หน่วยที่ 2 กิจกรรมที่ส่งเสริมพัฒนาทักษะEF 

     เด็กวัย 3-6 ปี เป็นช่วงสำคัญที่ร่างกายและสมองกำลังเจริญเติบโต เด็กวัยนี้มีโอกาสเรียนรู้จากการ ใช้ประสาทสัมผัสทั้ง 5 ได้แก่ การมองเห็น การได้ยิน การรับกลิ่น การรับรสชาติ และการสัมผัส รวมทั้งการเคลื่อนไหว การเล่น การลงมือกระทำ ได้สำรวจ ทดลอง ค้นพบด้วยตนเอง ได้มีโอกาสคิดแก้ปัญหา เลือกตัดสินใจ พูดคุย คิดริเริ่มสร้างสรรค์ และอยู่ร่วมกับผู้อื่นอย่างมีความสุข เด็กวัยนี้จึงควรได้รับการดูแลด้วยความรัก ความเข้าใจและความเอาใจใส่เป็นพิเศษ เพื่อให้เด็กเกิดการพัฒนาทั้งทางด้านร่างกาย จิตใจ อารมณ์ สังคม และสติปัญญา ซึ่งพ่อแม่ผู้ปกครองคือบุคคลสำคัญในการอบรมเลี้ยงดูเด็กให้มีพฤติกรรมและพัฒนาการที่ดีได้ด้วยการส่งเสริมและเปิดโอกาสให้เด็กได้ลงมือทำกิจกรรมที่เหมาะสมกับวัยโดยเฉพาะช่วงเวลาที่อยู่ร่วมกันที่บ้าน 

