1. Anlatım Yöntemi
2. Örnek Olay Yöntemi
3. Problem Çözme Yöntemi
4. Tartışma Yöntemi
5. Gösteri Yöntemi
Yöntem, bir sorunu çözmek, bir deneyi sonuçlandırmak, bir konuyu öğrenmek veya öğretmek gibi amaçlara ulaşmak için bilinçli olarak seçilen ve izlenen düzenli yoldur. Seçilen yöntemin en doğru, en kolay ve en kısa zamanda amaca ulaşmamıza yardım etmesi gerekir.
Yöntem seçimini etkileyen bazı faktörler aşağıda sıralanmıştır:
Anlatma yöntemi, bir ünitenin geliştirilmesinde birçok amaçlar için kullanılabilir. Bu amaçlardan birkaç tanesi:
1. Yeni bir konunun ortaya atılması ve konunun geliştirilmesinde ve daha önce ele alınmış bir çalışmanın yeniden gözden geçirilmesi durumunda,
2. Öğrencilerin yeni bir üniteye uyum ve teşvik bakımından yöneltilmesi halinde,
3. Bir dersin ya da ünitenin özetlenmesi durumunda,
4. Bir sorunun çözümünün gösterilmesi gerektiğinde,
5. Ünitelerin kaynak kişi tarafından sunulması gerektiğinde,
6. Ünitelerin işlenmesinin herhangi bir sayfasında, öğrencilerin ilgi ve dikkatlerinin çekilmesi gerektiği anlarda,
7. Öğretim etkinliklerinde, öğrencilere bazı fikirlerin açıklanmasına ihtiyaç duyulduğunda,
8. Diğer öğretim yöntemlerinin uygulanması için zaman ve şartlar uygun olmadığı anlarda kullanır.
Anlatım yönteminde uyulacak rehber ilkeler:
1. Öğretimin amacı ve önemli noktaları açıkça öğrencilere gösterilmelidir.
2. Anlatım sırasında öğretmen öğrencilerle devamlı göz iletişimi kurmalı ve sözsüz iletişim tekniklerini etkin olarak kullanmalıdır.
3. Öğretmenin konuyu çok iyi bilmesi, nelerin önce, nelerin sonra anlatılması gerektiği iyi hesaplanması gerekir
4. Anlatımda kullanılan dil, konuyu ve etkinlikleri açık bir biçimde öğrenciye ulaştıracak nitelikte olmalıdır. Anlatımın dili öğrencinin düzeyine uygun olmalıdır.
5. Konuşma sırasında eşya, resim, şema, grafik gibi araç ve malzemeler kullanılmalıdır.
6. Anlatımda yeterli sayıda ve nitelikte örneğe yer verilmeli, örnekler gerçekçi olmalıdır. Öğrencilerin örnek vermesine imkan sağlamalı, her iki durumda da aşırılıktan kaçınılmalıdır.
7. Anlatımda bilinenden başlanıp, bilinmeyen olgu ve olaylara geçmeli ve yargılama yoluyla yeni gerçekler üretilmelidir.
8. Sorular kullanılarak anlatım yöntemi zenginleştirilmelidir. Soru sorma iki şekilde olabilir. Öğretmen soruyu sorar biraz bekler ve kendi cevaplar ikinci bir yöntem ise sorunun öğrencilere sorularak biraz beklenir ve öğrencilere söz verilir.Ayrıca öğrencilere soru sorma hakkı verilmelidir.
9. Konuşma sırasında öğrencilerin kısa notlar alması sağlanmalıdır.
10.Hedef ve davranışlar bilişsel alanın bilgi, duyuşsal alanın alma, devinişsel alanın uyarılma basamaklarından birinde olmalıdır. Davranışlar ezberden söyleme, yazma, tanıma ve hatırlama gibi özellikleri taşımalıdır.
11.Bu tür stratejide öğretmen sürekli olarak 7-8 dakikadan fazla konuşmamalıdır. İlkokul 1,2,3 sınıflarda 2-3 dakika, 4,5 sınıflarda 4-5 dakika, ortaokul ve liselerde 5-6, üniversitelerinde 7-8 dakika sürekli konuşabilir; çünkü öğrencinin dikkati uzun süre konuşmalarda çabucak dağılabilir.
