หน่วยที่ 1 การพัฒนาทักษะEF 9ด้าน

     ส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาทักษะสมอง EF ในวัยนี้ คือ สภาพแวดล้อมของเด็ก ประสบการณ์ชีวิตในช่วงวัยเด็ก การเรียนรู้ เล่น หรือทดลองทำสิ่งต่าง ๆ ด้วยตนเอง การมีปฏิสัมพันธ์กับคนในครอบครัว ผู้ปกครอง พ่อ แม่ อีกทั้งคนรอบข้าง เช่น ครู 

 | ความหมายการพัฒนาทักษะสมอง EF 

      ทักษะ Executive Functions หรือ EF คือ กระบวนการทางความคิดระดับสูงของสมองส่วนหน้าที่เกี่ยวข้อง กับความคิด ความรู้สึก และการกระทำ ทั้งนี้ EF ประกอบไปด้วยองค์ประกอบพื้นฐาน ได้แก่ ความจำขณะทำงาน การยับยั้งตัวเอง และความยืดหยุ่นในกระบวนการคิด โดยที่ EF (Executive Functions) จะทำหน้าที่ควบคุม กระบวนการเหล่านี้ให้เกิดขึ้นอย่างเหมาะสมและต่อเนื่อง จนกระทั่งทำตามเป้าหมายได้สำเร็จ 

     กล่าวได้ว่า EF เป็น ความสามารถของสมองที่ใช้บริหารจัดการชีวิตในด้านต่าง ๆ เพื่อให้ประสบความสำเร็จในชีวิต การเรียน การงาน และการใช้ชีวิต โดยที่เราสามารถฝึกฝนและพัฒนาทักษะ EF ได้อย่างต่อเนื่อง เพราะจะส่งผลช่วยให้ผู้ที่มีทักษะ EF นั้น คิดเป็น ทำเป็น เรียนรู้เป็น แก้ปัญหาเป็น และปรับตัวเพื่ออยู่ร่วมกับผู้อื่นอย่างมีความสุข ทักษะ Executive Functions (EF) ถือเป็นองค์ความรู้ใหม่เกี่ยวกับสมองและการพัฒนาเด็กที่นักวิชาการทั่วโลกกำลังสนใจศึกษา ค้นคว้าวิจัย ส่งผลให้มีคำนิยามมากมาย แต่เราสามารถสรุปในภาพรวมได้ว่า EF คือ ความสามารถในการกำกับ ความคิด อารมณ์ และพฤติกรรม เพื่อให้บรรลุเป้าหมายที่ต้องการ โดยในภาษาไทยนั้นยังอาจเรียกว่า “ทักษะ สมองเพื่อจัดการชีวิต” “ทักษะการคิด” “ความสามารถในการจัดการ” หรือ “ทักษะที่จำเป็นในการทำกิจที่มี เป้าหมาย” 

 |องค์ประกอบของ EF (Executive Functions) 

          เนื่องจาก EF นั้นยังถือเป็นความรู้ใหม่ในบริบทของพัฒนาการเด็ก ที่นักวิชาการทั่วโลกกำลังให้ความสนใจ รวมทั้งทำการศึกษาวิจัยอย่างต่อเนื่อง หลายตำราและงานวิจัยจึงอาจให้ความหมายและแบ่งองค์ประกอบหรือ ทักษะของ EF (Executive Functions) แตกต่างกันออกไปบ้าง อย่างไรก็ตาม กลุ่มนักวิชาการในประเทศไทยจาก องค์กรต่าง ๆ ได้รวมตัวกันเพื่อจัดการความรู้เกี่ยวกับ EF แล้วแบ่งทักษะ EF ออกเป็น 9 ด้าน และแบ่งออกเป็น กลุ่มใหญ่ 3 ทักษะ ดังนี้ 

         กลุ่มทักษะพื้นฐาน
            1. ความจำเพื่อใช้งาน (Working Memory) เป็นการจำข้อมูลและจัดการกับข้อมูล คิดเชื่อมโยงกับ ประสบการณ์เดิม และประมวลผลเพื่อนำไปใช้งานต่อ
            2. การยั้งคิดไตร่ตรอง (Inhibitory Control) เป็นการหยุดคิดและไตร่ตรองก่อนทำหรือพูด พิจารณา ข้อมูลต่าง ๆ และรู้จักชะลอความอยาก
            3. การยืดหยุ่นความคิด (Shift/Cognitive Flexibility) เป็นการปรับความคิดเมื่อเงื่อนไขหรือสถานการณ์ เปลี่ยนไป รู้จักคิดนอกกรอบ และเห็นวิธีการรวมทั้งโอกาสใหม่ ๆ 