|กิจกรรมสำหรับเด็กอายุ3-6ปี

1.ทักษะความจำที่นำมาใช้งาน คือความสามรถในการจำเรื่องราวที่เด็กได้เรียนรู้ เชื่อมโยงกับประสบการณ์ที่เคยเจอมาในอดีต กิจกรรมที่พ่อเเม่ควรส่งเสริม ได้แก่ ให้ลูกทานอาหารที่มีประโยชน์ และพักผ่อนให้เพียงพอ แสดงความรักด้วยการกอด หอม พูดคุยกับลูกบ่อยๆ เพื่อให้ลูกรู้สึกอบอุ่น การให้ลูกทำกิจกรรมที่ได้เรียนรู้ผ่านประสาทสัมผัสทั้งห้า (ตา หู จมูก ปาก มือ) เพื่อให้จดจำได้ดีขึ้น การเล่านิทานให้ลูกฟัง ร้องเพลง เล่นกีฬา
2.ทักษะการยั้งคิดไตร่ตรอง คือความสามารถในการควบคุมตนเอง รู้ว่าสิ่งใดควรทำ – ไม่ควรทำ เช่น ไม่นำของเพื่อนมาเป็นของตนเอง และสามารถจดจ่อกับสิ่งที่ทำอยู่ กิจกรรมที่พ่อเเม่ควรส่งเสริม ได้แก่ การฝึกการหายใจเข้าลึกๆ ฝึกสมาธิ หาของเล่นเสริมพัฒนาการที่ต้องใช้สมาธิ ใช้สมองวางแผน และคิดแก้ปัญหา ให้เล่นอุปกรณ์อิเล็กโทรนิคน้อยลง ให้เล่นดนตรี สอนให้รู้จักควบคุมอารมณ์ เช่น ถ้ารู้สึกโมโห ให้นับตัวเลข 1-10
3.ทักษะการยืดหยุ่นความคิด คือทักษะที่ช่วยให้ลูกรู้จักปรับตัว ยืดหยุ่นรู้จักแก้ไขปัญหาตามสิ่งเเวดล้อมหรือสถานการณ์ที่เปลี่ยนไป กิจกรรมที่พ่อเเม่ควรส่งเสริม ได้แก่ การเล่นอย่างอิสระ กิจกรรมด้านศิลปะ เช่น การวาดรูป ระบายสี การปั้น การพับ ตัด ปะ ฝึกให้ลูกทำของเล่นจากวัสดุเหลือใช้ การต่อบล็อกเป็นรูปทรงต่าง ๆ
4.ทักษะการจดจ่อใส่ใจ คือความสามารถในการจดจ่อกับการทำกิจกรรม ไม่วอกแวก กิจกรรมที่พ่อเเม่ควรส่งเสริม ได้เเก่ การอ่านหนังสือ เกมส์ที่ฝึกระเบียบวินัย การฟังเพลง วาดรูป ระบายสี การต่อจิ๊กซอว์ / ต่อบล็อกรูปทรงต่างๆ การสวดมนต์ ไหว้พระก่อนนอน
5.ทักษะการควบคุมอารมณ์ คือความสามารถในการควบคุมการแสดงออกทางด้านอารมณ์ กิจกรรมที่พ่อเเม่ควรส่งเสริมเพื่อช่วยให้ลูกรู้จักควบคุมอารมณ์ได้ดี ได้แก่ ให้ลูกได้เล่นร่วมกับผู้อื่น เพื่อรู้จักการแบ่งปัน อดทนรอคอย ให้ลูกช่วยงานบ้าน อ่านนิทานที่เกี่ยวกับลักษณะนิสัยที่ดีให้ลูกฟัง
6.ทักษะการวางแผนและการจัดการ คือความสามารถในการวางแผน จัดการอย่างเป็นระบบ กิจกรรมที่พ่อเเม่ควรส่งเสริม ได้เเก่ สอนลูกเรียนรู้เรื่องเวลา รู้จักตั้งเป้าหมาย เช่น หัดให้รู้จักเก็บเงินเพื่อซื้อของที่อยากได้ ฝึกให้รับผิดชอบทำงานบ้าน ฝึกให้ลูกรู้จักวางแผนด้วยตนเอง
7.ทักษะการประเมินตนเอง คือทักษะการรู้ข้อดี ข้อด้อยเเละสามารถทบทวนแก้ไขปรับปรุง ตัวเองได้ กิจกรรมที่พ่อเเม่ควรส่งเสริม ได้เเก่ การให้ลูกเล่าประสบการณ์ที่ได้จากกิจกรรมที่ได้ทำมา
8.ทักษะการริเริ่มและลงมือทำ เป็นการฝึกให้ลูกกล้าคิด กล้าทำอะไรใหม่ๆ อย่างไม่เกรงกลัว กิจกรรมที่พ่อเเม่ควรส่งเสริม ได้แก่ การพาลูกไปเล่นกับเด็กคนอื่นๆ เพื่อให้มีสังคมและเเลกเปลี่ยนเรียนรู้กับเพื่อนๆ เปิดโอกาสให้ลูกแสดงความคิดเห็น และเลือกทำในสิ่งที่ตนเองสนใจ
9.ทักษะความเพียรมุ่งสู่เป้าหมาย คือ ความสามารถในการเผชิญอุปสรรค เเละพยายามอย่างไม่ยอมเเพ้ กิจกรรมที่พ่อเเม่ควรส่งเสริม ได้เเก่ การเล่นกีฬา ดนตรี ศิลปะ ต่อจิ๊กซอว์ ต่อบล็อก ของเล่นไม้ หมากฮอส หมากรุก

พัฒนาการของเด็กวัย 3-6 ปี
ช่วงอายุ 3-4 ปี

เป็นวัยที่ช่างสงสัย ช่างถาม ช่างสำรวจ และช่างเลียนแบบ ชอบเรียนรู้สิ่งแวดล้อมรอบตัว จากประสบการณ์ตรงและทำอะไรซ้ำๆ ในสิ่งที่ชอบตื่นเต้นกับสิ่งแปลกใหม่และยังเอาแต่ใจตนเองบ้าง ตัวอย่างธรรมชาติของเด็กวัยนี้ ได้แก่

• สามารถดูแลตนเองผ่านกิจวัตรประจำวัน แต่อาจต้องมีผู้ใหญ่คอยช่วยเหลือบ้าง และช่วย ทำงานบ้านง่ายๆ ได้เช่น เก็บของเล่นเข้าที่ รด น้ำต้นไม้ เป็นต้น

• การทรงตัวดีขึ้น ทั้งการเดิน เดินหน้า ถอยหลัง การวิ่งการปีนป่าย และกระโดดข้ามสิ่งกีดขวาง ที่ไม่สูงมาก