12.Öğreticinin konuşma süresi arttıkça hatırlama oranı düşmektedir.
Anlatım yönteminin olumlu yönleri:
1. Anlatma yönteminde konu mantıklı bir sıra ve düzen içerisinde verilir.
2. Çok miktarda doğru bilginin kısa zamanda verilebilmesini sağlayan bir yöntemdir.
3. Zaman, emek ve masraftan tasarruf sağlar.
4. Telkin yapmaya, bazı duygu ve düşünceleri vermeye uygundur.
5. Soyut kavramları vermeye uygundur.
6. Bilgileri kalabalık gruplara iletmek için yararlıdır.
7. Oturumda sürpriz bir bilgi ile karşılaşmayacağı için öğretmene güven duygusu verir.
8. Konuşma ile yapılacak bir açıklama, öğrenme etkinlikleri sırasında öğrencilerin karşılaşacakları güçlüklerin giderilmesini sağlar.
9. Öğrencileri sınıfta kontrol altında tutmak kolaydır.
Anlatım yönteminin sınırlılıkları:
1. Öğretmen coşkulu ve güdüleyici değilse öğrenci ilgisi kısa sürede azalır.
2. Bir ders kitabında kolaylıkla bulunabilecek bilgileri ele alıyorsa zaman kaybına neden olur. Anlatma, kitabın tekrarı olmamalıdır. Kitaba bir şeyler katmalıdır.
3. Bu yöntemi uygularken konunun öğrenciler için çekici hale getirilmesi gereklidir.
4. Öğretim sırasında öğrencilere soru sorma izni verilmediği için geri dönütü ortadan kaldırır, eksik iletişime neden olur.
5. Duyuşsal ve psiko-motor alanla ilgili hedefler çok ender oluşur.
6. Bu yöntemle öğretilen bilgilerin pratikte uygulanması güçtür.
7. Sadece anlatım yönteminin kullanılması öğretimin etkisini azaltır. Ezberciliğe teşvik eder.
Örnek olay İncelemesi Yönteminde Uyulacak Rehber İlkeler:
1. Örnek olay öğrencilerin gelişim özelliklerine uygun olmalıdır.
2. Örnek olayda temel ayrıntılar iyi belirlenmiş olmalıdır.
3. Gerçek bir olay sınıfta tartışılacaksa yer, zaman ve kişi isimleri değiştirilmelidir.
4. Sorun analiz edilmeli ve bu analizde öğretmen tarafından kilit sorular hazırlanmalıdır.
5. Olaya ilişkin olarak ya yazılı bir materyal verilmeli yada video gösterilmelidir.
6. Olayın çözümünde öğrencilerin doğru yolda olduklarını kontrol ederek yanlış çözümlere gitmeleri önlenmelidir.
7. İnceleme sonunda ortaya çıkan ilke ve sonuçları görüş birliğine vararak kaydetme ve öneriler
geliştirilmelidir.
Örnek Olay İncelemesi Yönteminin Faydaları:
1.İnsani problemleri kişiselleştirmeden çözülmesi sağlanır.
2.Öğrenci merkezli bir yöntem olduğundan öğrencilerin katılımı yüksektir.
3.Öğrencilerde problem çözme yeteneği gelişir.
4.Konuları anlama, kavrama, analiz ve değerlendirme becerisi gelişir.
5.Öğrencilerde empatik davranış geliştirir.
Örnek Olay İncelemesi Yönteminin sınırlılıkları:
1.Uzun zaman alır.
2.Öğretmenin dersten önce çok iyi hazırlanmasını gerektirir.
3.Kalabalık sınıflarda uygulanması zordur.
4.İncelenmesi düşünülen olaya tam olarak uyan bir örnek olay yazmak güç olabilir.
5.Öğretmen tartışmayı yönetmede ve değerlendirmede zorluklarla karşılaşabilir.
