Gebeurtenissen van 1848 tot 1914, Doleantie tot Eerste Wereldoorlog. Veel informatie over de tijd rond 1900 vindt u bij Jenneken.
Jaartallen uit dit tijdperk, voor zover niet vallend onder bovengenoemde gebeurtenissen.
Als u het jaartal zelf aanklikt krijgt u de Wikipedia-pagina van dat jaartal te zien,met veel meer gebeurtenissen.
Jaartallen:
Jaartallen van gebeurtenissen met een eigen pagina worden summier opgenomen.
1848:
22-1 vier Friezen schaatsen een "Elfstedentocht"
Revoluties in Europa.
3-11: Nieuwe grondwet in Nederland..
11-12: Napoleon III president van Frankrijk.
Willem II overlijdt. Koning Willem III (12-5)
1851:
29-6: invoering gemeentewet.
2-12: Napoleon III na staatsgreep. Hij wordt keizer.
1852:
1-1: Invoering postzegel.
1-7: Haarlemmermeer droog.
1853:
7-4: Nederland krijgt 5 bisschoppen.
23-11: Begin Krimoorlog
1854:
31-3: Einde isolatie Japan.
Afgescheidenen theologische hogeschool Kampen.
1855:
5-3: Doorbraak van de Grebbedijk doordat het dooiwater vanuit Duitsland wordt geblokkeerd door de bevroren benedenloop van de Rijn. Dit is de Watersnood van 1855.
1856:
30-3: Einde Krimoorlog
Onderwijswet.
11-2: Nabij het Franse bergdorpje Lourdes verschijnt de Heilige Maagd Maria aan het boerenmeisje Bernadette Soubirous, dit doet zich nog achttien maal voor.
5-8: De eerste trans-Atlantische telegraafkabel komt gereed.
23-10: Felix Nadar maakt vanuit een luchtballon een foto van de Place de l'Etoile. Het is de eerste luchtfoto.
2-11: - De eerste Nederlandse fabriek van bietsuiker gaat van start in Zevenbergen.
1859
24-6: Slag bij Solferino in de Tweede Italiaanse
Onafhankelijkheidsoorlog.
De bewoners van het Zuiderzee-eiland Schokland verlaten onder druk van de Nederlandse regering hun woningen,
die direct daarna onbewoonbaar worden gemaakt.
13-10: Multatuli (pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker) legt de laatste hand aan zijn debuutroman Max Havelaar, of de koffij-veilingen der Nederlandsche Handelmaatschappij.
24-11: Charles Darwin publiceert zijn boek The origin of species in 1200 exemplaren.
De Parijse Belg Etienne Lenoir krijgt octrooi op een verbrandingsmotor.
Einde Tweede Italiaanse Onafhankelijkheidsoorlog.
Ontstaan staat Italië.
31-10: Johannes Nathan is de laatste persoon die in
Nederland in vredestijd is geëxecuteerd.
6-11: Abraham Lincoln wint de Amerikaanse
presidentsverkiezingen
20-12: South Carolina is de eerste Zuidelijke staat in de Verenigde Staten die zich begint af te scheiden en vormt daarmee de opmaat tot de Amerikaanse Burgeroorlog.
6-1: Overstroming in de Bommelerwaard.
8-2: De Geconfedereerde Staten van Amerika, een groep van zuidelijke afgescheiden Amerikaansestaten, worden gesticht.
12-4: Bij Fort Sumter in South Carolina wordt geschoten, dit is het begin van de Amerikaanse Burgeroorlog.
7-5: Stadsbrand in Enschede.
Diverse veldslagen in de Amerikaanse Burgeroorlog.
Diverse slagen in de Amerikaanse burgeroorlog.
1-1 Ondertekening van de emancipatieproclamatie door Abraham Lincoln, dwz afschaffing van de slavernij.
1-7: Afschaffing van de slavernij in Suriname.
16-7: Einde van een drie eeuwen durende blokkade van de scheepvaart op de Schelde door Nederland ten nadele van de haven van Antwerpen.
29-10: Oprichting van het Rode Kruis.
17-2: Eerste schip door een duikboot getorpedeerd (Amerikaanse burgeroorlog)
In Haarlem wordt de eerste HBS opgericht.
