ปฏิบัติการออกแบบและประเมินความน่าเชื่อถือแหล่งข้อมูล

1. ข้อมูลคืออะไร?

ข้อมูล (Data) คือ ข้อเท็จจริงหรือเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับสิ่งต่าง ๆ เช่น คน สัตว์ สิ่งของ สถานที่ ฯลฯ โดยอยู่ในรูปแบบที่ เหมาะสมต่อการสื่อสาร การแปลความหมายและการประมวลผล ซึ่งข้อมูลอาจจะได้มาจากการสังเกต การรวบรวม การวัด
ข้อมูลเป็นได้ทั้งข้อมูลตัวเลขหรือสัญลักษณ์ใด ๆ ที่สำคัญจะต้องมีความเป็นจริงและต่อเนื่อง ตัวอย่างของข้อมูล เช่น คะแนนสอบ ชื่อนักเรียน เพศ อายุ เป็นต้น

ประเภทข้อมูล

ข้อมูลปฐมภูมิ (Primary Data) เป็นข้อมูลที่เรา เก็บรวบรวมเอง จากแหล่งกำเนิดโดยตรง (First-hand Information)

ตัวอย่างเช่น แบบสอบถาม, สัมภาษณ์ผู้ใช้, การสังเกตพฤติกรรม

ข้อมูลทุติยภูมิ (Secondary Data) เป็นข้อมูลที่ มีคนอื่นเก็บไว้แล้ว และเรานำมาใช้ต่อ (Second-hand Information)

ตัวอย่างเช่น บทความวิจัย, สถิติของรัฐบาล, ข่าวสาร, รายงานตลาด

2. เกณฑ์ 5 ข้อในการประเมินความน่าเชื่อถือ

ก่อนนำข้อมูลทุติยภูมิใด ๆ มาใช้งาน ควรตรวจสอบตามเกณฑ์ดังนี้:

1. ผู้เขียน (Authority)

คำถามที่ต้องถามตัวเอง : ใครเป็นผู้เผยแพร่? (องค์กรวิชาการ, รัฐบาล, บุคคลทั่วไป)

ทำไมจึงสำคัญ : แหล่งข้อมูลที่มีอำนาจ/ความเชี่ยวชาญจะน่าเชื่อถือกว่า

2. ความทันสมัย (Currency)

คำถามที่ต้องถามตัวเอง : ข้อมูลถูกเผยแพร่หรือปรับปรุงล่าสุดเมื่อใด?

ทำไมจึงสำคัญ : ข้อมูลที่เก่าเกินไปอาจไม่สะท้อนสถานการณ์ปัจจุบัน

3. วัตถุประสงค์ (Purpose)

คำถามที่ต้องถามตัวเอง : ผู้เขียนต้องการนำเสนอข้อมูลเพื่ออะไร? (ให้ความรู้, ขายสินค้า, ชักจูง)

ทำไมจึงสำคัญ : หากมีวัตถุประสงค์เพื่อชักจูง อาจมี อคติ (Bias) แฝงอยู่

4. ความถูกต้อง (Accuracy)

คำถามที่ต้องถามตัวเอง : ข้อมูลมีหลักฐานอ้างอิงหรือไม่? มีการอ้างถึงงานวิจัยอื่นหรือไม่?

ทำไมจึงสำคัญ : ข้อมูลที่ดีต้องมีหลักฐานสนับสนุนที่สามารถตรวจสอบได้

5. การเผยแพร่ (Publication)

คำถามที่ต้องถามตัวเอง : แหล่งข้อมูลเป็นเว็บไซต์ทางการ หรือเป็นบล็อกส่วนตัวที่ไม่มีการกลั่นกรอง?

ทำไมจึงสำคัญ : แหล่งเผยแพร่ที่ผ่านการกลั่นกรอง (Peer-Reviewed) จะน่าเชื่อถือสูง

3. การออกแบบเครื่องมือเก็บข้อมูลปฐมภูมิ

เมื่อออกแบบแบบสอบถามออนไลน์ ต้องระวัง อคติในการตั้งคำถาม (Questionnaire Bias)

ข้อควรระวัง

คำถามชี้นำ

ตัวอย่างคำถามที่ควรหลีกเลี่ยง : "คุณเห็นด้วยหรือไม่ว่าแอปฯ ใหม่ของเราจะช่วยแก้ปัญหาได้ดีกว่าแอปฯ อื่น ๆ?"