Problem Çözme Yönteminin Basamakları:
Problem çözme yönteminde uyulacak rehber ilkeler:
1. Öğrencileri benzer birkaç problemle karşı karşıya bırakmak gerekir.
2. Problemleri öğrencilerin olgunluk ve beceri düzeylerine uygun bir biçimde sunmak gerekir.
3. Problemin önemi öğrencilere gösterilmelidir.
4. Problemi tanımlamada ve sınıflamada öğrencilere yardım edilmelidir.
5. Öğrencilerin kullanacağı uygun araç ve gereçleri sağlamak gerekir.
6. Öğrencilere rehberlik yapılmalı ve yönlendirilmelidir.
7. Öğrencilerin değerlendirme yapabilmeleri için ölçüt geliştirmelerine yardım edilmelidir.
8. Problem çok iyi anlaşılmalıdır.
Problem çözme yönteminin olumlu yönleri:
1. Öğrencilerde bilimsel düşünme yeteneği kazandırır.
2. Problem çözme yöntemi, karşılaştırma ve en doğruyu seçmeye imkan verdiği için, nesnel bir yöntemdir.
3. Öğrenciye belgelere dayanarak yargıda bulunma alışkanlığı kazandırır. Bu amaçla bireyi, türlü kaynaklarla karşı karşıya getirir. Öğrenciler tek ders kitabının dışında ki kaynak ve materyallerden de yararlanır.
4. Çeşitli araştırma tekniklerine göre elde edilen bilgilerin değerlendirilmesini sağlar.
5. Algılama ve akılda tutma daha uzun süreli olur.
6. Hem bilişsel hem de duyuşsal öğrenmeyi sağlar.
7. Öğrencilerin sorumluluklarını geliştirir.
8. Öğrenciler sonuçlara ulaşmak için bağımsız düşünmeleri gerektiğini öğrenirler ve birbirlerinin fikirlerinden yararlanırlar.
9. Öğrenciler başarısız oldukları durumlarda da öğrenme imkanına sahip olurlar.
10. Problem çözme yöntemi, ünite ve konuları ilgi çekici hale getirir.
Problem çözme yönteminin sınırlılıkları:
1. Her konuda uygulamaya elverişli değildir.
2. Öğrenciler problemi çözmek için gerekli materyal ve kaynakları sağlamayabilirler.
3. Öğrenmenin değerlendirilmesi güçtür.
4. Problem oluşturma bazen yöneticilerle, velilerle veya diğer ilgililerle anlaşmazlığa neden olabilir.
5. Fazla zaman alıcı olmasıdır.
6. Önemli sosyal problemleri anlayacak olgunluğa erişmemiş öğrencilerle bu yöntemi uygulamak güçtür.
Tartışma Biçimleri:
Tartışma yönteminde uyulacak rehber ilkeler:
1. Sınıfın bir bölümü tartışmaya katılacaksa öğrenciler tanıtılmalıdır.
2. Tartışma, belirli bir hedefe yönelik, belirli bir yöntemce düzenlenen, sistemli bir konuşma olmalıdır.
3. Tartışma önceden planlanmalıdır. Zira plansız tartışmalarda konu dağılır ve amaca ulaşmakta güçlük çekilir.
4. Tartışmaya katılacak öğrenciler önceden konulara değişik kaynaklardan hazırlanmalı, çeşitli araştırma ve inceleme yapmalıdır. Öğretmen, kaynak seçiminde ve temininde öğrencilere yardımcı olmalıdır.
5. Tartışmayı ilk yıllarda ve sene başında öğretmenin yönetmesi yararlıdır. Bunun için ilk günlerde tartışmalar yapılmalı, tartışma kuralları öğrencilere öğretilmelidir. Öğrenciler tartışma konusunda gerekli beceriyi kazandıktan sonra tartışmanın yönetimi öğrencilere bırakılmalıdır. Böyle bir çalışma öğrencilere kolaylık sağlayacaktır.
