Filosofie

Filosofie heeft een beroerde reputatie; filosofen zijn vaag, nutteloos en soms ronduit vervelend. Ze stellen zinloze vragen waar ze vervolgens zelf geen antwoord op hebben en zijn dan heel blij met zichzelf en vinden jou maar dom als je hun vragen niet interessant vindt.

Deze ideeën over filosofie zijn terug te horen in het uitspraken als ‘we zitten wat te filosoferen’ als men bedoelt dat er vaag en structuurloos gepraat wordt en ‘dat is een puur filosofische vraag’, voor als het antwoord, en dus de vraag, er niet toe doet. Beiden nog verschrikkelijker dan ‘onze filosofie is…’, voor als de PR-afdeling van een bedrijf probeert uit te leggen hoe geweldig ze wel niet bezig zijn.

Een poging om een wat helderder beeld van filosofie te krijgen: filosofie is bij uitstek geen ‘vaag gepraat’. Het gaat vaak juist om begripsverheldering en de mate van abstractie eist een uiterste zorgvuldigheid. Van filosoferen wordt je niet vager, maar scherper. Nog belangrijker is het om in te zien dat filosofie nooit onbelangrijke vragen stelt; waar het in de filosofie om te doen is, is precies datgene wat iedereen aangaat, waar iedereen mee te maken heeft.

Wat is filosofie dan? Filosoferen is afstand nemen, afstand van de vanzelfsprekendheid van jezelf en de wereld om je heen. Doorgaans ga je op in de wereld, verdwijn je, focus je op de mensen en dingen om je heen. Filosoferen is het maken van een stap uit het directe hier en nu, het opzoeken van een positie die zich onttrekt aan deze alledaagsheid, deze ‘normale’ omgang met jezelf en de dingen. Op die manier probeert de filosoof tot de kern van de zaken te komen, dwars door alle veronderstellingen heen.

Filosofie is wel een wat vreemd schoolvak; je leert vooral dingen af. Er moeten namelijk nogal wat vastgeroeste overtuigingen, ideeën en meningen afgebroken worden. Het is dan ook niet voor iedereen geschikt. De vragen die opkomen kan je niet aan een kapstok bij de deur hangen en weer oppikken in de volgende les; het zijn vragen die betrekking hebben op jou, op jezelf en de wereld om jou heen. En er zijn inderdaad meestal geen antwoorden, tenminste geen antwoorden die je niet weer kan gaan bevragen.

Concreet: de lessen bestaan voor het grootste gedeelte uit een voortdurend gesprek tussen de docent en de leerlingen. De docent heeft daarbij een informerende en sturende rol (leerlingen zullen immers flink wat moeten gaan weten van wat in die tweeënhalf duizend bij elkaar is gedacht) en een stimulerende rol, maar geen rol als alleswetende verteller: hij weet het immers niet noodzakelijk beter.

In de beginfase van je opleiding tot filosoof maken we samen dingen stuk, de eerder genoemde vastgeroeste conceptuele rommel moet eraan. Daarna gaan we aan de hand van een paar Grote Vragen de filosofie ontdekken: wat moet ik doen? Wat is een mens? Wat kan ik weten? We zullen er gaandeweg achter komen dat de vraag waarom reuzenkippen nog steeds kippen zijn of de vraag wie er bij zelfbewustzijn eigenlijk bewust is van wie geen zinloze vragen zijn…

Verplicht of keuzevak?

Je kunt het vak filosofie kiezen in het vrije deel van elk profiel, maar ook als profielkeuzevak binnen C&M.

Cijfers en afsluiting:

Het SE-cijfer wordt samengesteld uit de resultaten van proefwerken en meerdere praktische opdrachten. Het CE behandelt een thema. Voor jullie examenjaar gaat dat thema over de vraag of onze vrije markteconomie waarin je vooral moet kopen, kopen, kopen ten koste gaat van een goed leven in bredere zin (er is toch meer dan alleen maar consumeren?). Afgelopen jaren ging het over zaken als Deugdethiek, Vrije Wil en Scepticisme.

Onderdelen, werkstukken, praktische opdrachten, etc

Iedere periode sluiten we af met een SE, en soms moet er een praktische opdracht worden gemaakt. SE-onderwerpen zijn ethiek, antropologie, kennisleer, kunstmatige intelligentie, politieke filosofie, logica en filosofie van de geest, maar soms verandert het programma. Praktische opdrachten zijn het schrijven en presenteren van een ethisch essay, opzetten van een onderzoeksvoorstel, etc. Deze opdrachten plannen we samen in.