ตัวอย่างคำถามที่ถูกต้อง : "คุณคิดว่าแอปพลิเคชันรูปแบบใหม่นี้จะช่วยแก้ปัญหาได้ดีกว่าแอปฯ เดิมหรือไม่?"

คำถามที่มีสองประเด็น

ตัวอย่างคำถามที่ควรหลีกเลี่ยง : "คุณใช้แอปฯ LINE และแอปฯ Instagram เพื่อติดต่อสื่อสารเป็นประจำหรือไม่?"

ตัวอย่างคำถามที่ถูกต้อง : "คุณใช้แอปฯ LINE เพื่อติดต่อสื่อสารเป็นประจำหรือไม่?" (แยกคำถาม)

คำถามไม่ชัดเจน

ตัวอย่างคำถามที่ควรหลีกเลี่ยง : "คุณมักจะใช้มือถือ บ่อยแค่ไหน ในแต่ละวัน?"

ตัวอย่างคำถามที่ถูกต้อง : "โดยประมาณ ในหนึ่งวัน คุณใช้มือถือนานกี่ชั่วโมง?"

การประเมินความน่าเชื่อถือของข้อมูลภูมิปัญญาท้องถิ่น

บริบทภาระงาน: นักเรียนกำลังทำโครงงานเพื่อ เพิ่มมูลค่า (Value-Added) และ ปรับปรุงรูปลักษณ์ (Branding) ของผลิตภัณฑ์อาหาร/ของใช้จากชุมชน (เช่น การปรับสูตรขนมโบราณ, การออกแบบบรรจุภัณฑ์สมุนไพร) โดยมีข้อมูลต้นทางมาจาก "ปราชญ์ชาวบ้าน"

เป้าหมายของกิจกรรม: ให้นักเรียนวิเคราะห์ข้อมูล 3 ชุด ที่ได้รับมา และตัดสินใจว่าข้อมูลใดน่าเชื่อถือที่สุดสำหรับการนำไปออกแบบ/ผลิตจริง โดยใช้เกณฑ์ 5 ข้อในการประเมินความน่าเชื่อถือ

ชุดข้อมูลสำหรับวิเคราะห์ (Assigned Data for Analysis)

ชุดข้อมูล

ชุดที่ 1

แหล่งที่มาของข้อมูล

ข้อมูลทุติยภูมิ : โพสต์ในกลุ่ม Facebook ปิด "สูตรลับขนมโบราณในตำนาน" โดยบุคคลนิรนาม

เนื้อหาที่ได้รับ (สมมติ: สูตร "ขนมโบราณ A")

"สูตรขนม A: ใช้ส่วนผสม [X] และ [Y] ในอัตราส่วน 1:1.5 ห้ามใช้เครื่องครัวโลหะเด็ดขาดเพราะจะทำให้รสชาติเพี้ยน (ไม่มีการระบุเหตุผลทางวิทยาศาสตร์) และสามารถเก็บได้นาน 1 เดือนในอุณหภูมิห้อง"

ชุดที่ 2

ข้อมูลทุติยภูมิ : บทความในเว็บไซต์ข่าวท้องถิ่นที่ไม่ระบุวันที่เผยแพร่ หรือชื่อผู้เขียน

"ขนม A เป็นภูมิปัญญาของคนยุคเก่า โดยคุณลุงบุญส่ง (ปราชญ์ท้องถิ่น) เคยให้สัมภาษณ์ว่าวัตถุดิบหลักคือ [X] และ [Y] แต่ไม่ได้ระบุอัตราส่วนที่ชัดเจน และกล่าวเพียงว่า 'การทำขนมต้องอาศัยใจรัก'"

ชุดที่ 3

ข้อมูลปฐมภูมิ : บันทึกการสัมภาษณ์ คุณยายมาลี (ปราชญ์ชาวบ้านตัวจริง) พร้อมระบุวันที่และผู้สัมภาษณ์ (นักเรียน)

