Edition 770 – April 17, 2020 – Shabaan 24, 1441
Vasten in zomer en winter - een spirituele beschouwing
De Ramadan nadert, en vooral in gebieden met een heel vroege zonsopkomst en een heel late zonsondergang kunnen de vastentijden heel lang zijn. Daardoor zullen vele Moslims onwillig of fysiek niet in staat zijn te vasten. In deze Noot zullen we trachten een alternatieve visie te geven op vasten in de zomer, waardoor ook deze broeders en zusters desgewenst de Ramadan vastend kunnen doorbrengen.
We citeren eerst een deel van maulana Muhammad Ali's uitleg van vers 2:187 uit de Koran:
"Hier komt een belangrijke vraag naar voren met betrekking tot de landen waar de dagen soms erg lang zijn, en waar het voor gewone mensen niet mogelijk is zich van voedsel te onthouden van het aanbreken van de dageraad tot zonsondergang. Er is een verslag waarin over de metgezellen van de Profeet wordt verteld dat zij hem vragen stelden over hun gebeden op een dag die zich uit zou strekken over een jaar of een maand. Van de Profeet wordt gezegd dat hij antwoordde dat zij zouden moeten meten naar de maatstaf van hun dagen (AD. 36:13). Hieruit zou volgen dat in landen waar de dagen te lang zijn, de vastentijd afgemeten mag worden in overeenstemming met de lengte van een gewone dag, of daar waar dat praktisch uitvoerbaar is, het vasten uitgesteld mag worden naar kortere dagen van ongeveer normale lengte."
Op basis van deze uitleg van de maulana geven we hieronder nog enkele argumenten op basis waarvan de lezer minder uren zou kunnen vasten op hele lange dagen.
Het eerste punt betreft de spirituele betekenis van de rituelen die we uitvoeren.
De Koran vertelt ons in 2:183 dat vasten ons moet leiden tot meer taqwa (ons hoeden voor het kwaad). Ook het doel van het gebed is om ons tegen het kwaad te beschermen, zoals we lezen in Koran 29:45: "Het gebed houdt (ons) weg van onzedelijkheid en het kwade." Verder lezen we in Koran 22:37 dat bij het offeren niet het vlees en bloed (het fysieke deel) het belangrijkst is, maar de volbrenging van onze plicht. Verder zijn er diverse hadith (overleveringen van de Profeet Mohammed) over het vasten, die ons leren dat het vasten niet volledig is als we onszelf overgeven aan kwaadsprekerij of slecht gedrag. Dus niet de uiterlijke daden van het vasten zijn het belangrijkst, maar de innerlijke waarde.
Ten tweede kunnen uit het gegeven dat vasten en gebed ons weghouden van slechtheid, ons afvragen tegen wie deze slechtheid zou kunnen worden geuit. Tegenover onszelf? Hoogstwaarschijnlijk niet, die slechtheid zouden we waarschijnlijk tegenover anderen doen gelden. Als we ons dus moeten weerhouden van het kwaad (tegenover anderen), dient ons vasten dus minimaal de periode te bestrijken waarin we contacten hebben met medemensen.
Er is een overlevering volgens welke de Profeet vermeldt dat de Moslims na het Isha gebed (laatste nachtgebed) het liefst niet meer moeten praten (Maulana Muhammad Ali, Manual of Hadith, hoofdstuk 9, hadith 10). Dit is waarschijnlijk omdat de Profeet dit gebed beschouwde als onze allerlaatste daad van de dag. Het advies is dat zijn volgelingen zich na het Isha gebed niet in onnodige discussies moeten begeven, omdat we met dit gebed juist kunnen reflecteren over de fouten van de dag, kort voordat we ons ter ruste leggen. Dit gebed is dus onze laatste daad van de dag, en het Fadjr gebed (ochtendgebed) is onze eerste daad van de dag. Tussen deze twee gebeden in ligt ons sociaal leven, met name in de tijd tussen Fadjr (ochtendgebed) en Maghrib (vroege avondgebed).
Dus als het doel van het vasten is om ons te weerhouden slecht te doen (tegenover anderen), heeft het geen zin om bijvoorbeeld om 3:00 uur in de ochtend te beginnen met vasten, omdat we pas enkele uren later beginnen aan ons sociaal leven.