6. Konuşmacı, iyi bir başlangıç konuşması ile dikkatleri tartışmaya toplamalıdır.
7. Tartışmanın bireylerle değil, fikirlerle ve sorunlarla ilgili olduğu hatırlatılmalıdır.
8. Tartışmanın yönetimi öğrencideyken, öğretmen bir üye gibi davranmalıdır. Ancak bu üyelik, öğretmenin gerekli rehberliği yapmasına engel teşkil etmemelidir.
9. Öğrencilerin, birbirlerinin fikirlerine hoşgörü ve saygı göstermesi konusuna özen gösterilmelidir.
10. Grubu oluşturan üyeler, tartışmalara etkin bir biçimde katılmalı, bu katılma dinleme, hazırlanma, konuşma yoluyla çok yönlü olmalı. Tartışmaya ne kadar çok konuşmacı katılmak isterse, tartışma o kadar başarılı sayılır.
11. Tartışmanın devam ettiği süre içinde, belli aralıklarla özet yapmak gerekir.
12. Zamanın iyi kullanılması, zaman darlığından dolayı tartışmanın bitmemesi durumunda bir özetle tartışma bitirilmelidir.
Tartışma yönteminin olumlu yönleri:
1. Tartışma, istenilen nitelikte uygulandığı taktirde grup içinde ve gruplar arasında etkili bir iletişim kurulup sürdürülmesini sağlamakta, iletişim yeteneğinin gelişmesine yardımcı olmaktadır.
2. Demokratik bir yöntemdir.
3. Tartışma süresince gerek tartışanların gerek dinleyicilerin ilgi ve dikkatleri daima canlıdır.
4. Öğrenciler, soru sorma, ani cevap verme ve toplum önünde konuşma yeteneklerini geliştirir.
5. Tartışmaya esas olan konuların modelini gösterme, film- slayt ve tepegöz gibi ışıklı araçları kullanma ile çarpıcı örnekler verme şeklinde diğer eğitim araçlarını rahatça kullanmalarına imkan verir.
6. Öğrencilere anlayış, gerçekleri görme ve yakalama mahareti, tenkit ve değerlendirme gücü kazandırır.
7. Öğretmen, değişik bir ortam içerisinde olan öğrencilerinin davranışlarını izleme, heyecanlarını ölçme, onların zihinsel ve psikolojik gelişmelerini tanıma açısından daha sağlıklı bir yargıya varır.
8. Bildiklerini ve düşündüklerini toplumda açıkça söyleme ve savunma alışkanlığı kazandırır.
9. Öğrenciler, düşüncelerini açıkça ortaya koyarlar. Arkadaşlarının düşünce ve görüşlerini de öğrenirler.
10. Öğrencilerin konuyu çözümleme, kavrama ve yorumlama yeteneğini artırır.
11. Bir gruba aidiyet duygusu gelişir. Öğrenciler ekip havasına girdiklerinden birbirlerini daha yakından tanır ve hissederler.
12. Bir sorunun çeşitli çözüm yolları olduğunu öğrenirler.
Tartışma yönteminin sınırlılıkları:
1. Tartışma yöntemini uygulamak için zamana ihtiyaç vardır.
2. Bazı öğrencilerin tartışmaya katılmak istememeleri, bu yönteminin uygulanmasında güçlük çıkartır.
3. Zaman az olduğundan ve öğrencilerin iyi hazırlanamamaları yüzünden bir çok tartışma sonuçlanamaz.
4. Kalabalık sınıflarda uygulanması güçtür.
5. Grup üyelerinin bilgili, kültürlü ve yaşantılarının zengin olmasını gerektirir.
6. Tartışacak konunun dinleyicileri de, grubun üyeleri kadar konuya vakıf olmalarını gerektirir.
7. Sınıfın sessizliğini sağlama, tartışılan konuyu saptırmadan amaca doğru yöneltme ve zamanı ayarlama güçlüğü vardır. Öğretmen ister istemez işe karışacaktır.
