ใบความรู้ที่ 6 เรื่อง การหาคุณภาพเครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย 

6.1 การหาคุณภาพของนวัตกรรม

              วิธีการหรือหรือนวัตกรรมที่ใช้ในการพัฒนาการเรียนรู้  เช่น  ชุดการสอน  แบบฝึก  แผนการจัดการเรียนรู้  แบบเรียนสำเร็จรูป หรือกิจกรรมการเรียนรู้ใหม่ ๆ ที่ผู้สอนพัฒนาขึ้น  ควรมีความถูกต้องด้านเนื้อหา   เที่ยงตรงและครอบคลุมเนื้อหาตามจุดมุ่งหมายของหลักสูตร   ตลอดจนภาษา ถ้อยคำ  รูปภาพ  และขั้นตอนที่กำหนดขึ้นควรเหมาะสมกับนักเรียนด้วย ซึ่งผู้สอนสามารถหาประสิทธิภาพของเครื่องมือได้  ดังนี้   (กรมวิชาการ,  2545ก  :  63)

                  1.  ให้ผู้เชี่ยวชาญพิจารณา  ตรวจสอบด้านเนื้อหาและรูปแบบ  เช่น  สร้างแบบฝึกทักษะการคิดเลขเร็วขึ้น  แล้วนำไปให้ผู้เชี่ยวชาญจำนวน  3  คนตรวจสอบ  ถ้ามีความเห็นสอดคล้องกัน 2  คนขึ้นไป   แสดงว่าเนื้อหาและรูปแบบมีความถูกต้องเที่ยงตรงและครอบคลุม

                 2.  หาประสิทธิภาพของสื่อหรือนวัตกรรมการเรียนรู้  โดยการวิเคราะห์หาค่าประสิทธิภาพของกระบวนการ  (E1 )  และค่าประสิทธิภาพแห่งผลลัพธ์  (E2)  ดังนี้ 

ตัวอย่าง การสร้างและหาประสิทธิภาพของเอกสารประกอบการเรียนวิชาคณิตศาสตร์ เรื่อง  พื้นที่ผิวและปริมาตร  สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่  3  แบบเดี่ยว    

              ผลการวิเคราะห์ประสิทธิภาพ  ของเอกสารประกอบการเรียนวิชาคณิตศาสตร์ เรื่อง  พื้นที่ผิวและปริมาตร สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่  3  แบบเดี่ยวที่ได้ทดลองใช้กับนักเรียน  จำนวน  3  คน  ปรากฏผลดังตารางที่ 6.1

ตารางที่  6.1  แสดงค่าการหาประสิทธิภาพของเอกสารประกอบการเรียนวิชาคณิตศาสตร์ 

                   เรื่อง  พื้นที่ผิวและปริมาตร  สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่  3  จากการทดลองใช้

                   แบบเดี่ยว

จากตารางที่ 6.1 พบว่า ผลการสอบระหว่างเรียนหรือผลของกระบวนการได้ค่าร้อยละ 62.50  และผลการสอบผลลัพธ์หรือผลการทดสอบหลังการจัดกิจกรรมด้วยเอกสารประกอบการเรียน  มีค่าเท่ากับ 61.67  แสดงว่า เอกสารประกอบการเรียนวิชาคณิตศาสตร์  เรื่อง  พื้นที่ผิวและปริมาตร  สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่  3    มีประสิทธิภาพเท่ากับ 62.50/61.67 ตามเกณฑ์มาตรฐาน 80/80 และได้ค่าดัชนีประสิทธิผล (E.I.) เท่ากับ  0.3611 แสดงว่า นักเรียนมีความก้าวหน้าในการเรียนเพิ่มขึ้นคิดเป็นร้อยละ 36.11

            แสดงว่า  เอกสารประกอบการเรียนที่สร้างขึ้นมีประสิทธิภาพ  ต่ำกว่าเกณฑ์  80/80 ที่ตั้งไว้  ผู้วิจัยได้สังเกตและสอบถามนักเรียน  3  คน  หลังจากที่ได้ทดลองใช้ แบบเดี่ยวเสร็จแล้ว  จากการวิเคราะห์หาข้อบกพร่องต่าง ๆ  ของเอกสารประกอบการเรียน  โดยตรวจสอบข้อบกพร่องของเวลาในการปฏิบัติกิจกรรม  ข้อบกพร่องของเอกสารประกอบการเรียน  ความชัดเจนของคำสั่ง เนื้อหาสาระ  กิจกรรมการเรียน  ข้อคำถามในใบกิจกรรม  ใบงาน ส่วนแบบทดสอบแต่ละชุดนั้นข้อคำถามบางข้อไม่ชัดเจน  และต้องปรับปรุงตัวเลือกบางข้อ ผู้วิจัยได้ดำเนินการแก้ไขปรับปรุงเอกสารประกอบการเรียน  แต่ละชุด  ดังนี้