"คุณยายมาลีระบุสูตรชัดเจน: ส่วนผสม [X] 100 กรัม ต่อ [Y] 150 กรัม (อัตราส่วน 1:1.5) ต้องใช้ไม้พายกวนเพราะวัสดุโลหะทำปฏิกิริยากับส่วนผสม [X] ซึ่งมีฤทธิ์เป็นกรดอ่อน ๆ (เหตุผลทางวิทยาศาสตร์) และแนะนำให้เก็บในตู้เย็นไม่เกิน 3 วัน"

ให้นักเรียนใช้เกณฑ์ 5 ข้อในการประเมิน เพื่อตอบคำถามต่อไปนี้:

จัดลำดับความน่าเชื่อถือ: จัดลำดับความน่าเชื่อถือของชุดข้อมูล 1-3 (สูง-ต่ำ)
ระบุจุดอ่อนของชุดที่ 1: ข้อมูลชุดที่ 1 (Facebook) มีปัญหาด้าน ผู้เขียน และ ความถูกต้อง อย่างไร?
ความสำคัญของปฐมภูมิ: ข้อมูลชุดที่ 3 มีความน่าเชื่อถือสูงกว่าชุดที่ 2 อย่างไร?
ข้อมูลที่นำไปใช้: นักเรียนจะเลือกใช้สูตรใดในการผลิตจริง (ระบุเหตุผล)

กิจกรรมที่ 1 Workshop กำหนดข้อมูลต้นแบบ

1. ให้นักเรียนแต่ละกลุ่มกำหนด "ผลิตภัณฑ์ตั้งต้น" ตามปราชญ์ชาวบ้านที่ตนเองเลือกไว้แล้ว (เช่น สมุนไพร A, ขนมโบราณ B)

2. กำหนด "ข้อมูล 5 อย่าง" ที่จำเป็นต้องใช้ในการ ปรับปรุงผลิตภัณฑ์ (เช่น ข้อมูลความต้องการบรรจุภัณฑ์ใหม่, ข้อมูลราคาตลาด, ข้อมูลความทนทานต่ออุณหภูมิ)

3. ระดมสมอง: ข้อมูลใดคือ ปฐมภูมิ (ต้องเก็บจากผู้บริโภค) และข้อมูลใดคือ ทุติยภูมิ (ต้องหาจากอินเทอร์เน็ต)

ตัวอย่างเช่น
ข้อมูลที่จำเป็นต้องรู้ (Data Requirement) : ความคิดเห็นต่อบรรจุภัณฑ์ปัจจุบัน
ประเภทข้อมูล (ปฐมภูมิ/ทุติยภูมิ) : ปฐมภูมิ
ร่างคำถามสำหรับแบบสอบถาม : "คุณคิดว่าบรรจุภัณฑ์ปัจจุบันของผลิตภัณฑ์นี้มีความน่าสนใจในระดับใด? (1=น้อยที่สุด ถึง 5=มากที่สุด)"

กิจกรรมที่ 2 ออกแบบและสำรวจข้อมูล
คำชี้แจง:

1. นักเรียนออกแบบ ร่างแบบสอบถามออนไลน์ (อย่างน้อย 5 คำถาม) สำหรับเก็บข้อมูลปฐมภูมิ (เน้นคำถามเพื่อ "ยืนยันความต้องการของผู้บริโภค" ในการปรับปรุงผลิตภัณฑ์) https://docs.google.com/forms/

2. นักเรียนวิเคราะห์ แหล่งข้อมูลทุติยภูมิ 1 แหล่ง ที่เกี่ยวข้องกับผลิตภัณฑ์ของตนเอง (เช่น ราคาตลาดของผลิตภัณฑ์สมุนไพร) และระบุเกณฑ์ความน่าเชื่อถือ

ตัวอย่าง
1. ชื่อแหล่งข้อมูล/เว็บไซต์:

2. ผู้เขียน/องค์กรผู้เผยแพร่ (Authority):

3. วันที่เผยแพร่ (Currency):
4. จุดอ่อนด้านความน่าเชื่อถือ : (เช่น ข้อมูลเก่าเกินไป, ผู้เขียนไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญ, มีวัตถุประสงค์เพื่อโฆษณา)

ส่งผลงานที่นี่ --> https://padlet.com/oksayth/4-2-2568-yjv6obclngm1vgjh

Page updated

Google Sites

Report abuse