• ชอบการเล่นที่ต้องใช้มือและนิ้ว กิจกรรมที่ชื่นชอบคือ วาดภาพระบายสี ปั้น พิมพ์

• เริ่มเข้าใจคำบอกตำแหน่ง เช่น ข้างหน้า ข้างหลัง บน ล่าง และสามารถพูดเป็นประโยค

• เริ่มเข้ากลุ่มและเล่นร่วมกับผู้อื่น เริ่มรู้จัก การแบ่งปันและอดทนรอคอยได้นานขึ้น

ช่วงอายุ 4-5 ปี

เป็นวัยที่มีความเชื่อมั่นในตนเองและอยากทดลองทำสิ่งใหม่ ๆ อยากรู้อยากเห็น ชอบกระโดดโลดเต้น ชอบตะโกน หัวเราะ ร่าเริง แจ่มใส ตัวอย่างธรรมชาติของเด็กวัยนี้ ได้แก่

• สามารถดูแลตนเองผ่านกิจวัตรประจำวันได้มากขึ้น เช่น กินข้าว ล้างหน้า ล้างมือ เป็นต้น

• ใช้มือได้ดีขึ้น สามารถจับดินสอ พู่กันได้ ใช้กรรไกรตัดกระดาษ วาดรูปคนส่วนหัว แขน ขา และลำตัว รวมถึง สัตว์ สิ่งของ และสามารถ ทรงตัว วิ่ง ปีนป่ายได้ดีขึ้น

• สนใจคำศัพท์ใหม่ๆ เริ่มโต้แย้งและมีการใช้เหตุผล เริ่มเข้าใจการอ่านหนังสือจากซ้ายไปขวา จัดหมวดหมู่หรือจับคู่สิ่งต่างๆ ได้ ถามและตอบ เกี่ยวกับใคร ทำอะไร ที่ไหน ทำไม ฯลฯ

• รู้จักคิดมีเหตุมีผลมากขึ้น แต่บางครั้งยังแยกไม่ออกระหว่างเรื่องจริงกับเรื่องที่แต่งขึ้น เริ่ม แสดงความมั่นใจและตัดสินใจด้วยตัวเอง รวมทั้งเล่นเป็นกลุ่ม รู้จักการรอคอยและแบ่งปัน

ช่วงอายุ 5-6 ปี

เป็นวัยที่เริ่มเรียนรู้บทบาทของผู้ใหญ่โดยการจินตนาการและการเล่นบทบาทสมมติ เตรียมพร้อมที่จะเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ จากสิ่งแวดล้อมรอบตัวและในโรงเรียน มีสมาธิจดจ่อในการทำกิจกรรมนานขึ้น และเริ่มเข้าใจผู้อื่น ตัวอย่างธรรมชาติของเด็กวัยนี้ ได้แก่

• สามารถดูแลตนเองผ่านกิจวัตรประจำวันได้ดียิ่งขึ้น

• ทรงตัว วิ่ง ปีนป่าย และโหนตัวไปมา ได้คล่องแคล่ว รู้จักโยน เตะ และรับของ

• เริ่มเขียน ลอกแบบรูปร่างตัวหนังสือและ ตัวเลขได้ และแก้ไขปัญหาได้ดีขึ้น เริ่มเข้าใจเรื่องเวลาวันในแต่ละสัปดาห์

• จดจำและเล่าเรื่องราวประกอบท่าทางได้ และ มีเหตุผลมากขึ้น รวมทั้งเริ่มคิดค้นเกมที่มีกฎกติกาง่ายๆ และชักชวนเพื่อนเล่นบทบาทสมมติ ซึ่งเพื่อนเริ่มมีบทบาทสำคัญ เข้าใจการแบ่งปัน และความยุติธรรม

|แนวทางการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ สำหรับเด็กปฐมวัย

แนวทางการจัดประสบการณ์ (ตามหลักสูตรการศึกษาปฐมวัย 2560)

• จัดประสบการณ์ให้สอดคล้องกับจิตวิทยาพัฒนาการและการทำงานของสมอง ที่เหมาะกับอายุ วุฒิภาวะและระดับพัฒนาการ เพื่อให้เด็กทุกคนได้พัฒนาเต็มตามศักยภาพ

