Экскурсійная дзейнасць

Экскурсия "Пять писем с войны"

Цель: Проведение экскурсии в школьном музее по разделу «В сердцах и памяти народа…»

Задачи: Способствовать расширению кругозора и познавательных интересов, воспитывать духовно-нравственные и патриотические чувства.

Описание: Экскурсия разработана в рамках проекта “Музей в чемодане” проводится  в День памяти Валентина Валентиновича Александрова помощника  командира роты партизанского отряда имени Комсомола Беларуси,   в канун празднования Дня Победы или Дня защитника Отечества. Участниками экскурсии могут быть школьники любого возраста, учителя и жители агрогородка. Экскурсия может быть использована при проведении литературно-музыкальной композиции. 

Вид экскурсии- активный (Экскурсоводы используют метод рассказа и показа) 

1 экскурсовод

  Сегодня мы  вспоминаем  те  события, когда  75 лет  назад недалеко от деревни Бершты  в бою был смертельно ранен помощник командира роты партизанского отряда имени Комсомола Беларуси,  Валентин Валентинович Александров. 

(Взять в руки фото Александрова)

 (Показать фото памятника в Берштах)

  Валентин Александров,  студент  Московского Авто – Механического института, спортсмен-парашютист. (показать фотку с парашютом)  .

Посмотрите,это личная тетрадь Валентина, это удостоверения спортсмена-парашютиста и инструктора парашютной службы.

2 экскурсовод

  В июне 1941 года добровольно вступает в  ряды Красной Армии ,  и тогда же с отрядом был направлен  в Борисовский район Минской области .

 Посмотрите, (взять в руки книжку «Сила смелых»)  эта маленькая книга не раз была открыта Валентином, именно она поддерживала в нём мужество в тяжёлые минуты на войне.

За героизм и мужество, проявленные  в борьбе против немецко-фашистских оккупантов в тылу врага, в ноябре 1942 года был награжден орденом Красного Знамени. (показать орден)

 1 экскурсовод

  Своим родным Валентин писал в свободное время, которого всегда не хватало. Родственники получили от Александрова всего 5 писем.(Взять в руки письма)

 В составе десантного отряда имени Комсомола Беларуси в апреле 1943 года Валентин  Александров  второй раз вылетел в тыл противника

 Накануне он отправил последнюю весточку о себе своим родным и близким. Он писал: Дорогие мои : мамочка, папа и Ляля (так звали его сестру). Шлю вам привет и  целую крепко. Скоро уезжаю и больше писать не буду довольно долго. Пожалуйста, не переживайте за меня. Я уверен, что всё будет отлично, и мы скоро увидимся. Берегите себя, своё здоровье, хочу увидеть вас такими же, как мы прощались.

2 экскурсовод

Они не встретились.

 Перед отрядом Валентина Александрова  была поставлена боевая задача:

выбить   засаду противника и  перекрыть дорогу от возможного появления врага  со стороны деревни Новый Двор.

Партизаны передвигались цепью, но с противоположной стороны дороги фашисты открыли  пулемётный огонь : завязался жестокий бой.

Треск пулеметов, автоматов, взрывы гранат  -  все это продолжалось не более 10 минут. Немцы не выдержали штурма и стали отступать.

В начале боя возле деревни Пиловня  пулеметной очередью был смертельно ранен в грудь помощник командира роты  Валентин Александров.

Похоронен Валентин Александров 15 ноября 1943 года у деревни Погоренда.

1 экскурсовод

В 1967 году  ученики Берштовской школы обнаружили место захоронения героя. Доказательством того, что это могила Валентина были вот эти вещи, обнаруженные при вскрытии. Их опознали боевые друзья Александрова. Посмотрите, это компас, это остатки кожанного ремешка, пуговицы, и даже вата со смертельной раны партизана.

2 экскурсовод

    В июле 1967 года в деревне Бершты состоялось перезахоронение Александрова.

