สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก

            ตามแนวทางการพัฒนาที่ยั่งยืนในระดับโลก (The Sustainable Development Goals)ได้ก าหนด เป้าหมายที่ 5 ปกป้อง ฟื้นฟู และสนับสนุนการใช้ระบบนิเวศบนบกอย่างยั่งยืน จัดการป่าไม้อย่างยั่งยืน ต่อสู้กับการกลายสภาพเป็นทะเลทราย หยุดการเสื่อมโทรมของที่ดินและฟื้นสภาพกลับมาใหม่ และหยุดการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพ ประเทศไทยตั้งอยู่ในทวีปเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ด้วยภูมิอากาศแบบร้อนชื้นส่งผลให้มีข้อได้เปรียบด้านความหลากหลายทางชีวภาพอย่างสูงประกอบกับนโยบายของประเทศมีการนำโมเดล เศรษฐกิจใหม่บีซีจี (BCG model) มาเป็นแนวทางพัฒนาเศรษฐกิจ เศรษฐกิจชีวภาพถูกหยิบยกมาใช้ในการวางแผนพัฒนาโดยมุ่งเน้นสร้างมูลค่าเพิ่มจากทรัพยากรชีวภาพควบคู่ไปกับการไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม โดยมี ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี พ.ศ.2561 - 2580 ยุทธศาสตร์ที่ 5 ยุทธศาสตร์ชาติด้านการสร้างการเติบโตบนคุณภาพชีวิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม มีเป้าหมายการพัฒนาที่สำคัญเพื่อนำไปสู่การบรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนในทุกมิติ ทั้งมิติด้านสังคม เศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม ธรรมาภิบาลและความเป็นหุ้นส่วนความร่วมมือระหว่างกันทั้งภายในและ ภายนอกประเทศอย่างบูรณาการโดยใช้พื้นที่เป็นตัวตั้งในการกำหนดกลยุทธ์และแผนงาน ภาคใต้กำหนด แผนพัฒนายุทธศาสตร์ที่ 5 อนุรักษ์ ฟื้นฟู และบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างเป็นระบบเพื่อเป็นฐานการพัฒนาที่ยั่งยืน สอดคล้องกับแผนพัฒนาจังหวัดนครศรีธรรมราชยุทธศาสตร์ขององค์กรปกครอง ส่วนท้องถิ่น ยุทธศาสตร์ที่ 2 การบริหารการจัดการทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อมและพลังงานและยุทธศาสตร์ของเทศบาลเมืองทุ่งสงยุทธศาสตร์ที่ 4 การจัดการทรัพยากรธรรมชาติ น้ำ สิ่งแวดล้อมและพลังงานมี ประสิทธิภาพ เพิ่มพื้นที่สีเขียวและการใช้พลังงานสะอาด ทั้งนี้การศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพเป็นตัวชี้วัด ความอุดมสมบูรณ์ของธรรมชาติอันส่งผลต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์

อำเภอทุ่งสง อยู่ในจังหวัดนครศรีธรรมราช ประกอบด้วย 13 ตำบล ได้แก่ ปากแพรก ชะมาย หนองหงส์ ควนกรด นาไม้ไผ่ นาหลวงเสน เขาโร กะปาง ที่วัง น้ำตก ถ้ำใหญ่ นาโพธิ์ และเขาขาว มีพื้นที่ประมาณ 9,942.50 ตารางกิโลเมตร หรือ ประมาณ 501,860.02 ไร่ สภาพพื้นที่โดยทั่วไปของอำเภอทุ่งสงมีสภาพพื้นที่เป็นลูกคลื่นลอนลาดซึ่งประกอบด้วยภูเขาหินปูนเตี้ยและป่าไม้กระจายทั่วทั้งพื้นที่ โดยในพื้นที่บางส่วนจะมีที่ราบระหว่างเนิน จากลักษณะดังกล่าว จึงทำให้อำเภอทุ่งสงเป็นแหล่งกำเนิดต้นน้ำตามธรรมชาติหลายสาย มีการใช้พื้นที่ใน การเกษตร ได้แก่การทำสวนยางพารา การทำนา การปลูกผลไม้ และการทำอุตสาหกรรม สภาพอากาศมี 2 ฤดู ฤดูร้อน ตั้งแต่กลางเดือนธันวาคมถึงเดือนพฤษภาคม ฤดูฝนตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงธันวาคม อุณหภูมิเฉลี่ย 33.1 องศาเซลเซียส

สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกและสัตว์เลื้อยคลานหลายชนิด สามารถทำหน้าที่เป็นดัชนีชี้วัดความสมบูรณ์ของ ธรรมชาติได้ เช่น กิ้งก่าแก้ว และงูเขียวหัวจิ้งจกลายกระ ที่ยังไม่มีรายงานพบนอกพื้นที่ป่า จงโคร่งที่พบได้บ่อยที่น้ำตก กบทูดที่ต้องการแหล่งอาศัยย่อยที่จำเพาะ คือต้องการพื้นเป็นทรายใกล้ธารน้ำไหลสำหรับขุดวางไข่ รวมไป ถึงเต่าหลายชนิดที่ถูกจัดสถานภาพการถูกคุกคามระดับต่าง ๆ ตามบัญชีแดงไอยูซีเอ็น (IUCN red list) สัตว์สะเทิน น้ำสะเทินบกและสัตว์เลื้อยคลานส่วนใหญ่กินสัตว์เป็นอาหาร ทำหน้าที่ควบคุมประชากรเหยื่อ และตัวมันเองก็ถูก สัตว์ชนิดอื่นกิน ถ่ายทอดพลังงานหมุนเวียนให้กับระบบนิเวศต่อไป ในการด าเนินการด้านอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมต้อง ให้ประชาชนในพื้นที่รู้ว่าในพื้นที่ตนเองอาศัย ชุมชนที่เราอยู่ร่วมกันมีความสำคัญอย่างไร เพื่อที่จะได้ตระหนัก เล็งเห็นความสำคัญในการร่วมรักษาและร่วมกันฟื้นฟูธรรมชาติให้เหมาะสมกับการอาศัยร่วมกันของของมนุษย์และสิ่งมีชีวิตชนิดอื่น ๆ ซึ่งดัชนีที่ใช้วัดความสมบูรณ์ที่สำคัญได้แก่ ความหลากหลายของสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกและสัตว์เลื้อยคลาน เนื่องจากเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีบทบาทส าคัญในระบบนิเวศ และบางชนิดบ่งบอกถึงสภาพของแหล่งที่ พบตัวของชนิดนั้น ๆ ได้

การศึกษาครั้งนี้เทศบาลเมืองทุ่งสงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาชนิดพันธุ์ของสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกและสัตว์เลื้อยคลานในเขตเทศบาลเมืองทุ่งสง เปรียบเทียบชนิดสัตว์ที่พบในแต่ละพื้นที่ โดยใช้กระบวนการการมีส่วน ร่วมกับสถานศึกษาในสังกัดเทศบาลเมืองทุ่งสง

นักวิจัย คนในชุมชน ครูและนักเรียน มีส่วนร่วมในการส ารวจสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกและสัตว์เลื้อยคลาน ในเขตเทศบาลเมืองทุ่งสง ซึ่งทำการสำรวจทั้งหมด 10 พื้นที่ ได้แก่พื้นที่ถูกรบกวนน้อยกว่า (less disturbed areas) 5 พื้นที่ และพื้นที่ถูกรบกวนมากกว่า (more disturbed areas) 5 พื้นที่ บันทึกชนิดและจ านวนสัตว์สะเทิน น้ำสะเทินบกและสัตว์เลื้อยคลานที่พบ หากไม่สามารถจ าแนกชนิดได้ในขณะนั้น เก็บตัวอย่างสัตว์กลับมายัง ห้องปฏิบัติการไม่เกินชนิดละ 5 ตัวอย่างเพื่อทำการศึกษาลักษณะสัณฐานวิทยาใต้กล้องจุลทรรศน์สเตอริโอ นำข้อมูลที่ได้ไปวิเคราะห์โดยหาค่าความชุกชุมของสัตว์แต่ละชนิด (Occurrence) ดัชนีความหลากหลายแชนนอนไวเนอร์ (Shannon-Weiner diversity Index) ดัชนีความสม่ำเสมอ (Eveness index) และดัชนีความคล้ายคลึง (Similarity Index)