Intro

Robert Danieluk SJ

Zasób i organizacja Archiwum Kurii Generalnej Jezuitów w Rzymie

Referat wygłoszony podczas V Powszechnego Zjazdu Archiwistów Polskich,

Olsztyn (Poland), 6-7 September 2007.

© Copyright Robert Danieluk

Archiwum Rzymskie Towarzystwa Jezusowego (Archiwum Romanum Societatis Jesu – ARSI) jest głównym (centralnym) archiwum zakonu jezuitów. Mieści się w Rzymie, przy Kurii Generalnej zakonu, a jego zadaniem jest gromadzenie, porządkowanie i udostępnianie badaczom bogatego zbioru dokumentów z okresu XVI-XX w.

ARSI jest archiwum centralnym w tym znaczeniu, że zawiera dokumenty odnoszące się do centralnego zarządu zakonu, nie zaś wszystkie dokumenty dotyczące jezuitów z każdej epoki i z każdego kraju. Tych ostatnich poszukiwać należy w archiwach prowincjalnych, bądź nawet domowych, jezuitów wszędzie tam, gdzie działał i działa zakon. Wiele z tych zbiorów nie jest już dziś własnością Towarzystwa[1].

Aby zrozumieć zasób i organizację tego archiwum, co jest celem obecnego artykułu, warto pokrótce wspomnieć jego historię.

Pomimo wielu fragmentarycznych opracowań (zob. Bibliografia), historia ARSI czeka wciąż na godne tak interesującego tematu pióro. Istniejące artykuły dostarczają jednak wielu cennych informacji na temat tego archiwum.

Jego początki archiwum są nierozerwalnie związane z pierwszym okresem dziejów Towarzystwa Jezusowego. Zatwierdzony przez papieża Pawła III w 1540 r. zakon rozwijał się szybko. W jego scentralizowanej strukturze oraz podejmowanych w różnych miejscach pracach należy dopatrywać się genezy tego archiwum. Regularna korespondencja stała się narzędziem sprawowania rządów oraz gwarantem jedności między jezuitami[2]. Stąd konieczność zorganizowania sekretariatu/archiwum służącego pomocą Generałowi. To pierwsze archiwum dzieliło zatem losy św. Ignacego Loyoli i jego towarzyszy, którzy po przybyciu do Rzymu w 1537 r. mieszkali pod dwoma różnymi adresami, zanim znaleźli siedzibę przy via dei Delfini 16 (obecnie znajduje się w tym miejscu ambasada polska przy Watykanie), gdzie zastała ich papieska aprobata z 1540 r[3]. Nie zawsze łatwo dociec, kto dokładnie pomagał św. Ignacemu w ciągu tych pierwszych kilku lat w organizowaniu narastającej w szybkim tempie korespondencji[4].

W latach 1544-1773 archiwum mieściło się w Domu Profesów przy kościele del Gesù, gdzie znajdowała się ówczesna Kuria Generalna Towarzystwa.

W okresie kasaty zakonu (1773-1814) dokumenty pozostały wprawdzie w dotychczasowej siedzibie, jednak wiele z nich trafiło wówczas w ręce różnych właścicieli, np. kolekcja planów domów jezuickich, która znajduje sie dziś w Bibliotece Narodowej w Paryżu[5]. Poniesione wówczas straty szacowane są na setki tomów dokumentów[6].

Po roku 1814 jezuici powrócili do swej siedziby w Gesù, która znów stała się Kurią Generalną i pozostała nią aż do roku 1873. Polityka rządu zjednoczonych w 1870 r. Włoch daleka była wówczas od przychylności względem instytucji kościelnych Wiecznego Miasta, a liczne konfiskaty ich posiadłości, bibliotek i archiwów stawiały pod znakiem zapytania również bezpieczeństwo jezuickich dokumentów. W 1873 r. Kuria Generalna musiała opuścić swą historyczną siedzibę, którą skonfiskował rząd, i udać się do Fiesole koło Florencji, gdzie pozostała do 1895 r. Część ARSI obejmująca dokumenty do 1773 r. została najpierw ukryta prowizorycznie w piwnicy pobliskiego Palazzo Torlonia, po czym znalazła schronienie w Collegium Germanicum (wówczas mieściło się ono przy via del Seminario 120, obecna siedziba jezuickiego kolegium San Roberto Bellarmino). Dokumenty z okresu po 1814 r. podzieliły los Kurii emigrując do Fiesole, zaś archiwum Prokuratora Generalnego zakonu (dzisiejsze Fondo Gesuitico), znajdujące się w Collegium Romanum, zostało wraz z biblioteką tej uczelni skonfiskowane przez rząd włoski. Księgozbiór jezuitów stał się zaczątkiem dzisiejszej Biblioteki Narodowej Vittorio Emmanuele II w Rzymie, zaś archiwalia powróciły do rzymskiej siedziby jezuitów w Gesù w 1924 r. Zinwentaryzowane w latach 1933-1934 przez włoskiego archiwistę Pio Pecchiai otrzymały nazwę Fondo Gesuitico, pod którą są znane i cytowane do dzisiaj.