 И вот перед нами памятник.  На нем выбиты слова: "Александров Валентин Валентинович - помощник командира  роты десантного партизанского отряда имени Комсомола Беларуси".   За каждой буквой на граните живая боль, живая память.

Никто не забыт, ничто не забыто!

Сцэнарый музейнай экскурсіі  з элементамі фальклора  “Просім госцікі ў хату нашу…”

Мэта:

-садзейнічаць засваенню кульурных  і духоўных традыцый беларускага народа, далучаць вучняў да сваіх вытокаў,

-знаёміць з помнікамі культуры, вучыць захоўваць культурныя каштоўнасці, створаныя папярэднім пакаленнем,

-выхоўваць любоў да роднага края.

Ход экскурсіі:

Экскурсаводы вітаюць гасцей:

 Дарагія госці мы вас запрашаем!

Пра сябе раскажам лішняга не спытаем.

Мы ў музей вас сёння запрасілі

Пра тое раскажам чаго не забылі.

Музей наш  - краязнаўчы

Пра родную  старонку

Шматлікіх  экспанатаў

 Чароўная скарбонка.

Мяне завуць Віталік

А гэта – Вераніка,

Мы у гэтую скарбонку

Паможам вам пранікнуць.

Гісторыю люблю я

Радзіму паважаю

Яшчэ люблю чытаць я

І добра вышываю.

А я – сказаць вам праўду

З дрэва добра выразаю

Калі трэба столік, вазу-

Я вам абяцаю.

Мы звычай дзядоў сваіх зберагаем, 

Усіх гасцей хлебам-соллю вітаем. 

Кожны з вас будзе усмешкай сагрэт, 

Калі ласка, прыміце наш хлеб.

2 экскурсавод

Пачацьэскурсію прапануем з чырвонага кутка хаты - самае пачэснае месца у сялянскай хаце. Вы бачыце абраз, свечку і малітвенік. З малітваю уставалі і лягалі спаць.

Ойча наш, які ёсць на нябёсах,

няхай свяціцца імя Тваё,

няхай прыйдзе Царства Тваё,

няхай будзе воля Твая як на небе, так і на зямлі.

Хлеб наш надзённы дай нам сёння;

і даруй нам даўгі нашы,

 як і мы даруем даўжнікам нашым;

і не ўвядзі нас у спакусу,

але збаў нас ад злога.

боТваё ёсць Царства

і сіла і слава навекі.

Амінь

1 экскурсавод

Вы ведаеце,  быў яшчэ адзін куток у сялянскай хаце – гаспадарчы. Яго яшчэ называлі “бабін кут”. Менавіта тут можна было ўбачыць паліцу  з посудам. У быце выкарыстоўвалі гліняныя збаны. Матэрыял для вырабу посуду выбіралі з розумам. Было вядома, што вада і малако доўга заставаліся халоднымі у гліняным збане. Калі у збан выкладвалі масла прыгаворвалі:

Мы маслёнку дакладалі

Сырам гару набівалі

І маслам палівалі

Ад сыру гара крута

Ад масла гара ясна

Нас маслёнка спадманіла.

2 экскурсавод

Наступныя экспанаты даюць уяўленне пра жаночую працу. У першую чаргу мне б хацелася звярнуць вашу увагу на калаўрот

або самапрадку. Гэта прылада для механізаванага прадзення лену і воўнны ў хатніх умовах.На Беларусі калаўрот з’явіўся ў 16 стагоддзі і быў ўпрыгожваннем хаты. Жаніхі дарылі іх сваім нявестам, яго перадавалі ад мацяры да дачкі. Дзяўчаты пралі і спявалі:

Я праду праду кудзелю

Я гайдаю калыбелю

Пралка пралка не гудзі

Маю дзетку не будзі

Ты цягнісь цягнісь мой лён

Ты зыйдзі на дзетку сон.

