Elektronarzędzia
- przegląd i badania

Elektronarzędzia – jak często kontrolować – sprawdzać?

Elektronarzędzia to narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym mogą być eksploatowane w warunkach ręcznego operowania tym narzędziem, jak również bez żadnych zmian mogą być one montowane na stojaku i używane jako elektronarzędzia stałe w procesach technologicznych na zewnątrz lub wewnątrz budynków.

Użytkowanie elektronarzędzi wynika z ich przeznaczenia i potrzeb technologicznych danego procesu pracy, zatem koniecznym jest, aby elektronarzędzia spełniały wymagania bezpieczeństwa pracy

Elektronarzędzia poddaje się badaniom:

– bieżącym

· każdorazowo przed wydaniem elektronarzędzia do eksploatacji i po jego zwrocie do wypożyczalni oraz przed rozpoczęciem pracy na danej zmianie roboczej

– okresowym – zaleca się wykonywać nie rzadziej niż:

· co 6 miesięcy dla urządzeń z I kategorii użytkowania,

· co 4 miesiące dla urządzeń z II kategorii użytkowania,

· co 2 miesiące dla urządzeń z III kategorii użytkowania.

Elektronarzędzia

Narzędzia ręczne z napędem elektrycznym napędzane są przy pomocy silnika elektrycznego lub magnetycznie. Znajdują zastosowanie do wykonywania pracy mechanicznej, podczas której trzymane są w ręku, lub zamocowane do stojaka. Najpowszechniej użytkowane narzędzia ręczne z napędem elektrycznym to: wiertarki, pilarki i noże tarczowe, szlifierki i polerki.

Elektronarzędzia wedle rozumienia przepisów są maszynami (MG z 30.10.2002 r. Dz.U. Nr 191, poz. 1596, ze zm., w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy). Wobec tego montaż i demontaż maszyn oraz ich obsługa, powinny odbywać się przy zachowaniu wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, uwzględniając instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej.

Zgodnie z wytycznymi pracodawca zobowiązany jest podjąć działania mające na celu zapewnienie, iż maszyny, które udostępnione pracownikom do wykonywania pracy są dostosowane do jej wykonywania, a także mogą być eksploatowane bez zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. Zgodnie z tym pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego poddawane były okresowym kontrolom.

Ponadto w przypadku eksploatacji narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym na placu budowy, obowiązek wykonywania kontroli ich stanu technicznego zgodnie z postanowieniami instrukcji obsługi opracowanej przez producenta oraz dokumentowania ich wyników określony został w  rozporządzenia Ministra Infrastruktury – kontrola narzędzi ręcznych o napędzie elektrycznym podczas wykonywania robót budowlanych.

W świetle powyżej przytoczonych przepisów istnieje obowiązek prowadzenia kontroli elektronarzędzi i rejestrowania ich wyników.

Jeżeli w instrukcji obsługi nie podano zakresu i częstotliwości badań kontrolnych danego elektronarzędzia, pracodawca powinien sam je ustalić w oparciu o dowolne warunki techniczne. W tym przypadku można byłoby posłużyć się wycofaną już Polską Normą PN-88/E-08400/10 Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym. Badania kontrolne w czasie eksploatacji. Norma ta określa organizację, zakres i częstotliwość badań kontrolnych elektronarzędzi.

Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym.

Badania kontrolne elektronarzędzi w czasie eksploatacji według normy PN-E-08400-10:1988

Norma PN-88/E-08400 w zależności od sposobu pracy danego urządzenia, dzieli elektronarzędzia na następujące kategorie:

· I kategoria użytkowania – eksploatowane dorywczo, kilkukrotnie w ciągu jednej zmiany i zwracane do wypożyczalni po pracy,

· II kategoria użytkowania – eksploatowane często w ciągu jednej zmiany i nie zwracane do wypożyczalni,

· III kategoria użytkowania – eksploatowane w sposób ciągły na więcej niż jednej zmianie, zainstalowane na stałe np. w linii produkcyjnej lub montażowej.

Bezpieczną pracę elektronarzędziami powinny zapewniać, wykonywane zgodnie z normą, badania bieżące i okresowe.

A. Badania bieżące należy wykonywać każdorazowo przed wydaniem elektronarzędzia do eksploatacji i po jego zwrocie do wypożyczalni oraz, w przypadku elektronarzędzi zaliczanych do II i III kategorii użytkowania, przed rozpoczęciem pracy na danej zmianie.

B. Badania okresowe należy wykonywać nie rzadziej niż:

· co 6 miesięcy dla elektronarzędzi I kategorii użytkowania,

· co 4 miesiące dla elektronarzędzi II kategorii użytkowania,

· co 2 miesiące dla elektronarzędzi III kategorii użytkowania,

lub po każdej sytuacji mogącej mieć wpływ na bezpieczne użytkowanie elektronarzędzia  (np. po upadku, zawilgoceniu itp.)

