Van 1648 tot 1672

Gebeurtenissen in dit tijdperk, voor zover niet vallend onder de vensters.

1648

30-1: Vrede van Münster gesloten, waardoor er een eind komt aan de Tachtigjarige Oorlog.

Friesland is niet langer een heerlijkheid, maar één van de zeven provincies.

24-10:  Ondertekening van de Vrede van Osnabrück en Münster: einde van de Dertigjarige Oorlog.

De Bolswarder trekvaart en de vaart van Surhuisterveen worden aangelegd.

1649

René Descartes verlaat ontmoedigd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, hij vertrekt naar Zweden. Nu Willem II zich met de orthodoxe calvinisten verbonden heeft, dreigen zijn vijanden -vooral Voetius- de kans te krijgen zijn filosofie het zwijgen op te leggen.

1650

Staatsgreep 1650. Zie venster

6-11: Stadhouder Willem II van Oranje sterft op 24-jarige leeftijd aan de pokken.

14-11 De prinses-weduwe bevalt van een zoon, de latere koning-stadhouder Willem III.

Groningen en Drenthe besluiten na de plotselinge dood van Willem II, Willem Frederik van Nassau ook tot hun stadhouder te benoemen. Zijn pogingen ook door de andere gewesten aanvaard te worden als regent voor Willem III lopen echter op niets uit. Alleen in Overijssel wordt hij door twee derde van het gewest als zodanig erkend. Daarmee begint voor de rest van de Republiek het Eerste Stadhouderloze Tijdperk.

In de Linde wordt een sluis aangelegd.

1651

4-5: De Staten van Holland nemen de Akte van Seclusie (Uitsluiting) aan, waarin Willem van Oranje van het stadhouderschap uitgesloten wordt. Vooral in Friesland is er grote verontwaardiging. De andere gewesten -behalve Zeeland- zijn alle zeer verdeeld.

12-10: Bij de explosie van het kruithuis in de Delftse binnenstad vallen tientallen doden en worden honderden huizen verwoest. De ramp staat bekend als de Delftse donderslag.

Strobosser trekvaart gegraven.

Pestepidemie in Amsterdam.

Eerste Engelse oorlog 1652-1654. Zie venster.

1655

Raadspensionaris Johan de Witt en de Friese stadhouder Willem Frederik komen tot een vergelijk. Willem Frederik mag opperbevelhebber van het leger worden, maar hij moet ophouden zich luitenant-stadhouder van Overijssel te noemen. Daarmee erkent hij in feite de Akte van Seclusie van Willem III.

Een groot deel van de stad Delden 120 gebouwen, vooral huizen, maar ook het stadhuis, het gasthuis en een armenhuis - branden daags voor Hemelvaartsdag af. Kerk en pastorie blijven gespaard.

1656

8-1: De Weeckelijcke Courante van Europa wordt voor het eerst uitgebracht door de uitgever Abraham Casteleyn in Haarlem.

20-7: Rembrandt wordt failliet verklaard. Zijn kunstverzameling, atelierspullen en huis worden aan de schuldeisers verkocht.

30-9: De Raadspensionaris van Holland Johan de Wit laat door de Staten een plakkaat uitvaardigen dat filosofen verbiedt zich met de theologie in te laten en theologen om zich met de filosofie te bemoeien. Zo hoopt hij de heftige strijd binnen en buiten de universiteiten over de leer van Descartes in te tomen.

1657

De Witt en Cornelis de Graeff maken een eind aan de Overijsselse troebelen. De klok wordt teruggedraaid. Hasselt en Steenwijk krijgen geen gelijk.

De Republiek verklaart de oorlog aan Portugal omdat dat land geen schadevergoeding voor het verlies van Brazilië wil betalen. De vloot onder Obdam blokkeert de haven van Lissabon.

De VOC voltooit onder leiding van Rijklof van Goens de verovering van (Portugees) Ceylon.

Christiaan Huygens neemt een patent op een van zijn belangrijkste uitvindingen: het slingeruurwerk.

Franeker krijgt een waaggebouw.

658

Karel X van Zweden hervat de oorlog en neemt Denemarken in storm, sluit de Sont en belegert Kopenhagen. De Nederlandse vloot onder Obdam wordt gestuurd om de Deense bondgenoten te steunen.

14-6: Slag bij Duinkerke. De vloten van Engeland en Frankrijk onder Henri Turenne verpletteren een Spaanse vloot onder de landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden: Juan II van Oostenrijk.

8-11: Vlaggenkapitein Egbert Kortenaer breekt de Zweedse blokkade van de Sont. de viceadmiralen Witte de With en Pieter Florisz sneuvelen en krijgen een escorte terug naar Nederland, waar met name De With als een held wordt geëerd.