Niepewna sytuacja zaistniała w Rzymie pod koniec XIX w. spowodowała, że ówczesny Generał Towarzystwa Luis Martín zaaprobował w 1893 r. plan niemieckiego jezuity Franza Ehrle, późniejszego Prefekta Biblioteki Watykańskiej i kardynała, który proponował wywiezienie zdeponowanego przy via del Seminario archiwum w jakieś bezpieczne miejsce poza granicami Włoch. Wybór padł na Exaten w Holandii, gdzie wypędzeni z Niemiec jezuici zorganizowali swój dom studiów. Operacją, którą należało przeprowadzić nadzwyczaj dyskretnie, kierował ówczesny archiwista Jan Baptist Van Meurs. Przez trzy miesiące wysyłał on sukcesywnie, paczkę po paczce, dokumenty ARSI na adres różnych przyjaciół, którzy odsyłali je do miejsca przeznaczenia. Cała ta „przeprowadzka” zakończyła się we wrześniu 1893 r.

Archiwum pozostało w Exaten do 1927 r., kiedy to jezuici przenieśli się do Valkenburga (również w Holandii). Ten kolejny rozdział w jego historii trwał do lipca 1939 r. Dokumenty powróciły wówczas do Rzymu, gdzie umieszczono je w nowej Kurii Generalnej, znajdującej się od 1927 r. przy Borgo Santo Spirito 4 (aktualny adres). Do połączonych w ten sposób archiwów tzw. starego i nowego Towarzystwa, dołączyły w 1945 r. dokumenty Fondo Gesuitico, tworząc jedno archiwum - Archivum Romanum Societatis Iesu (ARSI). W 1995 r. zbiory przeniesiono do nowego budynku w ogrodzie Kurii Generalnej, gdzie od 2004 r. znalazła swą siedzibę również biblioteka Instytutu Historycznego Towarzystwa Jezusowego.

W obecnym kształcie ARSI składa się z trzech działów :

· dokumenty dotyczące tzw. starego Towarzystwa (okres poprzedzający kasatę zakonu w 1773 r.)[7]

· te z czasów tzw. nowego Towarzystwa (okres po odrodzeniu zakonu w 1814 r.)

· tzw. Fondo Gesuitico, czyli archiwum Prokuratora Generalnego zakonu zawierające głównie akta majątkowe i procesowe, np. dokumentację dotyczącą relacji z rzymskimi urzędami i trybunałami, dokumenty dotyczące kolegiów jezuickich, itp.

Każdy z tych działów podzielony jest na mniejsze jednostki organizacyjne, a całość zinwentaryzowana. Oprócz inwentarzy generalnych, obejmujących całość danego działu, istnieją też inwentarze szczegółowe niektórych serii, bądź nawet tomów, jak również inwentarze tematyczne, np. inwentarz poloników z ARSI publikowany od kilku lat w Krakowie[8].

Oprócz tego w nowej siedzibie archiwum znalazły miejsce zbiory specjalne, jak dział fotografii, ikonografii, map, planów, medali, pieczęci generalskich i prowincjalskich. Mieszczą się tu także całe osobne zespoły archiwalne, jak archiwum jezuickich kościołów Rzymu : Gesù i Sant Ignazio oraz oratorium del Caravita.

