1.คุณค่าและความสำคัญและการอนุรักษ์ดนตรีไทย
มนุษย์สร้างสรรค์ดนตรีขึ้นจากภูมิปัญญาและจินตนาการ เพื่อนำมาปรุงแต่งความสมบูรณ์ในจิตใจ ซึ่งมีผลต่อร่างกาย อารมณ์ และสังคม ดังนั้น ดนตรีจึงมีคุณค่าและความงามทั้งในระดับบุคคล กลุ่มชน รวมไปถึงระดับประเทศ
ดนตรีไทยเป็นศิลปะที่บ่งบอกถึงความเป็นชาติ คุณค่า และความงามของดนตรีไทยสามารถพิจารณาได้จากบทเพลงที่นักประพันธ์เพลงประพันธ์ขึ้น มีท่วงทำนองตามโครงสร้างของระบบเสียงเนื้อร้องที่ร้อยเรียงกันอย่างสละสลวย มีนักดนตรีทำหน้าที่ถ่ายทอดบทเพลง โดยใช้ระบบวิธีบรรเลงเครื่องดนตรีที่มีความหลากหลาย มีวิธีขับร้องที่กลมกลืนกัน และมีเครื่องดนตรีซึ่งมีรูปแบบเฉพาะสวยงามได้สัดส่วน
คุณค่าและความงามของดนตรีในสังคมไทย
คุณค่าและความสวยงามของดนตรีไทยปรากฏอยู่ในกิจกรรมทางสังคมไทย ดังนี้
1) คุณค่าและความงามของดนตรีไทยที่เกี่ยวกับพระราชพิธี ดนตรีที่เกี่ยวกับพระราชพิธี เช่น วงปี่พาทย์ ใช้บรรเลงในงานที่พระมหากษัตริย์เสด็จทรงบำเพ็ญพระราชกุศลวงกลองแขก ใช้บรรเลงในกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค เช่นเดียวกับการแห่เรือที่มีศิลปินเห่ในกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค วงขับไม้ใช้บรรเลงในพระราชพิธีขึ้นพระอู่ของพระราชโอรสและพระราชธิดา การประโคมวงปี่พาทย์นางหงส์ในงานพระเมรุ เป็นต้น
2) คุณค่าและความงามของดนตรีไทยที่เกี่ยวกับศาสนา ดนตรีที่เกี่ยวกับศาสนา โดยเฉพาะศาสนาที่เป็นมูลฐานให้เกิดประเพณีต่างๆ ของไทยมาตั้งแต่อดีต คือศาสนาพราหมณ์และพระพุธศาสนา ดนตรีที่เกี่ยวข้องกับศาสนาพราหมณ์ส่วนใหญ่มีบทบาทในงานพระราชพิธี สำหรับงานที่เกี่ยวข้องกับพระพุธศาสนา ทั้งงานมงคลและงานอวมงคลนับจากอดีตจนถึงปัจจุบัน
3) คุณค่าและความงามของดนตรีไทที่เกี่ยวกับกิจกรรมทั่วไป กิจกรรมทั่วไป เช่น งานมงคลสมรส งานฉลองความสำเร็จของบุคคล เป็นต้น หรือเมื่อมีการจัดเลี้ยงต่างๆ นิยมจัดให้มีวงดนตรีไทยมาบรรเลง เช่น วงมโหรี วงเครื่องสาย เป็นต้น สำหรับงานมงงคลสมรสที่มีการแห่ขันหมาก นิยมใช้วงกลองยาวและวงแตรวงบรรเลงนำ
คุณค่าของดนตรีไทยในวัฒนธรรมไทย
คุณค่าและความงามของดนตรีไทยที่แสดงออกถึงวัฒนธรรมของไทย จำแนกได้ 2 ด้าน คือ
1) ด้านรูปธรรม เครื่องดนตรีไทยมีทั้งเครื่องดีด เครื่องสี เครื่องตี และเครื่องเป่า เครื่องดนตรีเหล่านี้ครูดนตรีในอดีตได้ใช้หลักการในการเลือกเครื่องดนตรีให้มีความสอดคล้องกันเพื่อประสมเป็นวงดนตรี
2) ด้านนามธรรม รสของเพลงที่เป็นผลมาจากทำนองเพลงไทย ที่เกิดจการบรรเลง จนก่อให้เกิดอารมณ์และความรู้สึกว่าเพลงนั้นมีความเสนาะ ไพเราะ สนุกสนาน เพลิดเพลินอารมณ์ โศกเศร้า
การเข้าถึงคุณค่าและความงามของดนตรีไทย
