праект

"сакрэты назваў роднага краю"

С А Ц Ы Я Л Ь Н Ы А С В Е Т Н І Ц К А - К У Л Ь Т У Р Н Ы П Р А Е К Т

Мэта: павышэнне ўзроўню духоўнай культуры насельніцтва праз прапаганду і распаўсюджванне ў жыцці грамадства вынікаў лінгвакраязнаўчых даследаванняў членаў клуба “Слова. BY” сродкамі рэгіянальных СМІ.

Задачы:

Удасканальваць веды, даследчыцкія ўменні ў сферы лінгвакраязнаўства праз розныя формы і віды дзейнасці членаў клуба “Слова. ВY”.
Трансліраваць вынікі даследаванняў на раённых, абласных і рэспубліканскіх конкурсах работ даследчага характару (канферэнцыях) у галіне лінгвістычнага краязнаўства.
Устанавіць супрацоўніцтва з рэгіянальнымі сродкамі масавай інфармацыі (“Варонаўская газета”, праграма радыёвяшчання “Воранаўскі веснік”) для сумеснай дзейнасці па адукацыйна-культурнай асвеце жыхароў рэгіёну.
Прыцягнуць увагу грамадскасці да праблем захавання народнай мовы як крыніцы ведаў пра гісторыю і духоўную культуры рэгіёну, распаўсюджванне атрыманых ведаў праз трансляцыю ў рэгіянальных сродках масавай інфармацыі.
Трансліраваць на YouTube канале відэаўрокі і майстар-класы па правядзенні лінгвакраязнаўчых даследаванняў мовы, гісторыі і духоўнай культуры рэгіёна ў даступных фарматах для дзяцей сярэдняга і старэйшага школьнага ўзросту.
Завяршыць адлічбоўку метрычных кніг Жырмунскага рымска – каталіцкага касцёла пачатку ХVІІІ-канца ХІХ стст., стварыць электронную крыніцу, якая дазволіць выкарыстоўваць дадзены матэрыял для складання радаводу і інш.
Паказаць моладзі і даросламу насельніцтву важнасць вывучэння і захавання народнай мовы рэгіёна.

Аўтар праекта і кіраўнік-каардынатар:

Квецень Валянціна Чаславаўна, настаўнік беларускай мовы і літаратуры, кіраўнік школьнага лінгвакраязнаўчага клуба "Слова. BY".

Удзельнікі праекта:

члены лінгвакраязнаўчага клуба “Слова. BY”;
педагогі і навучэнцы сярэдніх і старшых класаў установы адукацыі;
члены дзіцячых і маладзёжных грамадскіх аб’яднанняў “БРПА” і “БРСМ”

Сацыяльныя партнёры:

рэдакцыя “Воранаўскай газеты” (галоўны рэдактар Т.П. Дудко);
рэдакцыя праграмы радыёвяшчання “Воранаўскі веснік” ;
камітэт Воранаўскай раённай арганізацыі грамадскага аб’яднання “Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі” ;
спецыялісты Воранаўскай раённай арганізацыі па ахове прыроды;
прадстаўнікі грамадскасці ўстаноў і аб'ектаў на тэрыторыі Жырмунскага сельскага Савета;
выкладчыкі УА "Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы".

Актуальнасць і сацыяльная значнасць праекта

У жыцці часта адна і тая ж сітуацыя для аднаго чалавека – праблема, а для другога не складае ніякай цяжкасці. Пагадзіцеся: праблема – гэта заўсёды штосьці не так. Сацыяльная праблема – гэта штосьці не так у канкрэтных людзей. Тэрарызм, бандытызм, распаўсюджванне ВІЧ, міграцыя, падлеткавае злачынства… - гэта праблемы сучаснага грамадства. На нашай тэрыторыі сацыяльныя праблемы менш маштабныя, аднак яны ад гэтага не становяцца менш важнымі.