Jaffna (Ceylon) wordt op de Portugezen veroverd door Rijklof van Goens. De eilanden voor de kust krijgen Nederlandse namen, waaronder Delft (eiland)

De Engelsen sturen een vloot om de Zweden te steunen in de Vierde Noordse Oorlog. Een tweede Nederlandse vloot onder Michiel de Ruyter wordt er achteraan gestuurd om de Denen te versterken. De Denen gaan in de tegenaanval.

1660

Bij de veenafgravingen op de grens van Friesland, Groningen en Drenthe ontstaat het dorp Bakkeveen.

1661

7-6:  Ruim 400 Amersfoorters trekken onder leiding van jonkheer Everard Meyster de Amersfoortse kei van de Leusderheide naar de Varkensmarkt.

6-8: De Staten-Generaal ondertekenen de Vrede van Den Haag met Portugal. Zeeland en Gelderland stemmen tegen. De Republiek erkent het Portugese gezag in Brazilië en ontvangt een schadevergoeding. Engeland heeft tevergeefs geprobeerd de vrede te dwarsbomen.

Schillaard en Holwed krijgen een nieuwe kerktoren.

1662

Spanje stelt opnieuw de asiento de negros in. Dit asiento wordt verleend aan twee bankiers, oorspronkelijk afkomstig uit Genua en met een filiaal in Panama. Grillo & Lomelín hebben het asiento op hun beurt uitbesteed aan de Westindische Compagnie (Curaçao) en aan Engeland (Jamaica)

Amsterdam is uitgegroeid tot de machtigste handelsstad in de wereld en heeft meer dan 100.000 inwoners.

De kerk van Harich stort in.

1663

juli:  De Sint Jacob, een schip met aan boord 24 Nederlandse gezinnen, komt in Amerika aan. De kolonisten stichten een nieuwe nederzetting in de kolonie Nieuw-Nederland, die zij Nieuw-Amsterdam noemen. Op 7 september geeft de nederzetting, die inmiddels 1000 inwoners heeft, zich over aan een Engelse oorlogsvloot, waarna de naam wordt omgedoopt in New York.

Pestepidemie in Amsterdam: één op de zeven Amsterdammers sterft.

Ook in Amsterdam wordt begonnen met de tweede fase van de Grote Uitleg. De grachtengordel wordt doorgetrokken van de Leidsegracht tot aan de Amstel.

Harich krijgt een nieuwe kerk.

1664

mei: Nederlandse troepen onder de Friese stadhouder vallen Münsterland binnen en nemen de Dijlerschans in. 

24-9: Peter Stuyvesant capituleert en draagt Nieuw-Amsterdam over aan de Engelsen.

Bernhard von Galen, bisschop van Münster, verdrijft de Nederlanders uit de Dijlerschans, een fort dat zij voor de graaf van Oost-Friesland bezet hielden.

1665

maart: de Tweede Engelse Oorlog breekt uit. 

Pestepidemie in Londen.

1666

2-9: Londen brandt vrijwel volledig af bij de Grote brand van Londen. De pestepidemie wordt door de brand ingedamd.

Gysbert Japiks overlijdt.

1667

16-6: Door de Staten-Generaal van de Nederlanden wordt octrooi verleend aan Christiaan Huygens voor het door hem uitgevonden slingeruurwerk.

Het Eeuwig Edict wordt aangenomen in de Raad van Leiden. Daarin wordt het stadhouderschap voor altijd afgeschaft, en wordt gesteld dat de soevereiniteit niet bij de Unie, de Prins of zelfs maar bij de Staten van het gewest ligt, maar bij de individuele steden.

1668

23-1: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Zweden en Engeland gaan de Triple Alliantie aan die tot doel heeft een einde te maken aan het conflict tussen het danig verzwakte Spanje en de sterke zonnekoning in de Zuidelijke Nederlanden. De ondertekening van het verdrag vindt plaats in Den Haag.

Bouw van de kerk van Hemelum.

1669

Amsterdam begint met de aanleg van straatverlichting.

4-10: Rembrandt overlijdt.

1670

Spinoza geeft zijn Tractatus Theologico-Politicus uit, waarin hij veel contradicties in de Bijbel blootlegt en argumenteert dat de religie en de filosofie strikt gescheiden moeten zijn. Hij stelt dat democratie van alle regeringsvormen degene is die het meest natuurlijk is en het meest in samenklank met de individuele vrijheid.

1671

Einde van de Londense Pest in Nederland. Circa 20.000 mensen zijn omgekomen tijdens deze epidemie.

De straatweg tussen Hoorn en Enkhuizen is klaar, de eerste verharde weg in het gewest Holland.

1672 Begin Hollandse Oorlog.