ส่องฟ้า

ส่องฟ้า มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Clausena wallichii Oliv. var.guillauminii (Tanaka) J.P.Molino เป็นพืชในวงศ์ RUTACEAE การเรียกชื่อจะแตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น เช่น ส่องฟ้า , สมัดส่องฟ้า , สมัดใหญ่


ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ส่องฟ้า เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก สูง ๓๙.๓๕ – ๖๖.๙๑ เซนติเมตร ใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับทั่วทั้งใบ สังเกตโดยนำใบมาส่องดูกับแสงจะมองเห็นจุดโปร่งแสงเล็กๆ กระจายทั่วทั้งใบ ดอกออกเป็นช่อ ที่ปลายกิ่ง กลีบดอกสีขาวแกมเหลือง ผลเป็นรูปกลมรี ผลสุกมีสีชมพูอ่อน ยอดอ่อนรับประทานเป็นผัก ในจังหวัดอุบลราชธานี ส่องฟ้าเป็นยาสมุนไพรพื้นบ้าน โดยนำรากมาต้มน้ำดื่มใช้เป็นยาแก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ ในตำรายาไทย ใช้ส่วนราก รักษาอาการเจ็บตา ใช้รักษาฝี โดยผสมรากส่องฟ้ากับรากเจตพังคี ต้มรากส่องฟ้าน้ำดื่มแก้จุกเสียด หรือผสมรากส่องฟ้ากับน้ำนมราชสีห์และรากทับทิมรวมทั้งเดือยไก่ป่านำมาฝนกับน้ำกินและทาตัวแก้ไข้ทำมาลาเรียได้อีกด้วย (ผศ.ดร.อนันต์ อธิพรชัยและคณะ๒๕๖๒:๕)

ราก (root) เป็นพวก cap root system มีรากแก้วแทงลงไปในดินและมีรากแขนงแตกออกไปจากรากแก้วอีก


ลำต้น (stem) ไม้พุ่มขนาดเล็กอายุหลายปี ลำต้นตั้ง สูง ๓๙.๓๕ – ๖๖.๙๑ เซนติเมตร ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางลำต้น ๔.๙ - ๗.๗ มิลลิเมตร ลำต้นสีเขียวแกมน้ำตาลเข้ม ไม่มีขน



ใบ (leaf) เป็นใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ (odd-pinnately) ที่มีใบย่อยรูปไข่หรือรูปวงรีแกมขอบขนานเรียงสลับกัน ๓ -๗ ใบ รูปร่างใบแบบขอบขนานแกมรูปไข่ (ovate-oblong) โคนใบสอบ ปลายใบแหลม ขอบใบเป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบมีสีเขียวเข้มเป็นมัน ส่วนด้านล่างของใบจะมีสีอ่อนกว่าด้านบนใบ มีต่อมน้ำมันเป็นจุดกลมๆ สีขาวขนาดเล็กกระจายอยู่ทั่วบริเวณแผ่นใบและจุดโปร่งแสง(punctate)สามารถส่องทะลุไปอีกด้านได้ ใบยาว ๖.๘๑ - ๑๑.๐๕ เซนติเมตร กว้าง ๒.๘๒ - ๕.๓๒ เซนติเมตร เส้นใบเรียงตัวแบบร่างแห

เมื่อขยี้จะมีกลิ่นหอมอ่อนๆ

ดอก (flower) เป็นดอกช่อกระจะ ในแต่ละช่อจะประกอบด้วยดอกย่อยสีขาวแกมเหลือง ออกดอกที่ปลายยอด กลีบเลี้ยงแยกจากกัน จำนวน ๕ กลีบ กลีบดอกรูปรีปลายมนสีขาวอมเขียวอ่อน มี ๕ กลีบ แยกจากกัน ตำแหน่งของรังไข่อยู่เหนือวงกลีบ เกสรเพศผู้ จำนวน ๑๐ อัน มีสีเหลือง ก้านชูเกสรเพศผู้สีขาวแกมเขียวอ่อน เกสรเพศเมีย จำนวน ๑ อัน มีสีเขียว ดอกตูมของส่องฟ้ามีลักษณะ กลีบดอกห่อหุ้มเป็นกระเปาะ สีขาวแกมเขียวอ่อน มีต่อมน้ำมันที่ปลายกลีบดอก มีจำนวนดอกเฉลี่ย ๑๘.๕ ดอกต่อช่อ และช่อดอกส่องฟ้า มีความยาวเฉลี่ย ๓.๗๓ เซนติเมตร


ผล (fruit) เป็นผลสด ลักษณะเป็นรูปกลมรีขนาดเล็ก ผิวผลเรียบ ผลอ่อนมีสีเขียว เมื่อแก่หรือสุกจะกลายเป็นสีส้มหรือสีแดง ผลแก่จัดสีแดงคล้ำแกมม่วง ผลส่องฟ้ามีความยาวเฉลี่ย ๑.๑๕ เซนติเมตร มีความกว้างเฉลี่ย ๐.๙๗ เซนติเมตร ผลมีจุดใสๆ คือ ต่อมน้ำมันใสบนผิวของผล รสหวาน มีเมล็ดอยู่ภายใน



เมล็ด (seed) รูปกลมรี มีเปลือกหุ้มเมล็ดสีขาวใส เมื่อปอกเปลือกออกผิวเมล็ดมีตุ่มเล็กๆอยู่อย่างหนาแน่น เมล็ดรูปทรงคล้ายหัวใจมีสีเขียวเป็นสองซีก มีร่องเป็นวงรอบส่วนโคนเมล็ด ลักษณะคล้ายเมล็ดบัว ที่ปอกเปลือกออกแล้ว เมล็ดส่องฟ้ามีความยาวเฉลี่ย ๐.๘๒ เซนติเมตร กว้างเฉลี่ย ๐.๖๔ เซนติเมตร