การเข้าถึงสุนทรียรสในดนตรีไทย ย่อมทำให้พบคุณค่าและความงามของดนตรีไทย สิ่งนี้มีส่วนสำคัญที่ทำให้คนไทยเกิดความรู้สึกผูกพัน การเข้าถึงคุณค่าและความงามของดนตรีไทยสามารถทำได้ดังนี้
1) การศึกษาและทำความเข้าใจเรื่องราวและเนื้อหาสาระต่างๆ ของดนตรีไทย
2) การฟังเพลงไทยด้วยความตั้งใจ
การส่งเสริมอนุรักษ์ดนตรีไทย
ดนตรีไทย เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่มีความสำคัญต่อคนไทย บ่งบอกให้ทราบถึงความเจริญรุ่งเรืองทางศิลปวัฒนธรรมที่บรรพชนไทยได้พัฒนาและสร้างสรรค์จนเป็นเอกลักษณ์ที่สะท้อนให้เห็นคุณค่า ควรค่าแก่การอนุรักษ์และส่งเสริมดนตรีไทย โดยแนวทางการอนุรักษ์และส่งเสริมดนตรีไทย เพื่อความคงอยู่ของดนตรีไทยอย่างมีคุณค่า มีดังนี้
บทบาทหน้าที่ของเยาวชนไทย
เยาวชนไทยทุกคนเป็นผู้สืบทอดมรดกวัฒนธรรมที่บรรพชนได้สร้างสมไว้ ด้วยสติปัญญาของเยาวชน ซึ่งเป็นผู้ที่พร้อมด้วยข้อมูล ข่าวสาร ทำให้สามารถรับรู้ได้อย่างรวดเร็ว ภารกิจนี้เป็นบทบาทหน้าที่ของเยาวชนที่ต้องแสวงหารูปแบบ วิธีการที่เหมาะสมในการอนุรักษ์และส่งเสริมมรดกวัฒนธรรมดนตรีของไทย
สำหรับเยาวชนไทย แนวคิดที่ควรนำมาเป็นแนวทาง และวิธีการสำหรับการอนุรักษ์และส่งเสริมมรดกวัฒนธรรมดนตรี มีดังนี้เ
1. ศึกษาประวัติความเป็นมาและพัฒนาการของมรดกวัฒนธรรมทางดนตรี เพื่อให้ รู้จริง รู้แจ้ง และให้เข้าใจดนตรีอย่างถ่องแท้
2. ฟังและเผยแพร่ โดยพยายามหมั่นรับฟังดนตรีไทยบ่อยๆ เพื่อให้เกิดความซาบซึ้ง แล้วเราจะรู้ว่าเพลงไทยในปัจจุบันที่เรานิยมชมชอบ ทำนองเพลงได้จำลองมาจากดนตรีไทยตั้งแต่โบราณ ขณะเดียวกันก็พยายามชักนำและส่งเสริมใให้บุคคลอื่นฟังดนตรีไทยด้วย
3. รับรู้สาระศิลปวัฒนธรรมด้วยใจที่เปิดกว้าง มีทัศนคติที่ดี
4. หาแนวร่วมจากคนวัยเดียวกัน หรือผู้ที่มีแนวคิดเดียวกัน พร้อมที่จะร่วมกิจกรรมอนุรักษ์ พัฒนามรดกวัฒนธรรมตามวิถีประชาธิปไตยที่เกิดจากมติของกลุ่ม
5. เลือกรูปแบบเพื่อหาทางขับเคลื่อนวิธีการให้ดำเนินไปสู่เป้าหมาย คือ รูปแบบเพื่อการอนุรักษ์ดนตรี รูปแบบเพื่อการพัฒนา และรูปแบบเพื่อการปรับปรุงให้เข้ากับยุคสมัย
6. การฝึกหัดเล่นดนตรีไทย ขับร้องเพลงไทย นับเป็นวิธีการเข้าถึงดนตรีและนำไปสู่การอนุรักษ์ดนตรีไทยได้
7. การนำโปรแกรมคอมพิวเตอร์และสื่อเทคโนโลยีที่มีอยู่ในปัจจุบัน มาสร้างให้เป็นนวัตกรรมทางดนตรีไทยด้วยวิธีการต่างๆ
ทั้งนี้ แนวทางการอนุรักษ์และพัฒนามรดกวัฒนธรรมทางดนตรีให้บรรลุผลได้อย่างดีนั้น ขึ้นอยู่กับพลังของเยาวชนทุกคนผู้เป็นเจ้าของมรดกวัฒนธรรม เพราะวัฒนธรรมเป็นส่วนหนึ่งของความเป็นชาติ ดังพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ที่ว่า "การรักษาวัฒนธรรมเป็นการรักษาชาติ" เมื่อเยาวชนคนรุ่นใหม่ร่วมกันรักษามรดกวัฒนธรรมไว้ได้อย่างเข้มแข็งกับเป็นการรักษามรดกวัฒนธรรมไว้ได้อย่างเข้มแข็งก็เท่ากับเป็นการรักษาให้ประเทศชาติมีความเข้มแข็งด้วย