8. Grup liderinin özel yetenek, derin bilgi ve ani kavrama gibi özellikleri taşıması gerekir.
9. Konuların iletilmesinde kullanılan söz etkili bir araç değildir. ileri düzeydeki öğrenmelerde fayda sağlamaz, unutulur gider.
Gösteri yönteminde uyulacak rehber ilkeler:
1. Gösteri için gerekli hazırlıklar yapılmalı, planlama ve uygulama için temel oluşturan kavram, kural ve ilkeler hakkında yeterli bilgi edinilmeli ve hazırlıklar küçük bir grubun önünde denenmelidir.
2. Gösteri masası bütün öğrencilerin görebileceği yere konmalı, gerekirse sıralar yeniden düzenlenmelidir.
3. Gösteri sırasında öğrencilerin not tutmaları, şema ve çizimler yapmaları istenmelidir.
4. Gösteri bir iki öğrenciye tekrarlatılmalıdır.
5. Gösteri sırasında veya sonunda istenilen sonuç çıkmayabilir. Bunun nedeni üzerinde öğrencilerle birlikte düşünmelidir.
6. Tehlike yaratabilecek gösterilerde, gerekli önlemler alınmalıdır. Örneğin elektrik deneyleri, kimyasal deneyler, makinelerle ilgili deneylerde gösteriler tehlikeli olabilir. Öğretmen bu çeşit gösterilerde çok dikkatli olmalıdır.
7. Sonuçlar belirtilmeli, eksiklikler ve aksamalar tartışılmalı, yapılan işin başarı düzeyi saptanmalıdır.
8. Gösteride kullanılan araç ve gereçler gösteriden sonra önceki yerlerine konmalı veya sahiplerine iade edilmelidir.
9. Sürprizlerle karşılaşmamak için gösterinin önceden provası yapılmalıdır.
Gösteri yönteminin olumlu yönleri:
1. İyi hazırlanmış bir gösteri öğrencilerin ilgi ve dikkatlerini çekerek öğrenmeyi kolaylaştırır.
2. Hem göz hem kulak yoluyla öğrenmeyi sağladığı için, söze dayanan metotlardan daha etkilidir.
3. Bazı tehlikelerin önlenmesini sağlar. (Özellikle gazlarla ilgili bazı tehlikeli deneylerde)
4. İnsan kaynaklarını kullanmada en iyi yöntemdir.
5. Öğrencilere yerinde ve zamanında sorular sorularak öğrenme ortamına çekilebilir.
6. Diğer tekniklerde yapılabilecek hatalar burada kolay saptanır ve düzeltilir.
7. Öğrencilerin sorular sormasına imkan verilebilir.
8. Her öğrenciye ayrı ayrı araç vermeyi kaldırdığından bireysel öğretime göre zaman kazanılır ve ucuza mal olur.
9. Sözcüklerle ifade edilemeyen kavramlar, görerek mesaj verilip öğretilir. Kelimelerin yetersiz kaldığı fikirleri daha kolay anlaşılır kılar.
10. Özellikle becerilerin öğretilmesinde uygulanabilecek tek öğretim yöntemidir.
Gösteri yönteminin sınırlılıkları:
1. Gösterinin başarılı olabilmesi için gerekli olan zamanın bulunması her zaman kolay değildir.
2. Yeterli pratikten yoksun kişilerin başarılı olması güçtür.
3. Gösterici gösteri konusuyla ilgilenir, öğrencilerin tepkilerin dikkate almazsa etkisiz olabilir.
4. İşitsel ve görsel beceriler bir arada olmalıdır. Aksi halde öğrenciler karıştırabilir.
5. Bilişsel ve duyuşsal öğrenmede kullanımı güçtür. Bu yöntemde öğretmen çok aktif, öğrenci seyirci durumundadır.
6. Çok kalabalık sınıflarda öğrencinin dikkati çekilemez.
7. Gösteriler ile açıklamalar birbirine bağlantılı ve tutarlı olmazsa öğrencilerde algılama olmaz.
8. Çok karmaşık ve konuya uygun olmayan araçları kullanmak veya seviye üstü gösterilerde bulunma öğrencilerde yılgınlık meydana getirir.