Korzystając z opublikowanych przez archiwistów opisów ARSI[9], można pokusić się o następujące graficzne przedstawienie całości naszych zbiorów :

Archivum Romanum Societatis Iesu

Powyższy schemat przedstawia w sposób bardzo uproszczony zasób ARSI, stąd niektóre z wymienionych wyżej serii odnoszą się raczej do różnych rodzajów dokumentów, nie zaś do serii archiwalnych, które znajdziemy w inwentarzach udostępnionych badaczom (np. Ultima vota znajdują się w wielu tomach należących do poszczególnych Asystencji, natomiast seria Institutum istnieje również w inwentarzach).

Przyjrzyjmy się pokrótce poszczególnym rodzajom dokumentów. Jak widać, wiele z nich ma taki sam charakter w starym i nowym Towarzystwie (z wyjątkiem małej serii Polemica w dziale starego Towarzystwa, zawierającej pisma polemiczne jezuitów), stąd nie ma potrzeby osobnego ich omawiania.

Dokumenty dotyczące Asystencji i Prowincji (w starym i nowym Towarzystwie)

· Formuły ostatnich ślubów (Ultima vota)

Składając ostatnie śluby zakonne, każdy jezuita pisze własnoręcznie ich formułę, której jeden egzemplarz przechowywany jest w ARSI. Formuły te stanowią bardzo cenny materiał, gdyż jako autografy pozwalają na zidentyfikowanie również innych tekstów. Dla okresu do 1773 r. istnieje indeks alfabetyczny wszystkich jezuitów, których formuły ślubów przechowywane są w ARSI, co umożliwia szybkie ich odnalezienie.

· Listy do Generała (Epistolae)

Zachowała sie bogata ich seria z okresu do końca XVI w. oraz z okresu po 1814 r. Niestety, zachowała sie tylko niewielka część korespondencji z okresu po 1600 r[10]. Listy z okresu po 1814 r. gromadzone są dla każdej prowincji osobno.

· Kopie listów generalskich (Epistolae generalium)

Listy wysłane przez Generałów zachowały się głównie w formie tzw. registrów (kopii). To właśnie z tej serii ARSI straciło wiele cennych tomów w okresie po kasacie zakonu. O wiele lepiej wygląda sytuacja tej serii z okresu po 1814 r. : podobnie, jak w przypadku poprzedniej serii, zachowała się praktycznie kompletna seria tych kopii.

· Katalogi i nekrologi (Catalogi)

Katalogi są to systematycznie aktualizowane (catalogi breves corocznie, catalogi triennales co trzy lata) spisy jezuitów, wspólnot i dzieł, zawierające również wiele informacji, m.in. na temat cech charakteru poszczególnych zakonników. Sporządzano je w celu ułatwienia przełożonym zarządzania Towarzystwem. Katalogi te były systematycznie przysyłane do Rzymu[11]. Razem z nimi posyłano listę zmarłych wraz z krótkimi notami biograficznymi oraz informacje o kandydatach na superiorów (Informationes ad gubernandum). Wielką pomoc w poszukiwaniach biograficznych na temat jezuitów stanowią opublikowane katalogi zmarłych z okresu całej historii Towarzystwa[12].

· Relacje (Litterae quadrimestres, annuae)

Oprócz listów, jezuici byli zobowiązani do przesyłania do Rzymu również ogólnych relacji o prowadzonych pracach. Dostarczają one wielu cennych informacji nie tylko o działalności jezuitów, ale także o środowisku, w którym pracowali, lokalnych zwyczajach itp. Część została opublikowana[13].

Dokumenty dotyczące całego Towarzystwa ( w starym i nowym Towarzystwie)

· Kongregacje Generalne, Prowincjalne i Prokuratorów (Congregationes)[14]

Akta jezuickich kongregacji, włącznie z częścią dotyczącą przygotowania, dyskusji nad postulatami itd. Dokumentacja ta stanowi doskonałe uzupełnienie oficjalnych dekretów uchwalanych w czasie każdej Kongregacji Generalnej[15].

· Instytut (Institutum)

Oprócz najcenniejszych tekstów, jak autografy św. Ignacego oraz dokumenty dotyczące początków Towarzystwa, w tej serii znajdują się także komentarze prawne i z dziedziny duchowości z różnych okresów historii jezuitów.

· Listy : generalskie, do Generała, inne (kilka różnych serii pt. Epistolae)

Korespondencja głównie z czasów starego Towarzystwa.