Наступная рэч нашай экспазіцыі – верацяно. Верацяно – гэта прыстасаванне для прадзення. Яно ўяўляе сабою невялікі драўля-ны брусок для наматвання нітак. Жанчыны рабілі гэта вельмі лоў-ка. Авы не хочаце пасправаць? (Экскурсаводы прапануюць гасцям наматаць нітку на верацяно).

1 экскурсавод

Жнейкі жнейкі маладзенькія

Іх сярпочкі залаценькія

Густа густа зор на небе

Гусцей таго снапоў ў нашага пана.

Здагадаліся? Правільна, гаворка пойдзе пра жніво і жаночую прыладу для яго – серп, які вядомы з глыбокай старажытнасці.

Звычайна ў гаспадарцы кожная жняя мела свой серп. Захоўвалі іх да пачатку жніва ў сухім месцы, пры гэтым рэжучую частку абкручвалі сухой анучай.. Беларускія сялянкі сярпом нажыналі першы  сноп на зажынкі ці апошні сноп на дажынкі .

2 экскурсавод

Мне хочацца звярнуць увагу на традыцыйны сялянскі абутак-лапці  Лапці – абутак простага люду.для яго вырабу вясной або ў пачатку лета”дралі лыка” Лапці плялі з кары ліпы,вяза.вярбы. Па колькасці палосак лыка адрознівалі лапці пяцерыкі, шасцярыкі,сямярыкі.Пасля вырабу лапці акуналі ў гарачую ваду.дзе яны набывалі жаўтаваты колер.Добры лапатнік на заказ мог вырабіць 2-3 пары лапцяў за дзень.

1 экскурсавод

Абувалі лапаць на спецыяльны кавалак тканіны – ганучку, якую абмотвалі вакол нагі і  падвязвалі аборамі – вяроўкамі. Зімой для селяніна лапцяў хапала на 10 дзён; летам, у гарачую пару- на чатыры дні. У сувязі з гэтым была былі прыказкі :

У дарогу ідзеш – пяцеры лапці бярэш

Дом вясці – не лапці плясці

Без настрою і лапцяў не спляцеш

Не бярыся лапці плясці, не надзёршы лыка

Босы лапцяў не зносіць

А зараз я папрашу вас перайсці да наступнай выявы нашай экспазіцыі

2 экскурсавод.

Тут прадстаўлены прылады працы,якія выкарыстоўваліся для розных гаспадарчых мэт.

Не менш важным прадметам хатняга ўжытку з'яўляўся пранік –

гэта інструмент для прасаваннявырабаў з тканіны. Ён уяўляе сабойдраўляны брусок даўжынёй 60-70 см, з ручкай, таксама нярэдка ўпрыгожваўся разьбой . Тканіна, накатаная на качалку, з дапамогай праніка каталася па стале.

1 экскурсавод

Берасцяны кузавок, сальнічка, берасцянка з покрыўкай для збору ягад. З гэтымі рэчамі хадзілі ў  лес за ягадамі,грыбамі і прыгаворвалі:

Сонейка пакажыся!

Чырвонае прыбярыся!

Каб год ад году

Давала нам пагода:

Цёплае лецейка,грыбы ў кузавок,ягады ў лубянчык.

2 экскурсавод

Пра наступны экспанат у мяне ёсць загадка:

Над галавой круціцца

І ў  руках круціцца

Стучыць, грыміць, малоціць,

Але нічога не гаворыць.

Гэта прасцейшая драўляная прылада для малацьбы збожжа - цэп.

Складаецца з гладка выструганай палкі- цапільна і біча, рухома замацаваных паміж сабой.

1 экскурсавод

Дарагія госцікі!

Ці добра, ці цікава вам было?

Паказалі што мелі, расказалі, як умелі.

А што кепска - то не мы.

2 экскурсавод

Хай вам шчасціць у працы! Каб вам смачна спалася і лёгка ўставалася.