6.2 การหาคุณภาพแบบทดสอบ

              แบบทดสอบถือเป็นส่วนหนึ่งในการพัฒนาบทเรียนเนื่องจากจะต้องใช้แบบทดสอบวัดพฤติกรรมผู้เรียนในด้านสมอง (cognitive domain) เพื่อทราบว่าหลังจากผ่านการเรียนรู้เนื้อหาจากบทเรียนแล้วผู้เรียนมีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมเป็นอย่างไร  การวัดพฤติกรรมของผู้เรียนด้วยแบบทดสอบสามารถวัดได้ทั้งก่อนเรียน หลังเรียนและระหว่างเรียน  อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะใช้แบบทดสอบวัดในช่วงเวลาใด แบบทดสอบทุกชนิดที่จะนำมาใช้ในบทเรียนจะต้องผ่านการหาคุณภาพก่อนที่จะนำไปใช้ในบทเรียน เนื่องจากแบบทดสอบเป็นเครื่องมือในการวัดพฤติกรรมของผู้เรียน ถ้าแบบทดสอบมีคุณภาพดีจะส่งผลให้บทเรียนมีคุณภาพเช่นกัน คุณภาพของแบบทดสอบเกี่ยวข้องกับองค์ประกอบที่สำคัญ ได้แก่ ความเที่ยงตรง (validity) ความเชื่อมั่น (reliability) ความยากง่าย  (difficulty) อำนาจจำแนก (discrimination)และความเป็นปรนัย (objectivity)

            ความเที่ยงตรง

              ความเที่ยงตรงเป็นคุณภาพของแบบทดสอบ  หมายถึง แบบทดสอบที่ผู้สอนได้สร้างไว้สามารถวัดได้ตรงตามวัตถุประสงค์ที่ต้องการจะวัด แบบทดสอบทุกชนิดจะต้องนำไปทดสอบเพื่อหาคุณภาพด้านความเที่ยงตรง จะถือได้ว่าเป็นแบบทดสอบที่มีคุณภาพตามวัตถุประสงค์ที่จะวัดและผลที่ได้จากการวัดจะถูกต้องตรงตามความต้องการ ความเที่ยงตรงของแบบทดสอบ ได้ดังนี้

                  1.  ความเที่ยงตรงตามเนื้อหา

                      ความเที่ยงตรงตามเนื้อหา (content validity) หมายถึง การที่ผู้สอนออกแบบทดสอบได้ตรงตามเนื้อหาที่สอน ในการทดสอบความเที่ยงตรงตามเนื้อหาสามารถดำเนินการได้โดยใช้ผู้เชี่ยวชาญในด้านเนื้อหา พิจารณาถึงความสอดคล้องระหว่างวัตถุประสงค์กับแบบทดสอบโดยพิจารณาเป็นรายข้อ วิธีการพิจารณาแบบนี้จะเรียกว่า การหาค่าสัมประสิทธิ์ความสอดคล้อง (Index of Item – Objective  Congruence : IOC)  โดยมีสูตรการคำนวณดังนี้

                    การตรวจสอบค่าความเที่ยงตรงด้านเนื้อหาสามารถกระทำโดย นำแบบทดสอบให้ผู้เชี่ยวชาญพิจารณาว่า ข้อสอบแต่ละข้อมีความสอดคล้องกับวัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรมหรือไม่อย่างไร ถ้ามีความสอดคล้องผู้เชี่ยวชาญจะให้ค่าเป็น “+1” แต่ถ้าผู้เชี่ยวชาญเห็นว่าข้อสอบข้อนั้น ไม่มีความสอดคล้องกับวัตถุประสงค์จะให้ค่าเป็น “-1” และในกรณีที่ผู้เชี่ยวชาญไม่แน่ใจว่าข้อสอบข้อนั้นมีความสอดคล้องกับวัตถุประสงค์หรือไม่ก็จะให้ค่าเป็น “0”

ตัวอย่างวิธีการทดสอบความเที่ยงตรงด้านเนื้อหาโดยหาค่า  IOC  อธิบายได้ดังนี้

                         นำแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน   จำนวน  20  ข้อ   ให้ผู้เชี่ยวชาญ 5 ท่าน   เพื่อตรวจสอบความสอดคล้องกับจุดประสงค์ โดยกำหนดคะแนนเป็น +1  หรือ  0   หรือ  -1  ได้ผล    ดังนี้ 

ผลการตรวจสอบความคิดเห็น ข้อ 1 ปรากฏว่ามีผู้เชี่ยวชาญเห็นด้วยกับความสอดคล้องของข้อสอบจำนวน 4 คนและไม่เห็นด้วยกับความสอดคล้องของข้อสอบจำนวน 1 คน ผลรวมของคะแนนพิจารณา  (SR)  จะได้เท่ากับ 4  ดังนั้นค่า  IOC  จึงหาได้จาก