· Historia zakonu (Historia Societatis)

Głównie rękopisy historyków zakonu z XVI-XVII w. oraz spuściznę (notatki, kartoteki, kopie dokumentów) po niektórych historykach z okresu nowego Towarzystwa.

· Biografie jezuitów (Vitae)

Materiały biograficzne dotyczące bardziej znanych jezuitów, nekrologi.

· Rękopisy dzieł jezuitów (Opera Nostrorum)

Zbiór rękopisów jezuitów z różnych dziedzin (głównie filozofia i teologia)

Wyżej wymienione serie są zasadniczo takie same w sekcji starego i nowego Towarzystwa.

W tej ostatniej znajdją sie ponadto serie :

· Stolica Apostolska (Sancta Sedes)

Dokumenty dotyczące relacji Kurii Generalnej z różnymi dykasteriami watykańskimi.

· Dossier Generałów (Praepositi Generales)

Ich korespondencja i notatki osobiste.

· Sekretariaty Kurii Generalnej (Secretariatus Curiae)

Materiały dotyczące działalności różnych sekretariatów Kurii, np. do spraw edukacji, apostolatu społecznego jezuitów itd.

Dział Fondo Gesuitico, który dotyczy głównie okresu sprzed kasaty zakonu, jest podzielony na 20 serii. Upraszczając, można powiedzieć, że obejmuje on następujące kategorie dokumentów :

· Kolegia (Collegia)

Dokumenty dotyczące głównie prawnych i ekonomicznych aspektów funkcjonowania szkół jezuickich.

· Korespondencja (Epistolae)

Listy, m.in. kandydatów na misje pisane do Generała zakonu z prośbą o wysłanie ich do tej pracy (tzw. Indipetae).

· Cenzury książek (Censurae)

Opinie wydawane przez cenzorów przed publikacją jakiejkolwiek książki napisanej przez jezuitę.

· Rzymskie domy i kościoły jezuitów (Romana Domus Professa, Collegium Romanum itd.)

Kilka serii dokumentów dotyczących rzymskich wspólnot i kościołów jezuitów.

· Archiwum Prokuratora Generalnego (Procura Generalis)

Całość Fondo Gesuitico należała do Prokuratora Generalnego, który zajmował się finansowo-prawnymi zagadnieniami działalności zakonu, stąd konieczność dokumentów tej natury.

· Miscellanea

Głównie materiały biograficzne i hagiograficzne.

Warto wspomnieć też o zbiorach specjalnych, takich jak fotografie, mapy, plany, medale i pieczęcie generałów, asystentów i prowincjałów. Uzupełniają one zasadniczą część ARSI służąc wielu badaczom jezuickiej historii.

Podobną wartość mają trzy osobne zaspoły archiwalne znajdujące się w siedzibie ARSI : archiwa jezuickich kościołów rzymskich Gesù i Sant Ignazio oraz oratorium del Caravita. Oprócz interesującej dla historyków muzyki serii partytur, zawierają one głównie dokumenty o charakterze administracyjnym i ekonomicznym, np. rachunki, rejestry odprawionych mszy św. itp.

Struktura ARSI wynika ze ściśle scentralizowanego systemu zarządzania zakonem: rezydujący w Rzymie generał sprawował władzę przy pomocy swych współpracowników zwanych asystentami, zaś rozbudowany system korespondencji zapewniał regularny dopływ informacji ze wszystkich prowincji Towarzystwa[16]. Dzięki tak zorganizowanej administracji centralnej, której podstawowe założenia nie uległy zmianie na przestrzeni wieków, mamy dziś do dyspozycji ok. 1000 metrów bieżących dokumentacji[17]. Ciągle wzrastająca liczba przeprowadzanych kwerend oraz systematyczna obecność badaczy z wielu krajów jednoznacznie i wymownie świadczą o wartości tych zbiorów. Archiwum otwarte jest dla badaczy od poniedziałku do piątku (9.00-12.15 i 14.00-16.45). Podobnie jak w Archiwum Watykańskim, badaczom udostepniane są dokumenty z okresu do 1939 r.