Праблема фарміравання ў моладзі патрыятычных якасцяў і нацыянальнай самасвядомасці з’яўляецца часткай дзяржаўнай палітыкі. На жаль, у наш час існуе жыццёвая сітуацыя, якая прывяла да з’яўлення так званай “неўкаранёнай асобы”, якая досыць распаўсюджана і рысы яе праяўляюцца, у першую чаргу, на ўзроўні сям’і (адсутнасць ведаў пра сваіх продкаў, радавод), малой радзімы, гісторыя якой малавядома ці ўвогуле страчаны сувязі з ёй. Актуальнасць гэтай праблемы адзначана ва Указе Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А.Р. Лукашэнкі “Аб правядзенні Года малой радзімы”, аб чым было паведамлена 9 лютага 2018 г. на ўрачыстай цырымоніі ўручэння дзяржаўных узнагарод лепшым работнікам аграрнай галіны. Падчас выступлення Прэзідэнт падкрэсліў значнасць фарміравання актыўнай грамядзянскай пазіцыі насельніцтва, захавання гісторыка-культурнай і духоўнай спадчыны. Кіраўнік дзяржавы засяродзіў увагу на тым, што “прыйшоў час кожнаму ўспомніць аб сваіх каранях, аб месцы, дзе засталася часцінка душы, і аддаць абавязак гэтаму кутку зямлі.”

На нашу думку, галоўная прычына ўзнікнення сітуацыі так званай “неўкаранёнай асобы” ў недастатковай адукацыйнай культуры насельніцтва. Гэта даказала анкетаванне сярод навучэнцаў установы адукацыі і гутаркі з мясцовым насельніцтвам. Большасць з іх усведамляюць тое, што трэба ведаць гісторыю Беларусі, свайго роднага краю, але часта не могуць расказаць пра гісторыю сваёй сям’і, не могуць адказаць на пытанні, як узнікла іх прозвішча, адкуль такая назва ў храма, які як святыню ўшаноўваюць жыхары вёскі.

Важным сродкам фарміравання актыўнай грамадзянскай пазіцыі, патрыятычных якасцей асобы з’яўляеццалінгвістычнае краязнаўства. Гэтаму накірунку дзейнасці адведзена значная роляў Плане мерапрыемстваў па рэалізацыі Праграмы бесперапыннага выхавання дзяцей і навучэнскай моладзі ў Рэспубліцы Беларусь.

Рэгіянальныя сродкі масавай інфармацыі сёння карыстаюцца папулярнасцю ў насельніцтва. З’яўляючыся адным з важнейшых інстытутаў нашага грамадства, СМІ выконваюць мноства функцый: інфармаванне, рэклама, досуг, асвета і інш. Аднак нашы назіранні паказалі, што менавіта асвета насельніцтва праз рэгіянальныя сродкі масавай інфармацыі ў апошні час ажыццяўляецца ўсё менш і радзей. Таму рэгіянальныя СМІ, валодаючы ўнікальным інфармацыйным патэнцыялам, разглядаюцца намі як магчымасць укаранення інавацыйных ведаў у галіне лінгвакраязнаўства ў соцыум.

Праект прадугледжвае вывучэнне асаблівасцяў рэгіянальнай народна-дыялектнай мовы. Менавіта зварот да моўнай культуры роднага краю – першы канкрэтны крок да спасціжэння і захавання культурнай і духоўнай спадчыны малой радзімы. Збор і даследаванне фактычнага моўнага матэрыялу ажыццяўляецца праз лінгвістычныя крыніцы, гутаркі з жыхарамі, у асноўным сталага веку, працу з архіўнымі дакументамі.

Дзякуючы інфармацыі, якая размяшчаецца ў рэгіянальных СМІ Воранаўскага раёна (“Варонаўская газета”, праграма радыёвяшчання “Воранаўскі веснік”), на афіцыйнай старонцы нашых партнёраў у сацыяльных медыя, яго ўдзельнікі, а таксама ўсе жадаючыя, атрымаюць магчымасць больш падрабязна пазнаёміцца з гісторыяй і духоўнай культурай свайго краю. З дапамогай газетных артыкулаў і выступленняў у радыёэфірах маладыя аўтары перададуць свой свежы погляд на гісторыю і культуру рэгіёна.