                        ค่า 0.80 แสดงถึงข้อสอบข้อนี้มีความสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ เนื่องจากมีค่า  0.8  ซึ่งเข้าใกล้ค่า 1 ทั้งนี้ค่า IOC  ที่ยอมรับไว้ว่า ข้อสอบมีความเที่ยงตรงคือมีค่าตั้งแต่ 0.5 ขึ้นไป ถ้าหากมีค่าน้อยกว่า 0.5 ถือว่าข้อสอบข้อนั้นไม่มีความสอดคล้องกับวัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม จะต้องตัดข้อสอบนั้นออกไปหรือทำการปรับปรุงข้อสอบข้อนั้นใหม่ 

6.3 การวิเคราะห์คุณภาพของแบบทดสอบเป็นรายข้อ

การหาค่าความยากง่าย ( P )

การวิเคราะห์ความยากง่าย  เป็นการวิเคราะห์ข้อสอบเป็นรายข้อ

สูตรในการคำนวณ 

เกณฑ์ความยากง่ายที่ยอมรับได้มีค่าอยู่ระหว่าง 0.20 - 0.80 ถ้าค่า P มีค่านอกเกณฑ์ที่กำหนด จะต้องปรับปรุงข้อสอบนั้น หรือตัดทิ้งไป (กรมวิชาการ. 2545 : 66)

            เกณฑ์ในการแปลความหมายค่าความยากง่าย

            0.00-0.19  หมายความว่า  ข้อสอบข้อนั้นยากเกินไป

            0.20-0.39  หมายความว่า  ข้อสอบข้อนั้นค่อนข้างยาก

            0.40-0.59  หมายความว่า  ข้อสอบข้อนั้นยากง่ายปานกลาง

            0.60-0.79  หมายความว่า  ข้อสอบข้อนั้นค่อนข้างง่าย

            0.80-1.00  หมายความว่า  ข้อสอบข้อนั้นง่ายเกินไป

การหาค่าอำนาจจำแนก ( r )

เป็นการวิเคราะห์ค่าอำนาจจำแนก เป็นการดูความเหมาะสมของรายข้อว่า ข้อคำถามสามารถจำแนกกลุ่มเก่งและกลุ่มอ่อนได้จริง หรือจำแนกผู้ที่มีคุณลักษณะสูงจากผู้มีคุณลักษณะต่ำได้

สูตรในการคำนวณ

เกณฑ์อำนาจจำแนกที่ยอมรับได้จะมีค่าตั้งแต่ 0.20  ขึ้นไป ถ้าค่าอำนาจจำแนกต่ำกว่า 0.20 จะต้องปรับปรุงแบบทดสอบข้อนั้น หรือตัดทิ้งไป (กรมวิชาการ. 2545 : 68)

เกณฑ์ในการแปลความหมายค่าอำนาจจำแนก

            0.00-0.19  หมายความว่า  ข้อสอบข้อนั้นจำแนกไม่ได้เลย

            0.20-0.39  หมายความว่า  ข้อสอบข้อนั้นจำแนกได้เล็กน้อย

            0.40-0.59  หมายความว่า  ข้อสอบข้อนั้นจำแนกได้ปานกลาง

            0.60-0.79  หมายความว่า  ข้อสอบข้อนั้นจำแนกได้ดี

            0.80-1.00  หมายความว่า  ข้อสอบข้อนั้นจำแนกได้ดีมาก

ตัวอย่าง การหาค่าความยากง่าย  ( P ) และค่าอำนาจจำแนก ( r) ของแบบทดสอบ

ตาราง 6.2 แสดงการหาค่าความยากง่าย ( P ) และค่าอำนาจจำแนก ( r ) ของแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนสาระที่ 3 เศรษฐศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม   กับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียน…………………..จำนวน…….คน

คัดเลือกไว้เป็นแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน สาระที่ 3  เศรษฐศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา  ศาสนา  และวัฒนธรรม  จำนวน  7  ข้อ 

ค่าความเชื่อมั่น (Reliability)

              การหาค่าความเชื่อมั่นเป็นการตรวจสอบคุณภาพของแบบทดสอบทั้งฉบับ

              ความเชื่อมั่น หมายถึง ความคงเส้นคงวาของผลการวัดจากการที่นำแบบทดสอบชุดนั้นไปทดสอบกับผู้เรียนไม่ว่าจะทดสอบจำนวนกี่ครั้งคะแนนที่ได้จะไม่แตกต่างกัน ความเชื่อมั่นสามารถคำนวณเป็นตัวเลขได้หลายวิธี และแต่ละวิธีจะได้ค่าไม่เกิน 1 ถ้าค่าที่คำนวณได้มีค่าเข้าใกล้ 1 แสดงว่า แบบทดสอบนั้นมีค่าความเชื่อมั่นสูง วิธีการคำนวณหาค่าความเชื่อมั่นสามารถคำนวณหาค่าได้หลายวิธี ดังนี้