Bibliografia ARSI

1. Ernest J. Burrus, „Research Opportunities in Italian Archives and Manuscript Collections for Students of Hispanic American History” The Hispanic American Historical Review 39 (1959), s. 428-463 (zwłaszcza s. 439-441).
2. Ernest J. Burrus, „Mexican Historical Documents in the Central Jesuit Archives” Manuscripta 12 (1968), s. 133-161 (zwłaszcza s. 133-136).
3. Robert Danieluk, „Documenti dell’Archivio Romano della Compagnia di Gesù sulla presenza e attività dei gesuiti nelle Marche tra XVI e XVIII secolo: Possibilità di ricerca” Studi Maceratesi 44: Ordini e Congregazioni religiose dal Concilio di Trento alla soppressione napoleonica. Atti del XLIV Convegno di Studi Maceratesi, Abbadia di Fiastra (Tolentino), 22-23 novembre 2008. Macerata, Centro di Studi Storici Maceratesi, 2010, s. 163-191.
4. Robert Danieluk, Święta Lipka w dokumentach Rzymskiego Archiwum Towarzystwa Jezusowego [in:] A. Jacyniak (ed.), Święta Lipka. Perła na pograniczu ziem, kultur i wyznań. Warszawa, Rhetos, 2008, s. 73-87.
5. Robert Danieluk, „Obecność jezuitów na Świętojańskiej w dokumentach Rzymskiego Archiwum Towarzystwa Jezusowego” Studia Bobolanum 3 (2010), s. 89-98.
6. Joseph De Cock, „El archivo Romano de la Compañía de Jesús: A.R.S.I.” Jesuitas. Anuario de la Compañía de Jesús (rok 1997), s. 114-115 (dostępne również w wersji włoskiej, niemieckiej, angielskiej i francuskiej).
7. Bart De Groof, Archivum Romanum Societatis Iesu [in:] Documentatie- en Studiecentra van religieuze orden en Rome. [Preprint 1] Brussel, Algemeen Rijksarchief, 1997, s. 60-64.
8. Markus Friedrich, „Archive und Verwaltung im frühneuzeitlichen Europa” Zeitschrift für Historische Forschung 35 (2008), s. 369-403 (zwłaszcza s. 383-392).
9. Wiktor Gramatowski, Irena Kadulska, Dokumenty polskie w zbiorach Archivum Romanum Societatis Iesu [in: Hanna Dziechcińska, Staropolska kultura rękopisu. Warszawa, PAN, 1990, s. 163-189].
10. Wiktor Gramatowski, The General Archives of the Society of Jesus [in:] Inventarium Archivi Romani Societatis Iesu. Manuscripta antiquae Societatis. Pars I: Assistentiae et Provinciae. Romae, ARSI, 1992 (maszynopis dostępny w ARSI), p. VII-XI (tekst dostępny również w wersji włoskiej, s. I-VI).
11. Edmond Lamalle, Les plans des Archives Romaines de la Compagnie de Jésus. Inventaire [in:] Jean Vallery-Radot, Le recueil de plans d’édifices de la Compagnie de Jésus conservé à la Bibliothèque Nationale de Paris. Rome, Institutum Historicum S.I., 1960, s. 389-402.
12. Edmond Lamalle, „La documentation d’histoire missionnaire dans le ´Fondo Gesuitico´ aux Archives Romaines de la Compagnie de Jésus” Euntes docete 21 (1968), s. 131-176.
13. Edmond Lamalle, „L’archivio di un grande Ordine religioso. L’archivio Generale della Compagnia di Gesù” Archiva Ecclesiae 24-25 (1981-1982), s. 89-120.
14. Edmond Lamalle, Archivio Romano della Compagnia di Gesù [in:] Marco Mozzati (dir.), Inventario delle fonti manoscritte relative alla storia dell’Africa del Nord esistenti in Italia, vol. 6: Archivi di Roma. Roma, Herder Editrice, 2004, s. 239-242.
15. Ladislaus Lukács, Ladislaus Polgár, Documenta romana historiae Societatis Iesu in regnis olim corona hungarica unitis, t. 1. Romae, Institutum Historicum S.I., 1959, s. 33*-36*, 47*-48*.
16. Francisco de Borja Medina, „La Compañía de Jesús y la evangelización de América y Filipinas en los archivos de la Orden” Memoria Ecclesiae V (1994): Ordenes religiosas e evangelización de America y Filipinas en los archivos de la Iglesia santoral hispano-mozarabe en España. Actas del VII Congreso de la Asociación celebrado en Córdoba (12 al 15 de septiembre de 1992). Oviedo, Asociación de archiveros de la Iglesia española, 1994, s. 31-61 (zwłaszcza s. 31-35; 44-52).
