Locomotieven & treinstellen
Wat rijdt er zoal rond op de "Berliner Tempo" modelspoorbaan?
Om te weten wat er in het Berlijn van die tijd rondreed - zodat ik op de modelspoorbaan enigszins kan aansluiten bij de realiteit van toen - heb ik gebruik gemaakt van een overzicht in de special van Eisenbahnmetropole Berlin van Eisenbahnkurier (verschenen in 1987). In 1936 telde de Reichsbahndirektion Berlin ruim 800 stoomlocomotieven, 1 elektrische locomotief, 2 diesellokomotiven en rond de 800 elektrische treinstellen, vanzelfsprekend die van de S-Bahn.
T12/BR 74: Personen Stadtbahn
221 x tenderlocomotief voor personenverkeer BR 74.4/ Preußische T12. Dit was letterlijk dé kartrekker op de Stadtbahn (tot de electrificatie) en op de lokale verbindingen.
Modelbaan: Märklin 36740 (DB versie)
T14/BR 93: Personen & goederen
125 x tenderlocomotief voor goederenverkeer BR 93.0/ Preußische T14. Ook deze locomotief was thuis op de Stadtbahn, maar nam ook het lokale zware goederenverveer voor zijn rekening.
Niet in het programma van Märklin
G10/BR 57: Goederen
70 x goederentreinlocomotief BR 57.10/ Preußische G10
Niet in het programma van Märklin, wel een BR57 maar dat is een 57.5
P8/BR 38: Personen sneltrein
59 x sneltreinlocomotief BR 38.10/ Preußische P8
Op wensenlijstje: Märklin 37039
T16/BR 94: Goederen
51 x tenderlocomotief voor goederenverkeer BR 94.5/ Preußische T16.1.
Modelbaan: voor op het wensenlijstje: Märklin 37168
S10/BR 17: Personen sneltrein
37 x BR 17.10 / Preußische S10.1
Modelbaan: in een versie van Märklin 37193
G8/BR 55: Goederen
35 x goederentreinlocomotief BR 55.25/ Preußische G8.1
Modelbaan: voor op het wensenlijstje: Märklin 37551
BR 01: Personen sneltrein
De Reichsbahndirektion Berlin telde 23 sneltreinlocomotieven van Baureihe 01. Het was een van de nieuwe, zogenaamde "eenheidslocomotieven" die in opdracht van de Reichsbahn voor het personenverkeer ontwikkeld werden. Met zijn asdruk van 20 ton was hij te zwaar voor de bovenbouw van de Berliner Stadtbahn. Tussen 1925 en 1938 werden er 231 van gebouwd. Filmpje
Modelbaan: Deze heb ik niet op de modelbaan. Hij lijkt veel op de BR03 (daar heb ik er twee van) dus volstaan die wel.
P10/BR 39: Personen
18 x sneltreinlocomotief BR 39/ Preußische P10
Modelbaan: Deze heb ik niet op de modelbaan. Hij lijkt redelijk veel op de BR03 (daar heb ik er twee van) dus volstaan die wel.
BR 03: Personen sneltrein
De Reichsbahndirektion Berlin telde 15 sneltreinlocomotieven van Baureihe 03. Het was een van de nieuwe, zogenaamde "eenheidslocomotieven" die in opdracht van de Reichsbahn voor het personenverkeer ontwikkeld werden. Met zijn asdruk van 18 ton, 2 ton minder dan zijn iets forsere broer, de 01 was hij geschikt om op secundaire baanvakken met een lichtere bovenbouw te. Vòòr de versterking van de bovenbouw van de Berliner Stadtbahn kon bijvoorbeeld de 01 daar om die reden niet rijden. Tussen 1930 en 1938 werden er bijna 300 van gebouwd, waarvan er in Duitsland nog 9 over zijn. Hij kon 130 km/u. Uit de 03 werd de stroomlijnlocomotief 03.10 ontwikkeld, die je hiernaast ziet.
Modelbaan: 2 x aanwezig, Märklin. Waarvan één met rookgenerator.