              1. วิธีการของบคูเดอร์ - ริชาร์ดสัน

                  การหาความเชื่อมั่นโดยวิธีของคูเดอร์ - ริชาร์ดสัน (Kuder – Richardson : KR) โดยวิธีการนี้ จะไม่ได้ใช้การหาค่าสหสัมพันธ์เพื่อทดสอบความเชื่อมั่น แต่จะใช้วิธีหาความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบภายใน ได้แก่ ความสัมพันธ์ระหว่างข้อสอบในฉบับเดียวกัน และการคำนวณหาค่าความสัมพันธ์คะแนนของข้อสอบแต่ละข้อจะต้องแปลงให้เป็นคะแนน 2 ค่าเท่านั้น ได้แก่ ถ้าถูกจะได้ค่า 1 และถ้าผิดจะได้ค่า 0 สูตรในการหาความเชื่อมั่นแบบคูเดอร์ – ริชาร์ดสัน  จะจำแนกเป็น 2 สูตรดังรายละเอียดต่อไปนี้

                  1.1  KR–20  เป็นสูตรในการหาค่าความเชื่อมั่นที่เหมาะสำหรับแบบทดสอบที่มีค่าความยากง่ายในลักษณะกระจาย สูตรที่ใช้ในการหามีรูปแบบดังนี้

จากสูตรสามารถอธิบายวิธีการคำนวณหาค่าความเชื่อมั่นได้ โดยใช้ข้อมูลที่แสดงตามตาราง ดังนี้ 

จากข้อมูลที่คำนวณได้ในตาราง เมื่อนำไปคำนวณหาค่าความแปรปรวน และค่าความเชื่อมั่นจะได้ค่าดังนี้ 

จากค่าที่ได้คือ 0.84 หมายถึง   แบบทดสอบชุดนี้มีความเชื่อมั่นสูง   เนื่องจากค่าความเชื่อมั่นที่คำนวณได้มีค่าเข้าใกล้ 1 แสดงว่ามีความเชื่อมั่นสูงมาก ทั้งนี้แบบทดสอบที่มีค่าความเชื่อมั่นมีค่าระหว่าง  0.6 ถึง 1.0  

            1.2 KR–21 เป็นสูตรในการหาค่าความเชื่อมั่นที่เหมาะสำหรับแบบทดสอบที่มีความยากง่ายของข้อสอบแต่ละข้อมีค่าใกล้เคียงกัน  สูตรที่ใช้ในการคำนวณมีรูปแบบดังนี้ 

จากค่าที่ได้คือ 0.77 แสดงว่าแบบทดสอบชุดนี้มีความเชื่อมั่นค่อนข้างสูงเนื่องจากค่าที่คำนวณได้มีค่าเข้าใกล้ 1.0  ทั้งนี้แบบทดสอบที่มีความเชื่อมั่นมีค่าอยู่ระหว่าง  0.6 ถึง 1.0 

2. วิธีการหาสัมประสิทธิ์แอลฟา

              สัมประสิทธิ์แอลฟา (a - Coefficient) หรือสัมประสิทธิ์ความเชื่อมั่นของแบบทดสอบ เป็นค่าความเชื่อมั่นที่คำนวณหาได้จากสูตรครอนบราช (Cronbach) การหาค่าความเชื่อมั่นของแบบทดสอบโดยแบบทดสอบค่าคะแนนที่ได้อาจจะเป็นค่าอะไรก็ได้ที่มีค่ามากกว่า 1 สูตรที่ใช้ในการคำนวณมีดังนี้

ตัวอย่างวิธีการคำนวณหาค่าความเชื่อมั่นของแบบทดสอบ โดยวิธีการหาสัมประสิทธิ์แอลฟา อธิบายได้โดยใช้ข้อมูลที่แสดงในตาราง ดังนี้ 

ข้อมูลในตาราง เป็นคะแนนสอบอัตนัย  จำนวน  5 ข้อ  แต่ละข้อคะแนนเต็ม  10  เมื่อคำนวณค่าต่าง ๆ  แล้วสามารถนำมาคำนวณหาค่าความแปรปรวนแบบทดสอบทั้งฉบับและสัมประสิทธิแอลฟา  ได้ดังนี้ 

จากค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาที่คำนวณได้มีค่า 0.82 แสดงว่า แบบทดสอบชุดนี้มีค่าความเชื่อมั่นสูง เนื่องจากค่าที่คำนวณได้มีค่าเข้าใกล้  1