In de winter kan de situatie worden omgekeerd. Velen zijn onwillig om de lange uren in de zomer te vasten, maar in de winter maken ze wel gretig gebruik van de gelegenheid om hele korte dagen te vasten. Wij zijn van mening dat ook in de winter ons vasten minimaal de periode moet bestrijken waarin we onze meeste sociale contacten hebben, bijvoorbeeld tussen 6:00 a.m. en 19:00 p.m. minimaal. In december in Nederland zou men bijvoorbeeld minder dan 10 uren vasten als we uitgaan van dageraad en zonsondergang, en het ontvasten zou zijn rond 4:30 p.m., terwijl we daarna nog actief deelnemen aan het sociaal leven. Vandaar dat het vasten in zulke gevallen langer zou moeten duren, totdat de reguliere sociale activiteiten voorbij zijn.
We moeten ook rekening houden dat de Islam geen religie is van uitersten, maar van matigheid en het zoeken van een middenweg. In landen met een hoge breedtegraad (hoger dan 50 graden), is heel lang vasten in de zomer het ene uiterste, voor velen heel moeilijk vol te houden, en vasten in de winter is het andere uiterste, waar het vasten soms niet eens als vasten aanvoelt. In Engeland kan het vasten in de zomer zelfs 19 uur duren, en in de winter slechts 9 uur. Het is een fundamenteel beginsen van de Islam om tegenover elkaar liggende extremiteiten in onze religieuze (en andere) activiteiten te vermijden. Zie Koran 20:81, onder andere.
Verder geeft Koran 2:187 de toestemming aan Moslim mannen om 'tot hun vrouwen in te gaan' in de nachten van de Ramadan. Van deze toestemming kan moeilijk gebruik worden gemaakt als het (in het midden van de zomer) slechts enkele uren nacht is. Dus als we het vasten van dageraad tot zonsondergang letterlijk nemen in de zomer, leggen wij onszelf ontberingen op die Allah niet voor ons heeft bestemd.
Ook voor de gebedstijden zou het een optie kunnen zijn om die te concentreren rondom de periode waarin we sociaal actief zijn (in geval van overmatig lange of overmatig korte dagen). Het heeft bijvoorbeeld weinig zin om het ochtendgebed om 3:00 a.m. te verrichten en dan weer te gaan slapen. In deze gevallen zou overwogen kunnen worden het ochtendgebed te verrichten voordat de tijd van sociale contacten begint, zo rond 5:00 of 6:00 a.m.
Hetzelfde geldt voor het Isha gebed (late nachtgebed). Dit kan worden verricht voor het slapen gaan, ook al is het nog niet helemaal donker. Zonsondergang in juni bijvoorbeeld, zal in Nederland rond 10:00 p.m. zijn, en het volledig invallen van de duisternis is dan na middernacht. Volgens een overlevering van de Profeet heeft hij afgeraden om voor het Isha gebed te gaan slapen (Manual of Hadith, hoofdstuk 9, hadith 10). Naar onze mening heeft het geen zin om tot na 0:00 a.m. (middernacht) wakker te blijven om daarna het Isha gebed te verrichten, en dan na 4 uren weer op te staan voor het Fadjr gebed. Deze paar uren geven overigens ook niet veel tijd aan de meer godvruchtigen onder ons om het vrijwillige nachtgebed, de Tahadjoed, te verrichten (deze mensen zullen ook weinig spirituele vervulling krijgen als ze in de korte zomernachten op zoek gaan naar de Lailat al-Qadr, de nacht waarin de eerste openbaring van de Koran plaatsvond). Neem nogmaals in gedachten dat het belangrijkste doel van de dagelijkse gebeden niet is om bepaalde uren aan te houden, maar om ons te beschermen tegen het kwaad (Koran 29:45).
Onze mening is derhalve dat - in geval van extreem lange of extreem korte dagen - het vasten volbracht zou kunnen worden in de periode dat we het meest met onze medemensen in contact zijn, met een minimum van ongeveer 13 uren en een maximum van ongeveer 15 uren (15 uren is ongeveer de langste vastentijd in Mekka), en om ook binnen deze periode de dagelijkse gebeden te plannen. Dat is natuurlijk - nogmaals - onze mening, gebaseerd op interpretaties van Koranverzen en overleveringen van de Profeet Mohammed, maar als anderen hun vasten- en gebedstijden willen richten op tijden van zonsopkomst en -ondergang, is daar natuurlijk niets op tegen als we de letterlijke betekenis van de verzen in beschouwing nemen. Deze Noot is in de eerste plaats bedoeld om aan hen, die zich hadden voorgenomen om niet te vasten op de lange zomerdagen, een gelegenheid te bieden om op een minder zware manier aan hun plichten te voldoen.
Met dank aan Dr. Zahid Aziz
Verder lezen:
http://scienceunderislam.blogspot.co.uk/2011/05/scid03-ramadan-and-prayer-times-in.html
https://unity1.wordpress.com/2014/06/30/fatwa-on-fasting-in-ramadan-during-the-uk-summer/