28-9: Oprichting Internationale Arbeiders Associatie.
Oorlog Duitse Bond - Denemarken over Sleeswijk - Holstein.
31-1: Afschaffing van de slavernij in de Verenigde Staten door de Senaat in het 13e amandement op de grondwet.
1-3: Anna Paulowna Romanova (70), koningin-moeder van Nederland, vrouw van Willem II.
9-4: Einde Amerikaanse Burgeroorlog.
15-4: Lincoln vermoord.
2-7: William Booth richt de Christian Mission op, het latere Leger des Heils.
Pruisisch - Oostenrijkse Oorlog. Duurde zeven weken.
21.000 doden bij choleraepidemie in Nederland. In Amsterdam, dat al een waterleidingnet heeft, vallen nauwelijks slachtoffers. De druk wordt groot om ook andere steden van leidingwater te voorzien.
23-6: Sarphati overleden.
Eerste schip door het Suez-kanaal.
1-4: Napoleon III opent de Wereldtentoonstelling in Parijs. Te zien is hier onder veel meer de eerste vélocipède met trappers.
20-6: Rusland verkoopt Alaska aan de V.S.
Karl Marx publiceert het eerste deel van "Das Kapital"
Meiji-restauratie in Japan.
Stichting Christelijke school in Heeg
27-2: Joost Hiddes Halbertsma overleden.
1-7: In Nederland wordt het dagbladzegel afgeschaft. Kranten worden de helft goedkoper en dus voor een groot publiek bereikbaar.
Christelijke Gereformeerde Kerk ontstaat uit de samenvoeging van de Christelijke afgescheiden gemeenten en de Gereformeerde Kerken onder het Kruis.
4-4: Nederland schaft geseling als straf af.
18-7: Eerste Vaticaans concilie: Paus onfeilbaar.
19-7: Frans-Duitse oorlog.
4-9: Frankrijk republiek.
17-9: Afschaffing van de doodstraf in vredestijd in Nederland
Keizerrijk Duitsland.
Aletta Jacobs is de eerste Nederlandse vrouw die als toehoorster wordt toegelaten aan een HBS.
1871
1-1: - De drie Zuid-Duitse staten, het koninkrijk Beieren, het koninkrijk Württemberg en het groothertogdom Baden, sluiten zich aan bij de Noord-Duitse Bond.
4-1: Begin van de voortdurende beschietingen door Pruisisch geschut van Parijs.
18-1: Vereniging van het Duitse Rijk: de 22 Duitse vorsten en 3 vrije rijkssteden roepen het Tweede Duitse Keizerrijk uit.
28-1: Wapenstilstand tussen de Duitse en Franse legers. Begin van vredesonderhandelingen.
18-5: Parijzenaars roepen de revolutie uit tegen de Franse staat; bewind van de Commune neemt het stadsbestuur over.
10-5 - Met het Verdrag van Frankfurt eindigt officieel de Frans-Duitse Oorlog. Frankrijk moet Elzas-Lotharingen afstaan.
28-5: Einde van de Commune-opstand in Parijs na een week van bloedige gevechten met het regeringsleger.
nov.: De Tweede Kamer ratificeert alsnog het Sumatratractaat. Nederland krijgt de vrije hand in Atjeh maar moet beloven de zeevaart te vrijwaren voor piraterij. Nederland staat zijn gebieden op Malakka en in Afrika af aan de Britten. Het mag in Brits-Indië contractarbeiderswerven om de openvallende plaatsen van de ex-slaven in Suriname op te vullen.
Aletta Jacobs wordt toegelaten als eerste vrouwelijke studente medicijnen aan de Rijksuniversiteit Groningen, aanvankelijk voor een proefperiode van één jaar na persoonlijke toestemming van minister Thorbecke.
1-1: Opening van de Moerdijkbrug, waardoor Holland per trein verbonden wordt met Brabant. De brug is de langste van Europa en werd gebouwd door Van Vlissingen & Dudok van Heel.
14-1: Thorbecke overlijdt.
9-3: Het eerste schip vaart door de Nieuwe Waterweg: de Richard Young.
5-6: Aletta Jacobs is de eerste vrouw die toegelaten wordt tot een Nederlandse universiteit (Rijksuniversiteit Groningen).