Каб сталы ў вашых хатах былі багатымі, а душы і сэрцы - шчодрымі.

Часцей азірайцеся, сябры, назад, у мінулае, каб не пагасла свечка

на покуці - у хаце з матчынай душою.

Бывайце здаровы, жывіце багата!

1 экскурсавод

Няхай шчасце будзе ў кожнай хаце!

Няхай шчасце будзе не выпадкам, а частым госцем кожнага чалавека!

Давайце жыць у міры і згодзе пад шчаслівым дахам нашай Беларусі!

Гульня- віктарына- экспромт

Паважаныя госці!

Мы ўпэўнены, што ўсе хто тут сабраўся сёння знаўцы беларускай гісторыі , традыціяў і звычаяў  свайго народа.

Зусім мала засталося часу да калядных святаў. Мы папросім вас прыняць удзел  у  віктарыне прысвечанай Калядам. Калі вы веда-еце правільны адказ падыміце руку, адкажыце на пытанне і атрымайце невялікі сюрпрыз. Спадзяемся, што з правіламі гульні ўсё зразумела.

Даваце павітаем сябе як ўдзельнікаў гульні  апладысментамі!

Такім чынам, маю гонар аб’явіць пачатак  нашай гульні.

1.Як вы ведаеце,адным  з самых улюбёных святаў на Беларусі з’яўляюцца Каляды. А ці ведаеце вы, калі святкуюцца Каляды?

(з вечара 24 снежня – каталіцкае Ражство, і з вечара 6 студзеня – праваслаўнае Ражство)

2. Усе беларусы звязвалі з калядамі вялікія спадзяванні, яны чакалі, што ўсё дрэннае застанецца ў мінулым годзе. Такім чынам. Увага пытанне! Якія абрады беларусы выконвалі ў час гэтага с вята і напярэдадні яго? (усцілалі саломай сталы,выпякалі пірагі, гатавалі куццю)

3. Адна з вядомых калядных страў- гэта куцця. Гаспадар перад вячэрай тройчы абходзіў хату з куццёй у руках. А з чаго гатавалі перадкалядную куццю? (звычайная ячная каша з алеем або мёдам)

4.А яшчэ беларусы вельмі любілі прадказваць сваю будучыню ў час Каляд. Існавалі шматлікія прыкметы звязаныя з надвор’ем.  Назавіце, калі ласка,   такія прыкметы?(Калі першы калядны дзень быў ясны – будзе неўраджайны год, а калі будзе ісці  снег -  будзе вялікі ураджай. Калі у Калядную ноч на небе шмат зорак – летам будзе шмат грыбоў.)

5. А цяпер будзе пытанне, якое адносіцца да дзяўчат. Яны, як вядома заўсёды хочуць даведацца за каго ікалі яны выдуць замуж. Дык вось, калядныя варожбы,што вы ведаеце аб іх?

(Дзяўчаты ноччу  хадзілі ў хлеў і лавілі авечак: калі зловяць

барана – выйдзе замуж, акалі авечку – не).

Гэта было наша апошняе  заданне. Дзякуй вам за увагу!

Экскурсия "З гісторыі аднаго экспаната. Лапці"

Мэта:

-садзейнічаць засваенню кульурных  і духоўных традыцый беларускага народа, далучаць вучняў да сваіх вытокаў,

-знаёміць з помнікамі культуры, вучыць захоўваць культурныя каштоўнасці, створаныя папярэднім пакаленнем,

-выхоўваць любоў да роднага края.

Ход занятка

1 экскурсавод (прыцішаным голасам):

– Прытаіўшыся, яна пачула, як скардзіўся на свой лёс стары лапаць суседу- абіяку

– Вось ужо амаль 100 гадоў я праляжаў без патрэбы, а калісьці верай і праўдай служыў гаспадару.

