Жыццёвы і творчы шлях Максіма Багдановіча

Бацька, Адам Ягоравіч Багдановіч (1862–1940), скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю, працаваў настаўнікам у вясковай школе, выкладчыкам гарадскога пачатковага вучылішча ў Мінску, ацэншчыкам і землеўпарадчыкам у Сялянскім зямельным банку ў Гродне, Ніжнім Ноўгарадзе, Яраслаўлі. Паводле ўспамінаў Адама Ягоравіча, прабабуля Максіма расказвала казкі, дадаючы новыя рысы ў сюжэт. Зробленыя Адамам Ягоравічам запісы з яе вуснаў казак, народных абрадаў, паданняў, прымавак, прыказак, загадак і інш. сталі для Максіма першай крыніцай яго знаёмства з беларускай мовай і беларускім фальклорам. Маці, Марыя Апанасаўна Мякота (1869–1896), скончыла Мінскае трохкласнае жаночае вучылішча, вучылася ў земскай настаўніцкай школе ў Пецярбурзе, займалася педагагічнай практыкай. У 1888 г. Адам Ягоравіч з Марыяй Апанасаўнай узялі шлюб, сям’я Багдановічаў жыла ў той час у Мінску. У 1890 г. тут нарадзіўся старэйшы брат Максіма – Вадзім, праз два гады з’явіўся на свет Максім. У 1892 г. праз некалькі месяцаў пасля нараджэння Максіма сям’я пераехала ў Гродна, дзе бацька стаў працаваць у банку. У 1894 г. у Гродне нарадзіўся малодшы брат Максіма – Леў. Пасля нараджэння дачкі Ніны і справакаваных родамі хуткацечных сухотаў у кастрычніку 1896 г. Марыя Апанасаўна памерла, маленькі Максім вельмі цяжка перанёс яе смерць. Для сям’і Багдановічаў вялікім выпрабаваннем стала гэта хвароба, ад якой памерлі многія з родных.

У канцы 1896 г. Адам Ягоравіч быў пераведзены па службе ў Ніжні Ноўгарад. Ён шмат увагі аддаваў сваім сынам, імкнуўся падрыхтаваць іх да вучобы ў гімназіі, вадзіў у карцінныя галерэі і музеі. У сям’і Багдановічаў размаўлялі ў большасці па-руску, але лад жыцця, звычкі, густы ў сваёй аснове заставаліся беларускія: дзеці чулі беларускія казкі, песні. Гэта паспрыяла таму, што ўжо ў дзесяцігадовым узросце Максім пачаў спрабаваць пісаць мастацкія творы па-беларуску.

У 1902–1908 гг. Максім Багдановіч вучыўся ў Ніжагародскай мужчынскай гімназіі. У гэты перыяд ішло не толькі станаўленне грамадзянскай пазіцыі Максіма Багдановіча, але і фарміраванне яго як паэта. Ён знаёміцца з гісторыяй сваёй бацькаўшчыны, з матэрыяламі беларускіх газет “Наша доля” і “Наша ніва”. 19 ліпеня 1917 г. на старонках газеты “Наша ніва” з’явіўся яго першы твор – празаічнае апавяданне “Музы́ка”. У 1908 г. у Ніжнім Ноўгарадзе ім былі напісаны і першыя лірычныя вершы “Над магілай” і “Прыйдзе вясна”.

З лета 1908 г. Багдановічы жылі ў Яраслаўлі, дзе Максім вучыўся ў Яраслаўскай гімназіі. Там ён праявіў сябе выдатным знаўцам літаратуры, які ведаў на памяць вялікую колькасць вершаў, рыхтаваў рэфераты на літаратурныя тэмы, выступаў з імі перад навучэнцамі. Тут Максім вывучаў лацінскую, грэчаскую, італьянскую і французскую мовы. Вясной 1909 г. Максім захварэў на сухоты. Бацька адвёз яго ў Крым на лячэнне, што добра паўплывала на стан здароў’я Максіма, ён захапіўся паўднёвым краем, з’явілася новае кола знаёмых, закаханасць.

Пасля заканчэння вучобы ў гімназіі ў 1911 г. паэт наведаў Беларусь, амаль цэлае лета пражыў ў фальварку Ракуцёўшчына каля Маладзечна. У 1911–1916 гг. вучыўся ў Дзямідаўскім юрыдычным ліцэі, збіраўся паступаць у Санкт-Пецярбургскі ўніверсітэт на філалагічны факультэт. Увесь час Максім вельмі настойліва займаўся самаадукацыяй, яго веды ў галіне гісторыі, літаратуры, культуры народаў славянскага свету мелі энцыклапедычны характар. 

У пачатку 1914 г. у Вільні, у друкарні Марціна Кухты, выйшаў адзіны прыжыццёвы зборнік паэзіі Максіма Багдановіча “Вянок” (на тытуле пазначаны 1913 г.) .У зборніку каля 100 вершаў (лірычнага і патрыятычнага характару) і 2 паэмы, якія былі аб’яднаны па цыклах: “У зачарованым царстве”, “Згукі Бацькаўшчыны”, “Старая Беларусь”, “Места”, “Думы”, “Вольныя думы”, “Старая спадчына”, “Мадонны”. Сам Багдановіч пазней ахарактарызаваў сваю кнігу: “Недахватаў рожных – гібель, ды і … вершы яе пісаліся з паловы 1909 да паловы 1912 г., калі мне было 17–20 год. Але ў ёй усё ж такі ёсць і творчасць, і натхненне, і сур’ёзная праца”.

  У канцы 1916 г. Максім Багдановіч напісаў свае апошнія артыкулы, у якіх даказваў неабходнасць навучання і выхавання дзяцей на матчынай (беларускай) мове для захавання нацыянальнай культуры (<Белорусский беженский приют> (няскончаны), “Голос из Белоруссии” і інш.). 

Праз абвастрэнне хваробы Максіма мінскія сябры, якія вельмі цанілі яго як творцу і чалавека, сабралі сродкі для яго лячэння ў Крыме. У канцы лютага 1917 г. Максім Багдановіч пакінуў Мінск. Доўгая дарога да Ялты, пошукі і няўдалы для паспяховага лячэння выбар кватэры, адсутнасць блізкіх людзей яшчэ больш аслабілі Максіма, але нават у апошнія дні перад смерцю ён працягваў пісаць, дапрацоўваў вершы з “Вянка”, складаў “Беларускі лемантар”.