Westerwolde: verlaten, verloren en vergeten

DOOR RECENTELIJK ONDERZOEK IS GEBLEKEN DAT EEN AANTAL FEITEN OVER DE FAM ADDINGA, DIE EERDER VOOR WAAR WERDEN AANGENOMEN, NIET BLIJKEN TE KLOPPEN. WAT NIETS AFDOET AAN HET ONTSTAAN VAN DE WESTERWOLDERS EN DE AANLEIDING DAARVAN; NAMELIJK DE MOORD OP EGGE ADDINGA IN 1475.

Beknopte geschiedenis.

Neolithicum (4500-2100 v Chr)

Eerste boeren

Trechterbekercultuur

Enkelgrafcultuur

Klokbekercultuur

Bronstijd (2100-700 v Chr)

Grote grafheuvels

IJzertijd (700-200 v Chr)

Urnen en celtic fields

500 v Chr: omsloten door veen

834 n Chr: Corvey krijgt veel bezittingen

875-876: oudste vermelding naam westerwolde

1316: bisschop van munster erkend als Landsheer

1391: moord op Egge Addinga I

1465: stichting Kruisherenklooster

1475: moord op Egge Addinga II

De landstreek, waarvandaan wij in 1475 zijn gevlucht, heet Westerwolde. Westerwolde is de streek van het beekdallandschap tussen Ruiten A, Mussel A en Westerwoldse A, en heeft verscheidene natuurlijke grenzen. Ten oosten grenst het aan het grote laagveengebied het Bourtanger Moor, tot ver in Duitsland. Ten westen grenst het aan het hoogveengebied tot aan de Hondsrug en in het noorden grenst het aan de streken Oldambt en Reiderland.

De streek Oldambt, met als belangrijkste plaats Winschoten, heeft als oostgrens de rivier De Tjamme. Aan de overkant van deze grens begint het gewest Reiderland. Reiderland ligt voor een deel in Ost-Friesland en is onderdeel van het grote rijk van Karel de Grote. Hier liggen een aantal wierdedorpen en een groot aantal kloosters zoals Palmaer, Heiligerlee, Reide, Wymeer en Jemmingen. Ook dit is een duidelijke grens, omdat het gebied regelmatig overstroomt.

De naam Westerwolde komt als Westerwalde voor het eerst voor in 900 samen met Uneswido (Onstwedde) in geschriften van de abdij van Werden. De Westerwolders zijn Saksen. In 1150 waren er in het gebied 5 kerspelen: Sellingen, Vlagtwedde, Onstwedde, Wedde en Vriescheloo.

Daarnaast zijn er een aantal kleinere gehuchten als Smeerling, Wessinghuizen, Ellersinghuizen, Wollinghuizen. Laude.

De streek Westerwolde wijkt af van de rest van Groningen omdat het klooster van Corvey veel landerijen in Westerwolde in bezit heeft, en het gebied zodoende kerkelijk valt onder Osnabrück.

De bevolking is dus vrij geïsoleerd. Ten zuiden is er een doorgang bij Roswinkel en in het noorden een doorgang via de Pekel A. De eerste gegevens over de bevolkingsaantallen komen voor op de hoendergeldlijsten. Dit hoendergeld is een vorm van belasting aan de bisschop van Münster, in ruil voor bescherming door de bisschop.

Westerwolde is een agrarisch en zelfvoorzienend gebied met een eigen rechtspraak volgens het Landrecht van 1472. In dit Landrecht worden rechten en plichten van de inwoners vastgelegd. Een belangrijk deel ervan handelt over de rechtspraak. Deze is in handen van een gekozen richter en gezworenen. Deze richter wordt voor een jaar gekozen uit de eigenerfde boeren.

Onder invloed van kloosters is een deel van de Westerwolders katholiek. Er wordt begraven in kerken en grafheuvels. Heidenen worden apart begraven.

Om te begrijpen waarom wij in 1475 vluchten uit Westerwolde, moeten we een paar generaties terug.

De bisschop van Münster was leenheer (toezichthouder) over Westerwolde, voor keizer Karel de Grote.

In 1316 sloten de Westerwolders (geheel vrijwillig en zonder dwang van buitenaf) een overeenkomst met de bisschop, waarbij de laatste Heer van Westerwolde werd. Er werd hoendergeldbelasting afgesproken, waarbij ieder huis dat een schoorsteen had, voor Sint Michäel (29 sept), een hoen zou geven. De Westerwolders zegden hierbij toe :xx het helpen van de bisschop

xx geen versterkingen zonder toestemming te bouwen

de bisschop beloofde:

xx de belastingen niet te verhogen

xx regels en gewoonten te respecteren

xx geen invloed op de rechtspraak uit te oefenen

Addinga , hoofdelingenfamilie– de wapenfeiten

Familie heeft connecties met het klooster van Corvey en het gericht van Winschoten.

ADDE (1350)

xx familiebezit Reiderland verloren bij overstroming 1361

xx toestemming van Münster voor het bouwen van een

steenhuis in Wedde, toren met losse muur . (1360/1370)

EGGE I (1365/1391)

xx drukt zijn stempel op bestuur en rechtspraak

xx heeft lak aan t westerwolds landrecht

xx verplaatst de rechtspraak van vlagtwedde naar het Huis te

Wedde

xx wordt vermoord bij Wessinghuizen

Haije I (tot 1443)

xx is nog minderjarig als zijn vader sterft

xx slot Farmsum (voogd van Haije) wordt bestormd

xx Haije wordt gevangen gezet in de strijd tussen de

Schieringers en de Vetkopers

xx rechtspraak komt terug bij de meente en de gezworenen

EGGE II (1425/1475)

xx sluit overeenkomst met aardsvijand Groningen om de stra-

tegische ligging van Westerwolde

xx geschil met Westerwolders over het recht van de hoofdeling

met bemoeienis bij uitoefenen van de rechtspraak,

hoofdeling moet geen richter gaan benoemen

xx borg in Wedde was eigendom van Addinga en geen leen-

goed van Corveij en wordt eigendom van Münster.

Egge wordt ambtsman

xx verstandhouding met Addinga wordt erger en Egge wordt

tussen de bruggen van de borg doodgeslagen (1475)

Ubbo Emmius schrijft: de moord op Egge is niet te rechtvaardigen, wel te begrijpen.

De wandaden van Egge II die aanleiding zijn voor een groep van Westerwolders om te vluchten:

EGGE II:

Verplaatst het gericht van vlagtwedde naar Wedde (herhaalde poging)

Heeft geen respect voor de vonnissen

Verhoogt de boetes

Eigent zich deel van geldstraffen toe

Verandert oude regels

Laat tol heffen

Ontneemt Westerwolders hun visrechten

Laat boeren hun land onderlopen

Steelt vee en goed

Gooit inwoners in de kerkers van de borg

Dringt huizen binnen, rolt inboedels

XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX

Alles wat hierna gebeurt behoort niet meer tot onze geschiedenis, maar tot onze toekomst