Олимпиадные задания на бурятском языке

Буряад хэлэн дээрэ тоо бодолгоор олимпиадна задачанууд(5-6 класс)

1.  Адуушан талада мори адуулжа ябаба. Нэгэ хэды үхибүүд моридто дүтэлбэ. Адуушан үхибүүдтэ нэгэ-нэгээр мориндо hуухыень дурадхаба. Нэгэ үхибүүндэ морин хүртэбэгүй. Хоер-хоероороо hуухыень  адуушан дахяад дурадхаба. Нэгэ мориндо үхибүүн дуташаба. Хэды үхибүүд ба хэды морид байба гээшэб, мэдэнэ гүт?

2.  Хорео соо тахяанууд ба тугалнууд хамта байба. Амитадай толгойнуудай тоо 10 хүрэнэ, хүлнүүдэйнь тоо – 26. Хорео соо хэды тахяанууд ба тугалнууд байгааб?

3.  Турлаагууд хуhан модондо нэгэ нэгээр hуужа захалба, теэд нэгэндэнь модон дуташаба; хоер хоероороо hуухадань нэгэ хуhан үлүү  гарашаба. Хэды турлааг ба хэды хуhан модон байгааб? Тооложо гаргагты.

4.  Дүрбэн шэрдэгшэд 6 таhалга 5 час соо шэрдэбэ. Хэды саг соо 12 шэрдэгшэд 18 таhалга шэрдэхэб?

5.  Багша Бадма хүбүүндэ 6 задача бодохыень дурадхаба. Тус бодогдоогүй үлэhэн задачада багша 2 үлүү  задача нэмэжэ үгэнэ.  Хамтадаа Бадма 14 задача бодохо баатай болобо.  Хэды задача Бадма бодожо шадаагүй байгааб?

6.  Шэнэ жэлэй угтамжада столой саана 20 хүн hууба. Тэдэнэй 16 – ниинь Жаргал гэжэ нэрэтэй. Һүниин тэн болоходо тэдэнэр түхэреэн стол тойрожо hуугаад тус тустаа нэгэ-нэгэ hанаа hанаха юм. Теэд  энэ hанаhан hанааниинь хоер Жаргалнуудай хоорондо hууhан хүндэ бэелэгдэжэ болохо. Эгээл олон хэды хүндэ hанааниинь бэелхэ гээшэб?

7.  Барон Мюнхгаузен ба тэрэнэй барлаг Томас уhанай эрьедэ дүтэлбэ. Эрье дээрэ тэдэндэ нэгэл хүниие даагааад ябаха онгосо олдобо. Тиибэшье тэдэнэр уhанай саада эрьедэ гаража,  харгыгаа үргэлжэлүүлбэд.  Иимэ ушар боложо магад гү, бодожо үзэгты.

8.  Шапокляк шабганса Чебурашка баарhанhаа 5 дахин хүндэ, харин ангагар Гена крокодилhоо 30 килограммаар  хүнгэн. Хамта гурбуулаа 140 кг татана. Гансаараа Чебурашка хэды кг болоноб, бодогты.                                                                                                                                

9.  Росси гүрэнэй табан ондоо мүнөөнэй монетэнүүд хамта эгээл заа тоотой хэды мүнгэн боложо тоологдохоб, бодожо туршагты.(копейкануудаар)

10.  Зүүнhээ баруулжань ехэ болоhон гуримаар бэшэгдэhэн цифрэнүүдтэй гурбан hууритай тоонууд хэды олдохо гээшэб, ухаагаа гүйлгэгты.

11.  Зүүнhээ баруулжань бага болоhон гуримаар бэшэгдэhэн цифрэнүүдтэй гурбан hууритай тоонууд хэды олдохо гээшэб,  баhал ухаагаа гүйлгэгты.

12.  2004 оной февраль hарада  5 воскресени байгаа. Дүрбэдэхи воскресени ямар үдэртэ тудалданаб, тооложо гаргагты.

13.  Дүрбэн хоернуудаар нэмэхэ- хороохо гэхэ мэтэ тэмдэгүүдые хэрэглэжэ,  аргыень тааруулан бэшэжэ, 111 гэжэ тоо гаргажа болохо. Дүрбэн юhэнүүдээр 100 тоо бэшэжэ шадагты. 

Харюунууд:

1)  4 үхибүүд ба 3 морид.

2)  3 тугал, 7 тахяа.

3)  4 турлааг, 3 хуhан.

4)  5 сагай туршада. 

5)  4 задача.  

6)  15. 

7)  Болоно, тэдэнэр урдаhан уhанай хоер тээhээ дүтэлөө. 

8)  10 килограмм

9)  166 копейкэ = 1 түхэриг 66 копейкэ.

10)  84  

11)  120. 

12)  Февралиин 22.

13) 

Задачи, которые можно предложить на уроках математики в 5-6 классах:

Задание I.    Дайте ответ в виде несократимой дроби.

Какую часть составляет расстояние в:

а) II хараа от расстояния I нүүдэл?

б) I алда от расстояния I хараа?

Задание II.   Какую часть:

а) hөөм составляет мухарhөөм?

б) төө составляет мухарhөөм?

в) тохой составляет I төө?

г) hөөм составляет I төө?

д) тохой составляет I төө?

Задание III. Решите задачи, используя таблицу с старинными бурятскими мерами длины:

1.      Расстояние в 1 дэлим разделили на 5 равных частей. Как назвать одну часть в этом случае, две части, три части? (1 hөөм =дэлим, 2 hөөм =дэлим, 3 hөөм =дэлим)( 1 дэлим = 5 hөөм )

2.      Кочевники должны были проехать расстояние в 5 нүүдэл. Они проехали расстояние в 3 нүүдэл. Какую часть пути проехали кочевники?( нүүдэл)

3.  Какую часть алды составляет 1 дэлим? (алда)(1 алда = 2 дэлим)

4.      «На 1 взрослый тэрлиг расходуется 4 дэлим, а на детский тэрлиг – 3 дэлим шелка. Какое наименьшее число дэлим шелка должно быть в рулоне, чтобы не осталось остатка?»(I дэлим = I метр)

5.      Абай Гэсэрбатор в яростной схватке одолел злого ненасытного хозяина тайги тигра Орголи. Этот полосатый хищник пожирал все живое на расстоянии 40 хараа к северу, на 60 хараа к югу. Абай Гэсэр приближался к месту битвы, увеличивая скорость за одно моргание глаза (нюдэсабшахазуура) на 10 хараа. Сколько км останется до врага Абай Гэсэру за 5 морганий глаза, если первоначально он находился на расстоянии 300 хараа? Сколько ему понадобится времени, чтоб добраться до врага?          (нюдэсабшахазуура – это примерно I секунда)

Разработала учитель математики Содномова Ц.Д.

МБОУ «Кижингинская средняя общеобразовательная школа им. Х.Намсараева»