• จัดประสบการณ์ให้สอดคล้องกับแบบการเรียนรู้ของเด็ก ให้เด็กได้ลงมือกระทำ เรียนรู้ผ่านประสาทสัมผัสทั้งห้า ได้เคลื่อนไหว สำรวจ เล่น สังเกต สืบค้น ทดลอง และคิดแก้ปัญหาด้วยตนเอง

• จัดประสบการณ์แบบบูรณาการ โดยบูรณาการทั้งกิจกรรม ทักษะ และสาระการเรียนรู้

• จัดประสบการณ์ให้เด็กได้คิดริเริ่ม วางแผน ตัดสินใจ ลงมือกระทำ และนำเสนอความคิดโดยผู้สอนหรือผู้จัดประสบการณ์เป็นผู้สนับสนุนอำนวยความสะดวกและเรียนรู้ร่วมกับเด็ก

• จัดประสบการณ์ให้เด็กมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น ไม่ว่าจะเป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ ภายใต้สภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเรียนรู้ในบรรยากาศที่อบอุ่น มีความสุข และเรียนรู้การทำกิจกรรมแบบร่วมมือในลักษณะต่าง ๆ กัน

• จัดประสบการณ์ให้เด็กมีปฏิสัมพันธ์กับสื่อและแหล่งเรียนรู้ที่หลากหลายและอยู่ในวิถีชีวิตของเด็ก สอดคล้องกับบริบท สังคม และวัฒนธรรมที่แวดล้อมเด็ก

• จัดประสบการณ์ที่ส่งเสริมลักษณะนิสัยที่ดีและทักษะการใช้ชีวิตประจำวันตามแนวทางหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ตลอดจนสอดแทรกคุณธรรม จริยธรรม และการมีวินัย ให้เป็นส่วนหนึ่งของการจัดประสบการณ์การเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง

• จัดประสบการณ์ทั้งในลักษณะที่มีการวางแผนไว้ล่วงหน้าและแผนที่เกิดขึ้นในสภาพจริงโดยไม่ได้คาดการณ์ไว้

• จัดทำสารนิทัศน์ (การจัดทำข้อมูลที่แสดงให้เห็นร่องรอยพัฒนาการการเรียนรู้จากการจัดกิจกรรม) ด้วยการรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับพัฒนาการและการเรียนรู้ของเด็กเป็นรายบุคคล นำมาไตร่ตรองและใช้ให้เป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาเด็กและการวิจัยในชั้นเรียน

• จัดประสบการณ์โดยให้พ่อแม่ ครอบครัว และชุมชนมีส่วนร่วม ทั้งการวางแผน การสนับสนุน สื่อ แหล่งเรียนรู้ การเข้าร่วมกิจกรรมและการประเมินพัฒนาการ

|หลักการจัดประสบการณ์สำหรับเด็กปฐมวัย

• จัดประสบการณ์เล่นและเรียนรู้อย่างหลากหลาย

• เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญและสนองความต้องการ ความสนใจ ความแตกต่างระหว่างบุคคลและตามสภาพแวดล้อมของสังคมที่เด็กอยู่อาศัย

• จัดให้เด็กได้รับการพัฒนา โดยให้ความสำคัญกับกระบวนการเรียนรู้และพัฒนาการของเด็ก

• จัดการประเมินพัฒนาการให้เป็นกระบวนการอย่างต่อเนื่อง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการจัดประสบการณ์ พร้อมทั้งนำผลการประเมินมาพัฒนาเด็กอย่างต่อเนื่อง

• พ่อแม่ ผู้ปกครอง ชุมชน และผู้ที่เกี่ยวข้องควรมีส่วนร่วมในการพัฒนาเด็ก

     หลักการจัดกิจกรรมและขอบข่ายของกิจกรรมประจำวัน สามารถกำหนดระยะเวลาในการจัดกิจกรรมให้เหมาะสมกับวัยของเด็กในแต่ละวัน สามารถยืดหยุ่นได้ตามความต้องการและความสนใจของเด็ก ดังนี้ เด็กในช่วงอายุ 3-4 ปี มีความสนใจ 8-12 นาที, เด็กในช่วงอายุ 4-5 ปี มีความสนใจ 12-15 นาที และเด็กในช่วงอายุ 5-6 ปี มีความสนใจ 15-20 นาทีค่ะ