– Ды і я ўжо даўно нікому не патрэбны, – адказаў абіяк, – але ,калі мы трапілі ў музей, значыць, пра нас не забыліся…

Гэта ,вядома, казка, якая мае працяг…

2 экскурсавод .

Добры дзень! Тэма нашай экскурсіі: «З гісторыі аднаго экспаната» .

Сёння  мы  раскажам вам пра самы просты і старажытны абутак у жыцці нашых продкаў – лапці.

1 экскурсавод .

 Гэты прадмет (паказвае лапці ) трапіў у наш музей                  Я спытаў у свайго дзядулі: «А ці насілі ў нашай вёсцы раней лапці?».

Дзядуля адказаў: «Так,насілі! Дарэчы, гэта самы гігіенічны абутак: ваду не прапускае, можна насіць у гразь і ў балота, практычны і нічога не каштуе».

2 экскурсавод

. Нам сёння нават цяжка ўявіць, што такі нязручны абутак калісьці ў дзяцінстве насілі нашы продкі, таму зараз лапці займаюць пачэснае месца на паліцы раздзела экспазіцыі «Этнаграфічны куток».

Які ж абутак насілі жыхары нашай мясцовасці ў мінулым?

1 экскурсавод.

 Гэта тэма мала даследавана, пісьмовых звестак няма. Аб гэтым нам паведалі старажылы. «Ніякі аксаміт і атлас не дасць назе такога пачуцця мяккасці, цеплыні, прасторы і пяшчоты, якую яна адчувае ў лапцях», – так сказаў яшчэ ў 1868 годзе І. Ярэміч.

Назва «лапаць» паходзіць ад праславянскага кораня «лапт» – нага. Лапці – лёгкі будзённы абутак. Іх плялі з пяньковых і льняных аборак, ліпавага ці лазовага лыка, бяросты, або шылі са скуры – сырамяці . Скураныя лапці – пасталы ці поршні – рабілі з двух кавалкаў сырамяці, сшытых па перыферыі падэшвы.

2 экскурсавод.

З плеценых найбольш прыстойна выглядалі лапці-пахлапні, якія рабіліся з глыбокімі круглымі насамі, высокімі запяткамі, кароткімі, ледзь прыкметнымі петлямі для раменьчыкаў.

Лапці насілі летам з ільнянымі, а зімой з шарсцянымі анучкамі, якімі акуратна агортвалі нагу амаль да калена і сіметрычна фіксавалі аборкамі ці рамянямі (даўжынёй да 3 метраў), што прапускаліся праз вушкі лапцей .

1 экскурсавод.

Лапці мелі не толькі практычнае, але і абрадавае значэнне.

Асобымі магічнымі функцыямі ў народных павер’ях надзяляліся старыя «бывалыя» лапці. Іх вывешвалі на хлявах, загародках і курыных гняздоўях дзеля яйцаноскасці. Імі акурвалі карову пасля ацёлу. Іх выкарыстоўвалі на наваселлі, «заманьваючы» дамавіка ў новую хату .

Уся беларуская вёска круглы год хадзіла ў лапцях .

2 экскурсавод.

Здаецца, что складанага нясе ў сабе тэма гісторыі лапця? А між тым, нават дакладны час з’яўлення лапцяў у жыцці нашых продкаў невядомы па сённяшні дзень.

Прынята лічыць, што лапці – адзін з самых старажытных відаў абутку. Ва ўсякім разе, касцяныя гаплікі для пляцення лапцяў археолагі знаходзяць нават на неалітычных стаянках. Можна меркаваць, што ўжо ў каменным стагоддзі людзі, магчыма, плялі абутак з раслінных валокнаў .

1 экскурсавод.

А зараз мы хочам каб вы апынуліся на месцы  былых майстроў якія плялі лапці. Мы прапануем вам майстар – клас  “Лапці на сучасны лад”

Лапці былі распаўсюджаныя таксама ў рускіх, татараў, украінцаў, карэлаў, фінаў, чувашоў і іншых народаў.

