บทที่ 2 การส่งเสริมทักษะสังคมในเด็กปฐมวัย

ทักษะสังคมมีความสำคัญต่อการสร้างและรักษาความสัมพันธ์ที่ดี การสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ และการทำงานร่วมกับผู้อื่น ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญสำหรับการพัฒนาในอนาคตของเด็ก  ทักษะทางสังคมเป็นทักษะสำคัญในการอยู่ร่วมกันในสังคม เป็นกฎกติกา แผนที่ หรือทิศทางในการมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมกับผู้อื่น ทักษะทางสังคมเป็นพฤติกรรมที่แสดงออกผ่านคำพูด สีหน้า ท่าทาง ซึ่งสามารถทำนายผลทางสังคมได้ เช่น เรายิ้ม เพื่อนก็จะยิ้มตอบ ทักษะทางสังคมเป็นทักษะที่จำเป็นในการสร้างและรักษาสัมพันธภาพกับเพื่อน 

1. การส่งเสริมทักษะด้านความเข้าใจหรือตระหนักรู้ด้านสังคม (Social awareness) ควรมีการจัดกิจกรรมเสริมทักษะการเอาใจใส่ผู้อื่น รวมไปถึงสามารถทำความเข้าใจพฤติกรรมต่าง ๆ ที่เป็นผลมาจากสังคม ค่านิยม และจริยธรรมที่ ฝึกทักษะการทำความรู้จักและเข้าใจผู้อื่น และปฏิบัติต่อผู้อื่นได้อย่างสุภาพ จัดกิจกรรมพัฒนาเด็กด้วยวิธีที่หลากหลาย เช่น การอ่านหนังสือนิทานแล้วให้เด็กได้สะท้อนถึงอารมณ์ ความคิด และความรู้สึกทั้งของตนเองและตัวละครในเรื่องที่อ่านเสริมสร้างให้เด็กมีวินัยในตนเองและมีความรับผิดชอบ รักษากฎ กติกา มารยาทในการอยู่ร่วมกับผู้อื่น เห็นข้อดีของตัวเองที่น่าภาคภูมิใจ มีความสุข ความพอใจในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวันต่าง ๆ ฝึกทักษะให้เด็กทำงานบ้าน เช่น เสิ ร์ฟน้ำ จัดโต๊ะอาหาร ล้างจาน ทำอาหาร เลี้ยงน้อง รดน้ำต้นไม้กรอกน้ำใส่ตู้เย็น เป็นต้น ส่งเสริมการทำงาน และอยู่ร่วมกันในสังคมอย่างมีความสุข สามารถทำงานด้วยตนเองและทำงานร่วมกับผู้อื่นได้ สำเร็จ ยอมรับฟังความคิดเห็น และแสดงความคิดเห็นของตนเองด้วยกิริยาวาจาสุภาพ สามารถจัดการกับปัญหาความขัดแย้ง และปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงได้อย่างเหมาะสม จัดกิจกรรมให้เด็กเรียนรู้มารยาททางสังคม เรียนรู้ที่จะทำกิจกรรม อยู่ร่วมกับผู้อื่นที่นอกเหนือไปจากคนในครอบครัว 

2. การส่งเสริมทักษะทักษะด้านความสัมพันธ์ (Relationship skills) ผู้ปกครองส่งเสริมความสามารถในการสร้าง และรักษาสัมพันธภาพระหว่างผู้เรียนและเพื่อนร่วมห้อง จัดกิจกรรมส่งเสริมทักษะการทำงานร่วมกับผู้อื่นด้วยการให้ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน และแก้ไขปัญหาความขัดแย้งโดยไม่ใช้ความรุนแรง พัฒนาเด็กได้หลายวิธี เช่น การพาเด็กไปมีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมต่าง ๆ ในสังคม ได้แก่ การบำเพ็ญประโยชน์ในชุมชน การปฏิบัติกิจกรรมทางศาสนาและวัฒนธรรมของท้องถิ่น จัดกิจกรรมส่งเสริมทักษะการทำความรู้จักกัน สร้างความคุ้นเคย สนิทสนม

จัดกิจกรรมส่งเสริมทักษะระหว่างบุคคล ได้แก่ การทำให้เด็กทำความรู้จัก ติดต่อเกี่ยวข้องกัน เพื่อสร้างสัมพันธภาพ และสายใย จัดกิจกรรมส่งเสริมทักษะในการให้คำปรึกษากลุ่ม ฝึกให้เด็กการฟังอย่างตั้งใจ ส่งเสริมทักษะความสัมพันธ์ทางสังคมทั้งการพูดสื่อสาร การรู้จักฟัง รู้จักขอบคุณขอโทษ

ให้เด็กสามารถสื่อสารกับคนอื่นให้เข้าใจ มีปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น 

   3. การส่งเสริมทักษะความรับผิดชอบในสิ่งที่ตัดสินใจได้ (Responsible decisionmaking) การส่งเสริมการแสดงออกการมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมบนพื้นฐานของมาตรฐานทางจริยธรรม โดยคำนึงถึงความปลอดภัยและบรรทัดฐานทางสังคม กิจกรรมเสริมทักษะการพูดคุยเกี่ยวกับข่าวสารหรื อเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวัน แล้วให้เด็กได้ระบุถึงปัญหาที่เกิดขึ้นฝึกทักษะการตัดสินใจอย่างรับผิดชอบ เป็นการฝึกให้เด็กมีเหตุผล แยกแยะปัญหา แก้ปัญหาได้ด้วยการวิเคราะห์และประเมินสถานการณ์โดยอยู่บนพื้นฐานของศีลธรรม จัดกิจกรรมให้เด็กสามารถตัดสินใจอย่างรับผิดชอบ ฝึกทักษะให้เด็กยอมรับผลของการตัดสินใจอย่างมีเหตุผล จัดกิจกรรมให้เด็กตัดสินใจ มีการแสดงออก สามารถทำสิ่งต่าง ๆ ได้อย่างมีความสุข ประสบความสำเร็จ และสร้างประโยชน์ต่อตนเองและส่วนรวม สอดคล้องกับงานวิจัยของ พันยศ เงินวัฒนะ (2560) ศึกษาการพัฒนาพฤติกรรมความรับผิดชอบในชั้นเรียนของเด็กปฐมวัยด้วยวิธีการเสริมแรงทางบวก พบว่าพฤติกรรมความรับผิดชอบในชั้นเรียนของเด็กปฐมวัยด้านความรับผิดชอบต่อตนเองมีระดับคะแนน

ที่สูงกว่า ด้านความรับผิดชอบต่อส่วนรวม อันเนื่องมาจากเด็กปฐมวัยเป็นวัยที่เริ่มต้นพัฒนาจากสิ่งใกล้ตัว ซึ่งการพัฒนาพฤติกรรมความรับผิดชอบในชั้นเรียนของเด็กปฐมวัยนั้น เด็กเริ่มต้นจากสิ่งใกล้ตัวคือความรับผิดชอบต่อตนเองไปสู่ความรับผิดชอบต่อส่วนรวม