otcháou

จากกระแสละครฮิต "บุพเพสันนิวาส" ที่มาพร้อมกับศัพท์แสงโบราณหลายคำ หลายสำนวน และคำฮิตติดปากคงหนีไม่พ้น "ออเจ้า" สรรพนามบุรุษที่สอง นั่นเอง คำนี้ปรากฏในหนังสือ Du Royaume de Siam ของ ซิมง เดอ ลาลูแบร์ (Simon de la Loubère) [1] ซึ่งบันทึกข้อมูลในสมัยอยุธยาตอนกลางในรัชสมัยพระนารายณ์ แต่ก็น่าสนใจว่าคำ ๆ นี้ มีใช้ในหลักฐานอื่น ๆ หรือไม่ ผมเลยลองค้นดูก็ปรากฏว่าคำว่า "ออเจ้า" นี้ มีอยู่ในวรรณคดีหลายเรื่องด้วยกัน [2] ดังนี้

ขุนช้างขุนแผน-ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ/ตอนที่ ๘ พลายแก้วถูกเกณฑ์ทัพ

รุ่งพรุ่งนี้แล้วออแก้วไป เด็กเอ๋ยไวไวมานี่หวา

ชวนกันออเจ้าสีข้าวปลา ซ้อมให้ขาวอย่ามีแกลบรำ

ขุนช้างขุนแผน ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ/ตอนที่ ๒๗ พลายงามอาสา

จึงตรัสถามเสนาข้าเฝ้า นี่ออเจ้าคิดเห็นเป็นไฉน

เมื่อมาทานทัดขัดกูไว้ ใครจะอาสาไปก็ว่ามา ฯ

...

อ้ายเลกทาสเลกสมกรมนอกใน มันจะอาสาได้กระมังนี่

จะได้ตั้งแต่งมันให้ทันที ถอดออเจ้าเหล่านี้ลงแทนมัน ฯ

ขุนช้างขุนแผน-ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ/ตอนที่ ๒๒ ขุนแผนชนะความขุนช้าง

อยู่หลังระวังซึ่งบ้านช่อง ข้าวของออเจ้าเอาใจใส่

สั่งแล้วลุกมาด้วยทันใด ขึ้นช้างวางไปอยุธยา ฯ

ขุนช้างขุนแผน-ฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ/ตอนที่-๒๓-ขุนแผนติดคุก

ขุนแผนบริกรรมซ้ำสะเดาะ หลุดเผลาะกองกลิ้งทุกสิ่งถ้วน

ลูกโซ่โย้เย่เปรปรวน พยักชวนเฮ้ยออเจ้าเข้ามาจำ

พระอภัยมณี ตอนที่ ๙๔ พระเทวสินธุ์พบพระมังคลาจนเจ็ดกษัตริย์เตรียมรบ

แน่ออเจ้าท้าวรายาเป็นผู้ใหญ่ จงตรองไปให้มันสิ้นเหมือนดินหู

กลศึกมากมายหลายประตู เองก็รู้สารพัดได้หัดมา

พระอภัยมณี / ตอนที่ ๙๐ ท้าวรายากับพระเทวสินธุ์ไปถึงเมืองกำพลเพชร-แล้วยกทัพไปเมืองลังกา

แล้วเหลือกตาว่าออเจ้าคนเหล่านี้ ลุกขึ้นชี้มือด่านัยน์ตาขวาง

ไม่รู้จักกูหรือไรในหนทาง กูจะล้างชีวันให้บรรลัย

พระอภัยมณี / ตอนที่ ๑๓๐ เจ้าเมืองวายุภักษ์ขอนางเกสรสุมาลัยให้ภัทวงศ์

จะไต่ถามความอะไรจงไขขาน จะบนบานเอาอะไรมาให้เขา

หรือจะถามหรือจะซักการหนักเบา เฮ้ยออเจ้าว่าไปจะใคร่ฟัง

พระอภัยมณี / ตอนที่ ๘๘ พระมังคลากับพระบาทหลวงตีได้เมืองด่านลังกา

หรือออเจ้ามังคลาสานุศิษย์ จะใคร่คิดใยเยื่อในเชื้อหงส์

แต่ตัวกูสู้ตายวายชีวง ไม่ขอตรงต่อมันดั่งสัญญา

บทละครเรื่อง รามเกียรติ์ เล่ม ๑

ซึ่งท่านว่าเปนข้าพระสามี เหตุไฉนเรานี้มิรู้จัก

ดีร้ายเองออเจ้านี้เหล่ายักษ์ ทศภักตร์มันใช้ให้ปลอมมา

...

เองแกล้งโยนศิลามาเกินการ ทำแยบคายคิดอ่านพาลเอาผิด

ใครจะไม่รู้เท่าอ่อเจ้าคิด จะอวดฤทธิ์ลิงเลวให้มันฦๅ

ประชุมปกรณัมภาคที่ ๔ เรื่องเวตาลปกรณัม

"สี่นายนั้นเกรงสมภารอยู่ ไม่รู้ที่จะเข้าไปเอาได้ ขรัวร้องว่าออเจ้าเข้ามาไย หมายใจว่าจะพ้นแล้วกระมัง ถ้าแม้นมึงมิตายก็มิใช่ เองจะออกกระไรได้อ้ายโอหัง ประสกสี่ดีใจไม่รอรั้ง เอาไม้ค้อนเข้าประดังจังกวดตาย"

ประชุมปกรณัมภาคที่ ๕ นนทุกปกรณัม / ๕๑ นิทานเรื่องนกยางลวงปลา

"... แล้วมิหนำซ้ำจะลวงกินเราด้วยเล่า อย่าหมายเลยที่ว่าจะกินเราได้ ด้วยก้ามเราคีบคอท่านไว้แน่นถนัดดังนี้ ถ้าท่านมิพาเราไปส่งในสระดังเก่า เราจะหนีบคอออเจ้าให้ขาดตายในกาลบัดนี้ ครั้งนั้นกาลพโกก็สุดคิดด้วยว่าปูคีบคอหนักเข้า จึงอ้อนวอนขอโทษว่า ท่านจงคลายก้ามออกเสียสักหน่อยก่อนเถิด เราจะพาท่านไปส่งในสระดังเก่า ..."

ลิลิต นิทราชาคริช

๏ บอกบัดดลอย่าช้า เอาแต่ที่จริงอ้า

อ่อเจ้าเห็นไฉน ๚

...

ทำตนเติบบยุบยอบ คิดตรองตอบเตมแรง

พอเสร็จแสดงจบเค้า ยกหัถเฮ้ยออเจ้า

ช่างรู้ผ่อนผัน ดีแฮ ๚