası” əlifbası və “Bəsirətül-ətfal” oxu kitabı.

3. S.Vəlibəyovun və M.Mahmudbəyovun pedaqoji fəaliyyəti.

4. M.T.Sidqinin “Əxtər” və “Tərbiyə” məktəblərində tərbiyənin və təhsilin məzmunu.

5. C.Məmmədquluzadənin pedaqoji fəaliyyəti və maarifçilik ideyaları. “Azərbaycan” adlı felyetonu. “Molla Nəsrəddin” jurnalının maarifçilik ideyası və orada dərc olunan “Ana dili” məqaləsinin milli əhəmiyyəti.

6. F.Köçərlinin ana dili uğrunda mübarizəsi. Milli məktəblərin yaraılmasında rolu və maarifçilik ideyları əks olunduğu məqalələri. Onun “Balalara hədiyyə” əsəri tədris vəsaiti kimi.

7. N.Nərimanovun maarifçi və pedaqoji fəaliyyəti.  “Nadanlıq” dram əsəri. Onun xalq arasında “Nərimanov qiraətxanası” kimi tanınan kitabxanası.

8. S.M.Qənizadə və H.İ.Mahmudbəyov “Rus-Azərbaycan” məktəblərinin banisi kimi.

9. Əli bəy Hüseynzadə və Əhməd bəy Ağaoğlunun pedaqoj ideyaları. 

Mövzu № 5. Müasir dövrdə Azərbaycanda məktəb və pedaqogika (1992-ci ildən bu günə qədər).

1. Müstəqil Azərbaycanda təhsil sistemi.

2. Azərbaycan Respublikasının “Təhsil Qanunu”.

3. Azərbaycanda ali təhsilin vahid Avropa təhsil məkanına inteqrasiyası.

4. Ali təhsildə Kredit sistemi və onun tarixi. 

Mövzu № 6. İbtidai icma, quldarlıq, feodalizm cəmiyyətində tərbiyə. İntibah dövründə tərbiyə və məktəb.

1. Tərbiyənin bu mərhələlərdə yaranmasınının, qədim dövrlərdə və intibah  dövründə tərbiyənin xüsusiyyətləri. 

Mövzu № 7. Çex pedaqoqu Y.A.Komenskinin pedaqoji nəzəriyyəsi.

1. Y.A.Komenskinin pedaqoji fəaliyyəti, onun təlim ilə bağlı prinsipləri, yaş dövrləri, əxlaq tərbiyəsi ilə bağlı fikirləri. Pansofiya ideyası. Pedaqoji əsərləri və dərslikləri.

2. Y.A.Komenskinin sinif-dərs sistemi, müəllimə verdiyi tələbi.

Mövzu № 8. C.Lokk və J.J.Russonun pedaqoji baxışları. XVIII əsr Fransa materialistlərinin maarifçi hərəkatı.

1. C.Lokkun centlemen tərbiyəsinin məzmunu və üsulları.

2. C.Lokkun “İnsan zəkası haqqında” əsəri və “Ağ lövhə” nəzəriyyəsi.

3. J.J.Russonun təbii və azad tərbiyəsi. Onun “Emil, yaxud tərbiyə haqqında” əsərində uşağın yaş dövrləri və xüsusiyyətləri, ailə və qadın tərbiyəsi.

4. Fransa burjia inqilabı dövründə (J.A.Konderse, L.M.Lepelete və A.L.Lavuazye) xalq təhsili üçün maarifçi islahatların aparılması. 

Mövzu № 9. İ.H.Pestalotsinin və A.Disterveqin pedaqoji baxışları.

1. İ.H.Pestalotsinin və Disterveqin həyat və pedaqoji fəaliyyəti.

2. İ.H.Pestalotsinin elementar təhsil nəzəriyyəsi, əmək, fiziki və əxlaq tərbiyəsinin məzmunu.

3. İ.H.Pestalotsinin təlimdə üç ünsür prinsipinin mahiyyəti.

3. A.Disterveqin təlim nəzəriyyəsi. 

Mövzu № 10. İ.F.Herbart və R.Ouenin pedaqoji nəzəriyyəsi.

1. İ.F.Herbartın tərbiyəedici "təlim pillələri", "idarəetmə" və "hərtərəfli maraq" nəzəriyyələri.

2. İ.F.Herbart əxlaq tərbiyəsi və mənəvi inkişafın dörd pilləsi haqqında

3. İ.F.Herbartın beş əxlaqi ideyası və onun mahiyyəti

4. R.Ouenin pedaqoji eksperimentləri: "Nyu-Lenark" və  "Yeni harmoniya".

Mövzu № 11. XIX əsrin II yarısı və XX əsrin əvvəlində Qərbi Avropa ölkələrində pedaqoji fikir

1. K.Marks və A.Engelsin hərtərəfli inkişaf nəzəriyyəsi və politexnik təhsil ideyası.

2. G.Kerşenşteyner, A.Q.Lay və A.Bine islahatçı pedaqogikanın, C.Dyui praqmatik pedaqogikanın nümayəndələri kimi. 

Mövzu № 12. Müasir dövrdə xarici ölkələrdə Slavyan ölkələrinin təhsil sistemi.

1. ABŞ, İngiltərə, Fransa, Almaniya və Türkiyənin təhsil sistemi ilə tanışlıq.

2. Polşa, Bolqarıstan və Çexiyanın təhsil sistemi ilə tanışlıq. 

Mövzu № 13. Ukrayna, Belorusiya və Mərkəzləşdirilmiş Rus dövlətində məktəb, tərbiyə və pedaqoji fikir.

1. Ukrayna, Belorusiya və mərkəzləşdirilmiş Rus dövlətlərində məktəb.

2. Qardaşlıq məktəbləri.

3. XVIII əsr islahatları. M.V. Lomonosov və İ.V.Betskoy.

Mövzu № 14. XIX əsrdə Rusiyada məktəb və pedaqoji fikir.

1. Dövlət təhsil sisteminin yaranması.

2. N.İ.Piroqov və L.N.Tolstoyun pedaqoji baxışları.

3. N.İ.Piroqovun məktəb sistemi layihəsi.

4. L.N.Tolstoyun Yasnaya Polyana məktəbinin təcrübələri.  

Mövzu № 15. Sovet dövründə məktəb və pedaqogika.

1. Sovet pedaqogikası: təşəkkülü və inkişafı

2. A.S.Makarenko, S.T.Şatski və A.V.Lunaçarskinin pedaqoji ideyaları və fəaliyyəti