2 экскурсавод.

А ці ведаеце вы, якія ж лапці насілі жыхары нашай мясцовасці? Дык вось слухайце і глядзіце!!! (сл. 14

Вось лапці маляваныя, (паказвае) нікім яшчэ не надзяваныя! (сл. 15)

А вось плеценыя з лыка ядронага! (паказвае) (сл.16).

А вось лапці сувенірныя для інтэр’еру кватэрнага! (паказвае) (

У нас лапці ўсякага памеру – для гнома і Гулівера! (сл. 18).

Усё ад народных майстроў. Паглядзі – і будзь здароў!(сл. 19).

1 экскурсавод.

А зараз скажыце, калі ласка, што такое лапці? (Адказ: плецены абутак, які мацаваўся да нагі з дапамогай вяровак-касічак, шнуркоў ці аборак). Носім мы цяпер туфлі, басаножкі, красоўкі ды боцікі. А даўней нездарма казалі: «У дарогу ісці – 5 пар лапцяў сплясці».

Пра лапці складзена шмат прыказак, прымавак, жартоўных прыпевак. Вось, напрыклад: «Лапці плесці – не вуліцу месці». (сл.20)

2 экскурсавод.

Напэўна, і вы ведаеце шмат прыпевак, прыказак, прымавак, казак пра лапці! (Наведвальнікі музея ўспамінаюць прыказкі, прымаўкі, жартоўныя прыпеўкі.)

У народзе лапці выслаўлялі, нават назвы ім давалі розныя, напрыклад, «шаптуны», «курпы», «крутцы». На гулянні і ў святы вясковыя дзяўчаты абувалі маляванкі з белага і ружовага вязанага лыка або тканіны. (сл.22)

1 экскурсавод.

А як вы думаеце, ці зручна было танцаваць у такім абутку?

А давайце паглядзім!( дзяўчаты танцуюць “Лапці да лапці”)

А зараз я вам прапаную такія заданні: неабходна растлумачыць народныя выразы пра лапці. (сл.23)

Як вы разумееце такія выразы:

*Не вучачыся і лапця не спляцеш.

*Не бярыся лапці плесць, не надзершы лыка.

*І мы не на руку лапаць абуваем.

2 экскурсавод.

Не для справы, не для славы

Працягваюцца забавы.

Конкурс новы,

Вам пакуль што не вядомы.

А называецца ён «Абуй лапці».

1 экскурсавод.Мы з вамі даведаліся пра самы просты старажытны абутак у жыцці нашых далёкіх продкаў – лапці . Канешне, сёння яны выкарыстоўваюцца як рарытэтныя прадметы ў аздабленні памяшканняў, дачных газонаў і г. д. Але ж гэта наша мінуўшчына, і ведаць яе мы павінны (сл.26).

Не праклінайце

Лапцяў ліповых,

Не пагарджайце

Лапцяў лазовых.

З імі шануйце

Цяжкую працу, —

Лапатнік корміць

Пана з палацу.

З часам жа лапці —

Гаю, ой, гаю! —

Выпра дастатак

З нашага краю.

Людзі абуюць

Боты, камашы;

Прыйдзе загуба

На лапці нашы.

Але адзім хоць

Мусіць застацца,

У цэркве завісне

Дый на падкладцы.

Вушкам, аборай,

Скурай пад сподам

Памяткай будзе

Прышлым народам.

Будзе ён сведчыць,

Як у няволі

Кепска жывецца

Ў хаце і ў полі.

Як людзей сотні

Лапці цягалі,

Каб багачы ўсе

Ў золаце спалі.

I пройдуць леты,

Многія векі,

Зменяцца людзі,

Можа, і — рэкі.

Лапаць жа будзе

У цэркве вісеці,

Люд аб ім будзе

Песенькі пеці.

Усяго вам добрага і да новых сустрэч!