BR 03.10: Personen sneltrein in de stroomlijn variant
Modelbaan: Märklin 3391 in staalgrijs. Voorzien van decoder + rookgenerator
BR 05: Personen sneltrein
Vreemde eend in de bijt destijds! Met deze superlok wilde de Reichsbahn mee in de vaart der stroomlijn-volkeren en behaalde in mei 1936 met de 05 002 met een trein van 197 ton bestaande uit drie personenwagons en een meetwagon een snelheid een snelheidsrecord van 200,4 km per uur. Bekijk ook het filmpje
Modelbaan: Märklin 37051 met extra geluidsfuncties zoals stoomgeluid en fluit
SVT 877 / Fliegender Hamburger: Personen sneltrein
Dit dieseltreinstel - er is er maar 1 gebouwd - werd vanaf 1933 ingezet als hogesnelheidstreinen tussen Berlin-Lehrter Bahnhof en Hamburg. De afkorting SVT staat voor Schnell Verbrennungs Triebwagen. Dit treinstel - en zijn opvolgers - reden met een gemiddelde snelheid van 123 km/u, maar konden tot wel 160 km/u. De trein deed 138 minuten over het 286 km lange traject. Pas in juni 1997 deed de ICE van de Deutsche Bahn er 6 minuten sneller over. Nu (2019) doen de snelste treinen er van Berlin Hbf. 107 minuten over.
De beide kortgekoppelde rijtuigen hadden elk een dieselmotor die de stroom leverde voor de electromotor zich in het middenste Jacobsdraaistel bevond. Het treinstel was niet bedoeld om in combinatie met andere treinstellen te rijden en beschikte daarom alleen over bedekte, eeenvoudige noodbuffers en een eenvoudige trekhaak. Het treinstel was 41 meter lang en bood aan 98 passagiers plaats. De kleuren crème en violett waren dezelfde als die van de Rheingold en moesten daarmee dezelfde luxe uitstralen.
De kop van de Fliegender Hamburger is bewaard gebleven en in het spoorwegmuseum Nürnberg te bekijken.
Modelbaan: Kato 30701 versie met ESU decoder
SVT 137: Bauart Hamburg
Het prototype SVT 877 werd opgevolgd door deze SVT 137 en andere varianten. Deze kreeg volwaardige en automatische Scharfenberg-koppelingen mee en was bedoeld om vanaf 1935 de nieuwe hogesnelheidsverbindingen van het FDt-net te bedienen. Vanaf juli 1935 werd de lijn Berlin-Stadtbahn - Hannover - Köln in gebruik genomen, in augustus dus verbinding Berlin Anhalter Bahnhof–Leipzig–Erfurt–Frankfurt/Main.
Vanaf 1936 kwamen daar de treinen van Berlin Anhalter Bahnhof via Leipzig en Nürnberg naar München und Stuttgart bei. Ze reden gekoppeld tot Nürnburg en vanaf daar gepslitst naar München en Stuttgart.
De 137 225 is na de oorlog tot een salontrein voor de DDR-regiering omgebouwd en werd in 1975 museumtrein. In 1990 werd hij gerestaureerd en is op het station van Leipzig op het traditiespoor 24 te zien. Meer info
Modelbaan: Kato versie met ESU decoder
BR61: Henschel Wegmann Zug
De Henschel-Wegmann-trein was een speciale trein van de stroomlijnde stoomlocomotief BR 61 van Henschel en 4 kortgekoppelde stroomlijnrijtuigen van de firma Wegmann. Hij reed tussen juni 1936 en augustus 1939 in 95 minuten tussen Berlin-Anhalter Bahnhof en Dresden. De trein is twee keer gebouwd en dit stel bediende het traject. De trein kon tot 175 km/h maar dat leverde op de locomotief grote trillingen op. (De tweede locomotief kreeg daarom al bij de bouw 3 cylinders mee.) Bijzonder was dat de locomotief als tenderlocomotief gebouwd was en even snel voor- als achteruit kon rijden. Dit scheelde weer tijd voor het moeten keren. De BR 61002 is na de oorlog bewaard gebleven en - met zijn gigantische drijfwielen van 2.30 meter - omgebouwd in de DDR tot BR 18201, de snelste Duitse stoomlocomotief.
Modelbaan: Märklin 26610
Schienenzeppelin
Als er één exoot is tussen de vele technische ontwikkelingen op het spoor dan is het wel de Schienenzeppelin uit 1930. Met zijn luchtschroef (ook in het model een eye-catcher) bereikte dit monster een snelheid van maar liefst 230 kilometer per uur. Het was een uitvinding van de luchtvaartingenieur Franz Kruckenberg. Het bleef bij één exemplaar dat om allerlei redenen niet in productie genomen werd en ook niet in de reguliere treindienst voorkwam. Bijzonder was zijn stroomlijnde uiterlijk en de lichte bouwwijze met veel gebruik van aluminium. De luchtschroef kende eerste vier bladen, later twee. Märklin heeft beide versies op de markt gehad. Het leuke op de modelbaan is dat deze propellor alvast draait (en hoe!) voordat "Schienenzepp" er als een haas vandoor gaat!
Modelbaan: Märklin 3477