5-9: Het eerste schip vaart door de Oranjesluizen.
Abraham Kuyper richt "De Standaard" op.
Nederland verkoopt haar 60 forten en kastelen langs de Ghanese kust aan de Britten. Na de afschaffing van de slavernij in 1863 leveren deze niets meer op.
George Smith, een leerling van Henry Rawlinson, slaagt erin een aantal spijkerschrift-tabletten te ontcijferen die een vroege versie van het zondvloed-verhaal bevatten.
Pokken vaccinatie wordt verplicht. Kerkelijke bezwaren!
9-1: Napoleon III overlijdt.
26-3: Begin Atjeh-oorlog
9-5: Een Beurskrach in Wenen luidt het begin in van de Grote Depressie (1873-1896).
20-5: Levi Strauss en Jacob Davis verkrijgen octrooi op de spijkerbroek.
1-7: Einde van de periode van het Staatstoezicht in Suriname: tien jaar na de afschaffing van de slavernij zijn de voormalige slaven nu definitief vrij van werken op de plantages.
24-1: De Nederlandse expeditie neemt de kraton van Atjeh in.
22-5: Een zware storm overstroomt de nog in aanleg zijnde Groningse Westpolder, waarbij 13 mensen verdrinken. De loodskotter Eems no. 1 vergaat tijdens deze storm ten noorden van Schiermonnikoog. 5 doden.
19-9: De Wet houdende maatregelen tot het tegengaan van overmatigen arbeid en verwaarloozing van kinderen, beter bekend als het Kinderwetje van Van Houten, wordt van kracht.
25-8: Kapitein Matthew Webb zwemt als eerste over Het Kanaal.
Nederland voert de gouden standaard in.
3-1: Klaas Kater richt het Nederlandsch Werkliedenverbond Patrimonium op, een protestants-christelijke afsplitsing van het Algemeen Nederlandsch Werklieden Verbond. Aanleiding tot de breuk is de schoolstrijd.
1-11: In Nederland wordt het Noordzeekanaal geopend.
8-12: De gouverneur van Suriname Cornelis Ascanius van Sypesteyn voert de leerplicht in voor kinderen tussen 6 en 12 jaar. De kolonie is het moederland daarmee 25 jaar voor. Het Nederlands wordt de enige onderwijstaal.
In Nederland wordt de Wet op het Hoger Onderwijs ingevoerd. Op de universiteiten neemt het Nederlands als voertaal de plaats in van het Latijn.
12-2: Alexander Graham Bell demonstreert de telefoon voor het publiek met een verbinding tussen Boston en Salem, MA.
12-4: annexatie van de boerenrepubliek Transvaal.
3-6: Sophie van Württemberg (58), koningin der Nederlanden, eerste vrouw van Willem III, overlijdt
aug: Marskanalen ontdekt.
Eerste toernooi Wimbledon
19-2: De fonograaf wordt geoctrooïeerd door Thomas Edison.
12-6: Hendrik Jut overleden.
Volkspetitionement o.l.v. Abraham Kuyper
Kuyper richt de ARP op.
Eerste stoomtram tussen den Haag en Scheveningen.
7-1: Willem III trouwt met Emma.
31-8: Wilhelmina wordt geboren.
20-10: Met een rede van Abraham Kuyper in de Nieuwe Kerk wordt de Vrije Universiteit Amsterdam opgericht.
Op een internationaal congres in Milaan wordt het gebruik van gebarentalen verboden in het onderwijs aan dove kinderen.
In Amsterdam wordt het eerste Nederlandse openbare telefoon netwerk in gebruik genomen door de Bell Telefoon Maatschappij. Er zijn 49 aansluitingen.
Robert Koch maakt zijn ontdekking van de bacterie die tuberculose veroorzaakt wereldkundig.
Charles Darwin overlijdt
Domela Nieuwenhuis gekozen tot algemeen secretaris van de Sociaal-Democratische Bond
Aletta Jacobs eist kiesrecht, maar krijgt het niet.
Tijdens een storm bij het waddeneiland Borkum komen 121 vissers uit Paesens-Moddergat en Zoutkamp om het leven.
Bij de ontploffing van het vulkanische eiland Krakatau ontstaat een tsunami die meer dan 36000 mensen het leven kost.