Такім чынам, наш праект дазволіць максімальна далучыць да праекта навучэнцаў, граматна і карысна праводзіць час, выбраць сваё поле дзейнасці, працаваць у камандзе над вырашэннем адной праблемы. Дапаможа сабраць вакол праекта сваю “аўдыторыю”: тых, каму цікава разам з намі пазнаваць старонкі гісторыі і культуры нашага рэгіёна праз першааснову – жывую народную мову. Менавіта зварот да моўнай культуры роднага краю – першы канкрэтны крок да спасціжэння і захавання культурнай і духоўнай спадчыны малой радзімы.

Тэрмін рэалізацыі праекта: доўгатэрміновы (з верасня 2015 г.)

Формы лінгвакраязнаўчай дзейнасці ўдзельнікаў рэалізацыі праекта:

Масавыя

Вечары, алімпіяды, віктарыны, навукова-практычныя канферэнцыі, конкурсы работ даследчага характару, лінгвакраязнаўчыя гульні і інш.

Групавыя

Лінгвакраязнаўчыя аб’яднанні па інтарэсах, клубы, навуковыя таварыствы, лінгвакраязнаўчыя экспедыцыі, сустрэчы з мясцовымі жыхарамі (інфармантамі), складанне слоўніка рэгіянальных назваў, стварэнне лінгвакраязнаўчага вугалка ў школе, выпуск экрана дасягненняў і інш.

Індывідуальныя

Вывучэнне навуковай літаратуры, работа з архіўнымі матэрыяламі, публікацыямі ў СМІ і інтэрнэт-рэсурсаў, збор і запіс моўнага матэрыялу, аналіз; падрыхтоўка даследчых прац, абарона вынікаў даследаванняў перад аўдыторыяй (на навукова-практычных канферэнцыях, конкурсах даследчых работ), стварэнне буклетаў і інш.

Вынікі рэалізацыі праекта "Сакрэты назваў роднага краю"

На падрыхтоўчым этапе праекта была заключана дамова з галоўным рэдактарам “Воранаўскай газеты” Т.П. Дудко, адказным рэдактарам праграм радыёвяшчання “Воранаўскі веснік” В.А. Мелько аб супрацоўніцтве і падтрымцы нашага праекта: магчымасці ўдзельнікам праекта прадстаўляць вынікі лінгвакраязнаўчых даследаванняў у рэгіянальных сродках масавай інфармацыі.

Вынікі лінгвакраязнаўчай дзейнасці на сучасным этапе прадстаўлены ў 10 даследчымі працамі рознай тэматыкі на конкурсах (канферэнцыях) работ даследчага характару сярод навучэнцаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі, 7 з іх удастоены дыпломаў ІІ і ІІІ ступеней, 2 - дыпломаў І ступені Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь.

Тэматыка даследчых лінгвакраязнаўчых прац

“Айконімы на тэрыторыі Жырмунскага сельскага Савета: лексіка-семантычныя і структурна-граматычныя адметнасці паходжання” (Дыплом ІІІ ступені Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь);
“Гісторыя Жырмунскага сельскага Савета на аснове мікратапонімаў”;
“З’ява бінарнай апазіцыі ў рэгіянальнай айканімічнай сістэме (на прыкладзе назваў населеных пунктаў Гродзенскай вобласці)”;
“Прозвішчы жыхароў Жырмунскага сельскага Савета Воранаўскага раёна: лексіка-семантычныя і структурна-граматычныя адметнасці паходжання”;
“Назвы праваслаўных і каталіцкіх культавых збудаванняў Гродзенскай вобласці: семантычны аспект”;
“Гідранімія басейна Нёмана на тэрыторыі Гродзенскай вобласці”(Дыплом ІІ ступені Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь);
“Метрычныя кнігі як лінгвагістарычная крыніца па даследаванні сялянскай штодзённасціў другой палове ХІХ ст. (па матэрыялах архіва Жырмунскага рымска-каталіцкага касцёла)”;
“Канфесіянальная лексіка: асаблівасці лексіка-семантычнага паходжання і функцыянавання (на прыкладзе народна-дыялектнай гаворкі вернікаў Жырмунскай парафіі Гродзенскай дыяцэзіі)”;
"Назвы старажытных абразоў як крыніца сакральнай анамастычнай спадчыны беларускаў: лінгвакультуралагічны аспект".