Pigmenti

UVOD

• Pigmenti su obojeni materijali koju su potpuno ili gotovo netopljivi u vodi i osnova su svih boja. Oni su prisutni u gotovo svim predmetima koje stvaramo i koristimo u svakodnevnom životu, uključujući knjige, novine, zidove, keramičke pločice, automobile, brodove, mostove i plastične predmete. Pigmenti su obično anorganski spojevi i njihova boja ovisi o valnoj duljini svjetlosti koju apsorbiraju. Izgled i boja pigmenata također ovise o izvoru svjetlosti. Pigmenti su suspendirani u različitim materijalima, ovisno o predmetu u kojem se koriste. Razlikujemo bijeli, žuti, crveni, zeleni, plavi, crni i smeđi pigment.

BIJELI PIGMENTI

Bijeli pigmenti se koriste u različitim industrijama kao osnova za stvaranje bijele boje. Postoje različite vrste bijelog pigmenta, a ovdje su opisane četiri vrste:

•            Olovovo bjelilo: Olovovo bjelilo(izvorni je mineral ceruzit, PbCO3) je karbonat olova i koristilo se još od antike. Ima najtopliju bijelu boju od svih bjelila i pripremljen je od metalnog olova i octa.

•            Cinkovo bjelilo: Cinkovo bjelilo(cinkov oksid ZnO), odnosno cinkov oksid, ima hladniji, čišći i bjelji izgled od svih ostalih bjelila.

•            Titanijevo bjelilo: Titanijevo bjelilo je najjača, briljantna bijela boja s jačim intenzitetom od čiste olovne bijele boje. Njegova kemijska stabilnost također je izvanredna, a prirodna ruda za dobivanje pigmenta je rutil, odnosno titanijev(IV) oksid(TiO2)

•            Kreda: Kreda je bijeli pigment koji se koristi od prapovijesti. Sastoji se od kalcijevog karbonata (kalcita).

ŽUTI PIGMENTI

• Oker je pigment zemljanih tonova koji se sastoji od silicijeva dioksida i gline, a boju daje mineral željeza getit (FeO(OH)), koji je prisutan u njegovom sastavu. Žuti oker je prirodni mineral koji se nalazi u nijansama od žute do smeđe boje i nalazi se diljem svijeta.

• Kromovo žutilo je pigment žute boje koji se sastoji od olovov(II) kromata, PbCrO4. Iako je relativno jeftin, ima slabe karakteristike svjetlosne postojanosti i kemijske stabilnosti te se skloni tamnjenju i oksidaciji kad se izloži zraku. Osim toga, sadržava olovo, koji je toksičan i teški metal, pa se kromovo žutilo sve više zamjenjuje drugim pigmentima, kao npr. kadmijevo žutilo.

• Kadmijevo žutilo je pigment žute boje koji se temelji na kadmijevom sulfidu, CdS, i osnova je za proizvodnju svih kadmijevih pigmenata. Različite nijanse kadmijevih pigmenata, od žute i narančaste do crvene, postižu se dodavanjem kadmijeva selenida u kadmijev sulfid. Stoga se kadmijev sulfid može proizvesti u različitim nijansama u rasponu od žute i narančaste do crvene.

CRVENI PIGMENTI

• Minij je olovov(II) ortoplumbat, Pb2[PbO4](uobičajeno Pb304). Njegova crvena modifikacija se koristi kao pigment za temeljne premaze koji štite željezne premaze od korozije, kao i u pripravi olovnih glazura.

• Cinober ili rumenica je narančasto crveni pigment koji se izvorno proizvodi od praha usitnjenog minerala cinabarita (HgS). Također je naziv za boju koja se dobiva uporabom istog pigmenta.

ZELENI PIGMENTI

• Kromatni zeleni pigmenti su popularni i često se koriste u različitim nijansama zbog svoje lakoće u pripremi. Oni su izdržljivi na visokim temperaturama i kemijskim utjecajima, ali osjetljivi na alkalije. Kromovo zelenilo i cinkovo zelenilo su primjeri kromatnih zelenih pigmenata koji se sastoje od smjese žutih i plavih pigmenata, odnosno smjese kromova žutila (xPbCrO*yPbSO4), odnosno cinkova žutila(kromat cinka i kalija) sa željeznim plavim pigmentom, takozvanim pariškim ili berlinskim modrilom.

PLAVI PIGMENTI

• Ultramarin: Natrijev aluminosilikat složene strukture, poznat po vrlo lijepoj, blistavoj plavoj boji. Neotrovan je, netopljiv u vodi i alkalijama, te postojan na svjetlosti. Dobiva se sintetski, a nekada se dobivao od minerala lazurita. Često se koristi kao slikarska boja.

• Berlinsko modrilo (Pariško plava ili prusko plava): Anorganski pigment dobiven reakcijom otopina kalijeva heksacijanoferata i soli trovalentnog željeza. Često se koristi u slikarstvu i kao plavilo za rublje, a karakterizira ga čistoća tona, stalnost i neotrovnost.

• Kobaltovo plavo (Kobaltovo modrilo): Oksid tipa AB₂04 spinelne strukture, s kobaltom kao B kationom. Karakterizira ga vrlo lijep i topao plavi ton te postojanost na svjetlosti. Često se koristi u slikarstvu, ali i kao pigment za porculan i slično.

SMEĐI PIGMENTI

• Umbra je prirodni pigment koji se sastoji od željezovih i manganovih oksida i hidroksida, te se koristio u povijesti za dobivanje zemljanih tonova u rasponu od krem do smeđe boje. Ovaj pigment je također poznat pod nazivom pigment siena, a potpuno je stabilan.

CRNI PIGMENTI

• Ćađa je fini, ugljikom bogati materijal koji nastaje kao nusproizvod nepotpunog izgaranja organskih tvari. Karakterizira ga stabilnost na svjetlost, kemijske i atmosferske utjecaje te stabilnost na temperaturi do 250°C. Upotrebljava se za izradu crnih i sivih boja i lakova, uključujući i visokokvalitetne automobilske lakove.

• Ugljikovo crnilo se koristi kao pigment već dugi niz godina, a dobiva se zagrijavanjem drva ili drugog biljnog materijala s vrlo ograničenim dotokom zraka. Ugljikovo crnilo danas se koristi u fotokopirnim i laserskim tonerima, a također se koristi u ulju i akvarelu.

• Željezno crnilo je crni pigment koji se sastoji od oksida željeza crne boje. To je složeni oksid koji se može naći u prirodi u željeznoj rudi magnetitu, ali se obično ne koristi u industriji kao pigment.