Ontploffing van de kruitfabriek van Muiden. 13 doden.
Karl Marx overlijdt
De Sociaal-Democratische Bond wordt verboden.
De meridiaan van Greenwich wordt de internationale nulmeridiaan.
Kroonprins Alexander overlijdt.
In Leiden staat de seriemoordenaar Goeie Mie terecht.
In Transvaal wordt goud gevonden.
Rijksmuseum af.
1886:
In de Amsterdamse Jordaan vallen 26 doden bij het Palingoproer.
In Kinderdijk komt de eerste Nederlandse elektriciteitscentrale in bedrijf.
Plaatsing van het Vrijheidsbeeld in New York.
13-6: Dood Lodewijk II van Beieren.
De zwagers Willem Vroom en Anton Dreesmann, beiden winkelier in Amsterdam, beginnen daar voor gezamenlijke rekening een winkel aan de Weesperstraat. Bijzonderheid in die dagen: de artikelen hebben een vaste verkoopprijs, waarover niet valt te marchanderen.
8 - Het Leger des Heils start zijn evangelisatiewerk in Nederland met de eerste openbare bijeenkomst in Amsterdam.
Als een vorst wordt Ferdinand Domela Nieuwenhuis door de Amsterdamse arbeiders ingehaald. Vijf dagen eerder is de socialistische leider ontslagen uit de gevangenis te Utrecht, waar hij een straf heeft uitgezeten wegens majesteitsschennis.
27 - Door overvloedige regenval in China treedt het stroomgebied van de Gele Rivier buiten zijn oevers. De ramp kent zijn weerga niet in de geschiedenis en er vallen 900.000 doden.
Aantreden van het kabinet-Mackay, de eerste christelijke coalitie in de Nederlandse geschiedenis.
In de staat New York wordt het gebruik van de elektrische stoel voor executies goedgekeurd
Willem II keizer van Duitsland
Nederland krijgt zijn eerste Arbeidswet.
De veenarbeiders in Appelscha richten arbeidersvereniging De Eendracht op.
Vincent van Gogh overlijdt.
Koning Willem III overlijdt. Koningin Emma regentes.
Heinrich Schliemann overlijdt.
William Kemmler als eerste op de electrische stoel.
Op 9 november 1891 hield Patrimonium het "Eerste Christelijk Sociaal Congres". Zie Arbeidersbeweging
Oprichting Philips gloeilampen fabriek.
1892:
Fusie Afgescheidenen en Dolerenden.
Patenten op kroonkurk en dieselmotor.
Jaap Eden eerste wereldkampioen schaatsen.
Octrooi op de ritssluiting.
Arthur von Bernstorff-Wehningen koopt Schiermonnikoog
"De schreeuw" van Edward Munch
Lombok expeditie.
Oprichting SDAP en Vegetariërsbond
ANWB begint wegwijzers te plaatsen. Ze verdwijnen als sneeuw voor de zon.
In Oldeboorn wordt de Andringa state afgebroken.
19 december: Jos Bogaers rijdt in Tilburg in een auto. Dat is de eerste auto in Nederland.
De Poolse schrijver Henryk Sienkiewicz publiceert zijn meesterwerk Quo Vadis?
Oscar Wilde veroordeeld voor sodomie
Vondst van Evangelie van Maria Magdalena.
Tsunami in Japan: 29.000 doden.
Eerste Olympische Spelen in Athene
Alfred Nobel overlijdt.
Meisje van Yde gevonden
Oscar Wilde komt weer vrij.1898
Oorlog U.S.A. met Spanje: Cuba, Filipijnen.
Wilhelmina ingehuldigd. Krijgt Gouden Koets van Amsterdam.
Eerste volkstelling in Nederland
Eerste elektrische tram (met bovenleiding) in Nederland: Haarlem - Zandvoort
De eerste werkende radio.
Eerste elektrische stadstram in Amsterdam. Verloving Wilhelmina met Hendrik van Mecklenburg Schwerin.
Eerste Nederlands goud (roeien)op de tweede Olympische spelen te Parijs.
Oscar Wilde en Nietzsche overleden.
1901.
Wilhelmina trouwt met Hendrik van Mecklenburg Schwerin.
