Stanisław Maczek

Stanisław Maczek - Polski wojskowy, generał, dowódca 10 Brygady Kawalerii Sił Zbrojnych II RP, 10 Brygady Kawalerii Pancernej we Francji i 1 Dywizji Pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Kawaler orderu Virtuti Militari
Generał Maczek w swoim czołgu podczas ćwiczeń Dywizji przed wysłaniem na kontynent. Scarborough, Lipiec 1944. Podczas tych ćwiczeń pozorowanym przeciwnikiem polskiej dywizji była francuska 2 Dywizja Pancerna generała Leclerca. Na zdjęciu po prawej stronie rtm. Tadeusz Wysocki - oficer sztabowy 1 DP, były dowódca drugiego szwadronu 10 PSK.

Wczesne życie i początek kariery

Urodził się 31 marca 1892 r. w miejscowości Szczerzec pod Lwowem (obecnie Щирець ) w rodzinie o chorwackich korzeniach. Studiował filozofię i filologię polską na Uniwersytecie Lwowskim, a w 1912 r. dołączył do Związku Strzeleckiego. Walczył w szeregach strzelców alpejskich Cesarsko Królewskiej Armii podczas wielkiej wojny, wyróżniając się w bojach nad rzeką Isonzo we Włoszech. Po zakończeniu wojny zdezerterował i przedostał się do Polski, gdzie wstąpił do Wojska Polskiego. Brał udział w walkach o granice wschodnie z Ukraińcami i bolszewikami, dowodząc sformowanymi według autorskiej koncepcji oddziałami szturmowymi o wysokiej mobilności ze znakomitą skutecznością. Kampanie na wschodzie ukończył ze stopniem kapitana przyznanym w 1921 r. W okresie międzywojennym był min. dowódcą 81 Pułku Strzelców Grodzieńskich i 7 Dywizji Piechoty w Częstochowie. 30 października 1938 r. objął dowództwo 10 Brygady Kawalerii w Rzeszowie - pierwszej wielkiej jednostki pancerno-motorowej w Wojsku Polskim.

Pułkownik Maczek w rejonie Zaolzia, 1938 r.

Druga Wojna Światowa

Podczas kampanii wrześniowej dowodzone przez niego jednostki 10 BK prowadziły zacięte walki spowalniające i opóźniające natarcie niemieckie na południu polski, w ramach Armii "Kraków" i "Karpaty". Oddziały brygady walczyły w bitwach pod Jordanowem, Wiśniczem, Rzeszowem i Łańcutem, gdzie swojego miasta garnizonowego bronił 10 PSK. Od 15 września, po uprzednim wycofaniu się za linię Sanu w okolicach Leżajska 10 BK broniła Lwowa, jednak została zmuszona do wyłączenia się z walki przez rozkaz Naczelnego Wodza wydany po agresji sowieckiej. W obliczu nadciągających ze wschodu szybkich jednostek Armii Czerwonej, brygada przekroczyła granicę polsko-węgierską w poniedziałek 18 września.

Mianowany generałem brygady za zasługi w wojnie obronnej Maczek przedostał się do Francji, gdzie jako dowódca ośrodka rekrutacyjnego w Coëtquidan brał udział w formowaniu jednostek polskich z żołnierzy którzy wydostali się z kraju.  Podczas Kampanii Francuskiej w maju 1940 r. dowodził odtworzoną 10 Brygadą Kawalerii Pancernej w Szampanii. Brygada została odcięta przez Niemców pod Montbard z powodu niemożliwego do wykonania rozkazu wydanego Maczkowi przez dowództwo francuskie. Generał rozkazał w tej sytuacji zniszczyć ocalały sprzęt i zdołał przebić się do Marsylii na czele 500 żołnierzy. Stamtąd statkiem dostał się do Afryki, gdzie w przebraniu Araba przeszedł Tunezję, Maroko, Portugalię i Gibraltar, skąd trafił wreszcie do Szkocji.

Maczek otrzymał przydział dowódcy 2 Brygady Strzelców, która niedługo później przekształciła się w 10 Brygadę Kawalerii Pancernej, a w wyniku rozrostu w 1 Dywizję Pancerną w 1942 r. W tym czasie brygada a następnie dywizja wchodziła w skład I Korpusu Polskiego chroniącego przed inwazją niemiecką wschodnie wybrzeże Szkocji. Na jej wyposażeniu w końcowym okresie wojny znajdowały się głównie czołgi M4 Sherman, Mk VIII Cromwell i transportery opancerzone Universal Carrier.

Dywizja weszła do walki na froncie zachodnim lądując ze sprzętem w Normandii w sierpniu 1944 r. Żołnierze Maczka chrzest bojowy przeszli w rejonie Falaise. W dniu 19 sierpnia pododdziały 10 Pułku Strzelców Konnych nawiązały w miejscowości Chambois kontakt z żołnierzami amerykańskiej 9 Dywizji Piechoty i francuskiej 2 Dywizji Pancernej, domykając wielkie alianckie okrążenie liczącej 150'000 żołnierzy niemieckiej Grupy Armii B. W ciągu paru następnych dni - zwłaszcza 20 i 21 sierpnia uciekający z kotła Niemcy desperacko atakowali blokujące im drogę pozycje Polskiej Dywizji w rejonie wzgórza 262 górującego nad miejscowością Mont-Ormel, które Polacy nazwali od specyfiki szczytu "Maczugą". Pomimo bardzo dotkliwych strat, niemal całkowitego wyczerpania zapasów amunicji i krytycznego położenia, obrońcy utrzymali "Maczugę" do nadejścia kanadyjskiej odsieczy, zadając wycofującym się Niemcom bolesne straty. Jako część II Korpusu Kanadyjskiego 1 Armii Kanadyjskiej Dywizja walczyła na przełomie 1944 i 1945 r. w Belgii i Holandii wyzwalając Ypres, Gandawę, Passchendale i po błyskotliwym uderzeniu Bredę, unikając całkowicie strat cywilnych w tym mieście. 26 marca 1945 r. generał Maczek otrzymał w Paryżu krzyż komandorski Legii Honorowej a dwa miesiące później sztab jego dywizji przyjął kapitulację bazy niemieckiej marynarki w Wilhelmshaven w północnych Niemczech. Po zakończeniu wojny żołnierze jego dywizji zorganizowali w mieście Haren punkt koncentracji polskich wysiedleńców, więźniów i robotników przymusowych z Rzeszy, który na okres trzech lat przybrał rozmiary miasteczka i był określany mianem "Maczkowa". Maczek dowodził jednostkami polskimi które pozostały w Wielkiej Brytanii po wojnie, aż do czasu ich demobilizacji. Pozbawiony polskiego obywatelstwa przez władze komunistyczne w Polsce pozostał na emigracji, gdzie do końca życia pracował jako barman w Edynburgu (gdzie mieszkał pod adresem 16 Arden Street), pozbawiony świadczeń przysługujących weteranom wojennym. W dowód wdzięczności za wysiłek Polaków w wyzwoleniu Holandii, otrzymał na wniosek 40 tysięcy mieszkańców Bredy honorowe obywatelstwo Królestwa Holandii. W tym mieście został pochowany po swojej śmierci w 1994 r., gdzie spoczął wśród swoich żołnierzy na miejscowym cmentarzu wojennym.


Stanisław Maczek ze swoim sztabem
Generał Maczek w rozmowie z Marszałkiem Montgomerym, Breda 25 Listopada 1944 r.
Maczek otrzymuje krzyż Legii Honorowej z rąk generała Juina, Łuk triumfalny w Paryżu, 26 marca 1945