         กลุ่มทักษะกำกับตนเอง
              4. การจดจ่อใส่ใจ (Focus/Attention) การมีสมาธิต่อเนื่อง จดจ่อในสิ่งที่ทำ
              5. การควบคุมอารมณ์ (Emotional Control) การจัดการกับอารมณ์และแสดงออกได้อย่างเหมาะสม มี ความมั่นคงทางอารมณ์ ไม่ใช้อารมณ์แก้ปัญหา
              6. การติดตามประเมินตนเอง (Self-Monitoring) การรู้ว่าตัวเองทำอะไรอยู่ ทบทวนการกระทำและ สะท้อนผลการกระทำของตัวเองได้ แก้ไขเมื่อพบข้อบกพร่อง 

         กลุ่มทักษะการปฏิบัติ
              7. การริเริ่มและลงมือทำ (Initiating) การมีความคิดริเริ่ม คิดนอกกรอบได้ ตัดสินใจลงมือทำด้วยตัวเอง ไม่ต้องให้ใครเตือน
              8. การวางแผนและจัดระบบดำเนินการ (Planning and Organising) – ตั้งเป้าหมาย วางแผนเป็น ขั้นตอน จัดลำดับความสำคัญ ดำเนินการอย่างเป็นระบบ รู้จักบริหารเวลาและทรัพยากร
              9. การมุ่งเป้าหมาย (Goal-Directed Persistence) การมีแรงจูงใจและความพยายามเพื่อทำตาม เป้าหมายที่ตั้งไว้ให้สำเร็จ มีความมุ่งมั่นอดทน พร้อมฝ่าฟันอุปสรรคโดยไม่ย่อท้อ ทนต่อความยากลำบากได 

 |ประโยชน์ของการพัฒนาทักษะสมอง EF ในเด็ก

     พัฒนาการทักษะสมอง EF (Executive Functions) ที่สมวัย มีส่วนสำคัญในการสร้างพฤติกรรมเชิงบวกในทุกๆด้าน และส่งผลให้เกิดการตัดสินใจที่เป็นประโยชน์ทั้งต่อตัวเอง ครอบครัว และสังคม ตัวอย่างประโยชน์การฝึกฝนและ พัฒนาทักษะ EF สำหรับเด็ก ๆ ได้แก่
        1. สามารถนำประสบการณ์หรือสิ่งที่เคยเรียนรู้มาปรับใช้ในการเรียน การทำงาน หรือกิจกรรมใหม่ได้
        2. รู้จักยับยั้งและควบคุมตนเองเพื่อไม่ให้ทำสิ่งที่ไม่เหมาะสม แม้ว่าจะถูกชักชวนหรือมีสิ่งกระตุ้นมาล่อ
        3. มีความยืดหยุ่นทางความคิด สามารถปรับเปลี่ยนความคิดได้ เมื่อเงื่อนไขหรือสถานการณ์เปลี่ยนไป ไม่ยึดติดกับแนวคิดใด ๆ อย่างตายตัว
        4. มีความคิดสร้างสรรค์ สามารถคิดนอกกรอบได้
        5. มีความจำดี มีสมาธิ สามารถทำสิ่งต่าง ๆ อย่างต่อเนื่องให้สำเร็จตามเป้าหมายได้
        6. สามารถแสดงออกในครอบครัว ในห้องเรียน ในหมู่เพื่อนฝูง และในสังคมได้อย่างเหมาะสม ทำให้ สามารถใช้ชีวิตร่วมกับผู้อื่นได้
        7. รู้จักประเมินตนเอง เกิดความภาคภูมิใจในสิ่งดี ๆ ที่ทำ รวมทั้งสามารถนำจุดบกพร่องมาปรับปรุง แก้ไขให้ดีขึ้น
        8. มีความสามารถในการคิดวิเคราะห์ วางแผนการเรียนการทำงานอย่างมีระบบ ลงมือทำจนสำเร็จ ตามเป้าหมายและเวลาที่กำหนดได้
        9. สามารถอดทนรอได้ มีความมุ่งมั่น ไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค