โครงสร้างประโยค

ประโยค หมายถึง กลุ่มคำที่รวมเข้ากันอย่างมีระบบ เนื้อความสมบูรณ์ และความนั้นแจ้งชัดว่า ใคร ทำอะไร แก่ใคร คิดอย่างไร รู้สึกอย่างไร ส่วนสำคัญของประโยคคือ ผู้กระทำ และกริยาที่ทำ ดังนั้น

ประโยค = ภาคประธาน + ภาคแสดง

๑. ภาคประธาน เป็นส่วนที่ทำหน้าที่คุมบทกริยาเพื่อให้ทราบว่า ใคร หรือ อะไร ที่จะแสดงอาการในประโยคต่อไปนี้ ประกอบด้วยบทประธานและบทขยายประธาน ภาคประธานโดยทั่วไปมักจะเป็นคำนามหรือคำสรรพนาม

๒. ภาคแสดง เป็นส่วนแสดงอาการของภาคประธานเพื่อให้ได้ใจความที่ครบบริบูรณ์ว่า ประธานได้ทำกริยาอย่างไร ภาคแสดงประกอบด้วย บทกริยา บทขยายกริยา บทกรรม บทขยายกรรม

การจำแนกประโยคในภาษาไทย จำแนกได้ ๓ ประเภทดังนี้

๑. ประโยคสามัญ ประโยคความเดียว หรือเอกรรถประโยค คือ ประโยคที่มุ่งกล่าวถึงสิ่งใดสิ่งหนึ่งเพียงสิ่งเดียวและสิ่งนั้นแสดงอาการหรืออยู่ในสภาพเดียว อาจประกอบด้วยภาคประธานภาคเดียว และภาคแสดงภาคเดียว

๑. ปลาว่ายน้ำ

๒. พันไมล์วิ่ง

๓.ตำรวจจับคนร้าย

๔. เสือตัวโตกัดเด็กตัวเล็ก

๕. ชาวสวนผลไม้ขายทุเรียนสุกจะเน่าได้กำไร

๒. ประโยคความรวม หรือ อเนกรรถประโยค คือ ประโยคที่เกิดจากประโยคสามัญ ๒

ประโยคขึ้นไปรวมกัน ทำให้มีใจความ ๒ ใจความ ซึ่งอาจมีหรือไม่มีคำสันธานเป็นตัวเชื่อมเพื่อให้

เนื้อความติดต่อกันก็ได้ ดังตัวอย่าง

วรานนท์และธนกฤตศึกษาที่โรงเรียนมหาวชิราวุธ

ประโยคสามัญที่ ๑ - วรานนท์ศึกษาที่โรงเรียนมหาวชิราวุธ

ประโยคสามัญที่ ๒ - ธนกฤตศึกษาที่โรงเรียนมหาวชิราวุธ

ณัฐพลอ่านหนังสือแล้วเข้านอน

ประโยคสามัญที่ ๑ - ณัฐพลอ่านหนังสือ

ประโยคสามัญที่ ๒ - ณัฐพลเข้านอน

กริชคุยเวลาเรียนแต่สัญญลักษณ์ตั้งใจเรียน

ประโยคสามัญที่ ๑ - กริชคุยเวลาเรียน

ประโยคสามัญที่ ๒ - สัญญลักษณ์ตั้งใจเรียน

ศราวุธควรได้เกรดสี่หรือได้เกรดศูนย์

ประโยคสามัญที่ ๑ - ศราวุธได้เกรดสี่

ประโยคสามัญที่ ๒ - ศราวุธได้เกรดศูนย์

๓. ประโยคความซ้อน หรือสังกรประโยค คือ ประโยคที่เกิดจากประโยคสามัญ ๒ ประโยค ซึ่งประโยคหนึ่งทำหน้าที่เป็นประโยคหลัก (มุขยประโยค) และอีกประโยคหนึ่งทำหน้าที่เป็นประโยคย่อย (อนุประโยค) หรือกล่าวได้ว่า ประโยคความซ้อน คือประโยคที่ประกอบด้วยประโยคหลัก และมีประโยคย่อยเป็นส่วนขยาย ดังตัวอย่าง

เด็กที่กำลังวิ่งเป็นนักฟุตบอล

ประโยคหลัก - เด็กเป็นนักฟุตบอล

ประโยคย่อย - เด็กที่กำลังวิ่ง

คุณครูที่แต่งเครื่องลูกเสือแบบสอนเก่งมาก

ประโยคหลัก - คุณครูสอนเก่งมาก

ประโยคย่อย - คุณครูที่แต่งเครื่องแบบลูกเสือ

ดนัยซึ่งเป็นประธานนักเรียนร้องเพลงเมื่อคืนนี้

ประโยคหลัก - ดนัยร้องเพลงเมื่อคืนนี้

ประโยคย่อย - ดนัยเป็นประธานนักเรียน

ลูกแมวที่กำลังกินอาหารร้องเสียงดัง

ประโยคหลัก - ลูกแมวร้องเสียงดัง

ประโยคย่อย - ลูกแมวที่กำลังกินอาหาร