Verdi en koningin Victoria overlijden.
Eerste auto ongeluk met dodelijke afloop in Nederland.
Eerste Nederlandse Nobelprijs winnaar: van 't Hoff.
Eerste stofzuiger
Miskraam Wlhelmina tgv tyfus
Koude winter
Oprichting Friesch Dagblad
Atjeh verslagen
Spoorwegstaking - "Worgwetten" Kuyper
Eerste vliegtuig
Eerste Tour de France
Verschijning Afkes Tiental
Overlijden Schaepman in het harnas(58)
Overlijden Nicolaas Beets(88)
Russisch Japanse oorlog.
Strafexpeditie in Atjeh
Namibische genocide
Einde Atjeh oorlog
Eerste wedstrijd van het Nederlands Elftal, tegen België, 4-1
Rusland verliest de oorlog met Japan.
Relativiteitstheorie
18 april: aardbeving in San Francisco. 3000 doden.
Oprichting NVV
Oprichting Gereformeerde Bond.
Bij een scheepsramp met het stoomschip Berlin bij Hoek van Holland komen 128 mensen om het leven. Onder hen de autofabrikant Hendrik-Jan Spijker Oprichting van de Bataafse Petroleum Maatschappij De Minister van Staat en ex-commissaris van Friesland Johan Æmilius Abraham van Panhuys en zijn gezin raken in dichte mist met hun rijtuig in het Hoendiep. Allen verdrinken. Paul Cornu maakt de eerste succesvolle vlucht met een helikopter.
Toengoeska explosie
Op 2 januari werd de eerste Elfstedentocht gereden.
Op 30 april 1909 werd Juliana geboren. Daarmee was de Oranje dynastie voorlopig gered.
2 juni: Lintjesaffaire A. Kuijper. Einde van zijn politieke carriëre.
1 september: eerste avondvierdaagse.
Pieter Albert Vincent van Harinxma thoe Slooten commissaris van de Koningin in Friesland, als opvolger van zijn vader. Conservatief.
Komeet Halley scheert langs de aarde
29 juli: Op vliegkamp Ede vliegt Johan Hilgers als eerste Nederlander boven Nederlands grondgebied.
27 augustus: Clément van Maasdijk verongelukt met zijn vliegtuig nabij Schaarsbergen. Daarmee was hij het eerste Nederlandse luchtvaartslachtoffer.
10 december: De Nederlandse hoogleraar Van der Waals krijgt de Nobelprijs voor natuurkunde vanwege zijn werk betreffende de toestandsvergelijking van vloeistoffen en gassen.
In september 1911 was Kuyper in het nieuws toen hij in Brussel vanaf de openbare weg naakt zichtbaar was - hetgeen verboden was - in zijn hotelkamer aldaar. Hij werd hiervoor zelfs kortstondig gevangengezet.
De Mona Lisa van Leonardo da Vinci wordt gestolen uit het Louvre.
Ter gelegenheid van Koninginnedag vliegt Anthony Fokker in zijn zelfgebouwde Spin de eerste rondjes om de Haarlemse St. Bavokerk.
De Trekhondenwet maakt in Nederland het houden van een hondenkar vergunningplichtig. De vergunningsvoorwaarden moeten verbetering brengen in de toestand van trekhonden.
Volkspetionnement voor algemeen kiesrecht.
De Titanic zinkt. 1503 slachtoffers.
Oprichting van de Philips Gloeilampen Fabrieken N.V.
"Tarzan of the Apes" wordt uitgegeven.
Vredespaleis geopend.
16-4: De arts en theoloog Albert Schweitzer opent in Lambaréné een tropenhospitaal.
5-7: Voor het eerst reist de socialistische leider Pieter Jelles Troelstra naar Paleis Het Loo om advies uit te brengen over de kabinetsformatie. Hij geeft koningin Wilhelmina in overweging om een coalitie uit de burgerlijke partijen te laten samenstellen.
19 - In een vergadering van partijbestuur en Kamerfractie wijst de top van de SDAP het voorstel af van formateur Dirk Bos om met drie ministers toe te treden tot een meerderheidsregering. De socialisten zullen 26 jaar moeten wachten op een nieuwe uitnodiging.