Kontrola elektronarzędzi – jakie pomiary i oględziny należy wykonać

W ramach badań elektronarzędzi należy wykonywać badania określone poniżej:.

             Badania                                                                                                                  Zakres badań

                                                                                                                        bieżące                                    okresowe

Oględziny zewnętrzne                                                                                          +                                                +

Demontaż i oględziny wewnętrzne                                                                       –                                                +

Pomiar rezystancji izolacji                                                                                    –                                                +

Sprawdzenie biegu jałowego                                                                               +                                                +

Wynik badań należy uznać za dodatni, jeżeli elektronarzędzie przejdzie z wynikiem pozytywnym wszystkie próby przewidziane dla danego rodzaju badań.

Elektronarzędzie przeznaczone do użytkowania w normalnych warunkach powinno być sprawdzone w temperaturze otoczenia 20 ± 5°C.

Przed wykonywaniem badań okresowych narzędzie powinno być umieszczone w pomieszczeniu badań co najmniej na 4 godziny. Badania wykonuje się przy zasilaniu napięciem o parametrach znamionowych.

Zakres oględzin zewnętrznych: 

· sprawdzenie tabliczki znamionowej urządzenia,

· sprawdzenie stanu przewodu zasilającego i wtyczki,

· sprawdzenie stanu obudowy,

· sprawdzenie śrub obudowy,

· sprawdzenie osłon, uszczelnień,

· sprawdzenie otworów wentylacyjnych.

Zakres czynności przy demontażu i oględzinach wewnętrznych

· sprawdzenie zamocowania przewodu zasilającego, trwałości styków łączeniowych wewnątrz urządzenia i wtyczki,

· sprawdzenie zamocowań i styków wszystkich elementów wchodzących w skład obwodu elektrycznego urządzenia (wyłączniki, regulatory, kondensatory),

· sprawdzenie komutatora i szczotek,

· sprawdzenie uzwojenia wirnika i stojana,

· sprawdzenie łożysk, układów mechanicznych oraz elementów wentylacyjnych.

                                          Zakres pomiarów i badań

Pomiar rezystancji izolacji

Rezystancja izolacji powinna być mierzona wraz z przewodem zasilającym.

Badanie należy wykonywać napięciem probierczym 500 V. Norma zaleca by czas pomiaru nie był krótszy niż 60 sekund. Badanie wykonuje się pomiędzy zwartymi przewodami L–N, a dostępnymi, metalowymi częściami obudowy.

Sprawdzać należy nie tylko główne elementy, ale także wszelkie śrubki, zaciski lub inne metalowe części.

Wymagane wartości granicznymi rezystancji izolacji przy określonym zakresie badań w zależności od klasy ochronności badanego urządzenia są wyszczególnione w tabeli poniżej.

            Badana izolacja                                                                                         Klasa ochronności                      Rezystancja graniczna, 

Między częściami pod napięciem, a dostępnymi                                                              I i III                                                   2 MΩ  
dla dotyku częściami metalowymi                                                                                       II                                                      7 MΩ 

Między częściami pod napięciem, a częściami metalowymi oddzielonymi                         II                                                     2 MΩ  
od części pod napięciem tylko izolacją podstawową

Między częściami metalowymi oddzielonymi od części pod napięciem tylko                      II                                                    5 MΩ  
izolacją podstawową, a dostępnymi dla dotyku częściami metalowymi

Sprawdzenie biegu jałowego

Sprawdzenie biegu jałowego wykonuje się po załączeniu urządzenia, ma to na celu porównanie parametrów pracy urządzenia z parametrami znamionowymi. Podczas testu należy też zwrócić uwagę na głośność pracy mechanizmów, łożysk, iskrzenie szczotek komutatora. Test powinien trwać kilkanaście sekund.

Konstrukcja nowoczesnych przyrządów do badań elektronarzędzi umożliwia pomiar elektrycznych parametrów pracy urządzenia.

Pomiar przewodów ochronnych PE

Badanie obwodu ochronnego wykonuje się dla urządzeń wykonanych w I klasie ochronności. Pomiar wykonuje się pomiędzy stykiem ochronnym wtyczki (lub punktem podłączenia w przypadku urządzenia na stałe podłączonego do sieci), a metalowymi elementami obudowy urządzenia. Według normy PN-88 E-08400/10 pomiar rezystancji przewodu ochronnego PE elektronarzędzi należy wykonać przy wymuszeniu prądowym 1,5 In  lecz nie mniejszym niż 25 A (napięcie 12 V, lub 24 V AC) i nie może ona przekraczać wartości 0,1 Ω, gdzie In  jest prądem znamionowym elektronarzędzia.

Pomiar rezystancji przewodu PE można dokonać metodą techniczną lub za pomocą dostępnych przyrządów pomiarowych.