17. Francisco de Borja Medina, Las universidades particulares de América regidas por las Órdenes religiosas (algunas observaciones para su estudio) [in:] Reformas y planes de estudio de las universidades de América y Europa, t. 1. Córdoba (Argentina), Báez Ediciones, 2006, s. 19-48 (zwłaszcza s. 32-36).
18. Lajos Pásztor, Guida delle fonti per la storia dell’America Latina negli archivi della Santa Sede e negli archivi ecclesiastici d’Italia. Città del Vaticano, Archivio Vaticano, 1970 (Collectanea Archivi Vaticani nº 2), s. 394-422 (zwłaszcza s. 394-399).
19. Lajos Pásztor, Guida delle fonti per la storia dell’Africa a Sud del Sahara negli Archivi della Santa Sede e ngli Archivi Ecclesiastici d’Italia. Zug, Inter Documentation Company, 1983, s. 302-311 (zwłaszcza s. 302).
20. Flavio Rurale, “…lo sguardo o la mano del generale”. Problemi e prospettive di ricerca nell’Archivum Romanum Societatis Iesu, [in:] Massimo C. Giannini, Matteo Sanfilippo (dir.), Gli archivi per la storia degli ordini religiosi, t. 1: Fonti e problemi (secoli XVI-XIX). Viterbo, 2007 (Studi di storia delle istituzioni ecclesiastiche, 1.1.), s. 93-110.
21. Fernando del Ser Pérez, „La provincia jesuítica de Castilla en el Archivum Romanum Societatis Iesu” Cuadernos de Historia Moderna nº 20, Madrid, Universidad Complutense, 1998, s. 167-188.
22. Georg Schurhammer, „Die Anfänge des römischen Archivs der Gesellschaft Jesu” Archivum Historicum Societatis Iesu 12 (1943), s. 89-118.
23. Josef Teschitel, „Archivum Romanum Societatis Iesu (ARSI)” Archivum 4 (1954), s. 145-152.
24. Josef Teschitel, „Das Generalarchiv der Gesellschaft Jesu in Rom” Römische Historische Mitteilungen 4 (1960-1961), s. 247-254.
25. Josef Teschitel, „Das Römische Archiv der Gesellschaft Jesu und seine Bauplänesammlung” Der Archivar. Mittelungsblatt für deutsches Archivwesen 14 (Mai 1961), kol. 89-92.
26. Josef Teschitel, „The General Archives of the Society of Jesus” The Jesuits. Year Book 1961-1962 of the Society of Jesus (Roma, Casa Generalizia, 1961), s. 15-19 (także w wersji włoskiej, francuskiej, hiszpańskiej, niemieckiej, portugalskiej i holenderskiej).
27. Josef Teschitel, „L’organizzazione dell’archivio generale della Compagnia di Gesù” Rassegna degli Archivi di Stato 22 (1962), s. 189-196.
28. Nicolás R. VerÁstegui, Importanza degli archivi nella storia e nella spiritualità della Compagnia, secondo il « Nostro modo di procedere » [in :] « Scriptis tradere et fideliter conservare » : Gli archivi come « luoghi della memoria » nella Compagnia di Gesù. Roma, Curia Generalizia, 2003, s. 29-51 (także w wersji angielskiej i hiszpańskiej).

[1] Edmond Lamalle, « L’archivio di un grande Ordine religioso. L’archivio Generale della Compagnia di Gesù » Archiva Ecclesiae 24-25 (1981-1982), s. 90-91. Istnieje natomiast katalog aktualnych archiwów jezuickich : Thomas M. Mc Coog, A Guide to Jesuit Archives. Rome, Institutum Historicum Societatis Iesu/St. Louis, The Institute of Jesuit Sources, 2001.

[2] Nicolás R.VerÁstegui, Importanza degli archivi nella storia e nella spiritualità della Compagnia, secondo il « Nostro modo di procedere » [w :] « Scriptis tradere et fideliter conservare » : Gli archivi come « luoghi della memoria » nella Compagnia di Gesù. Roma, Curia Generalizia, 2003, p 29-51.

[3] Pierszym adresem rzymskim św. Ignacego była obecna via San Sebastianello 11, gdzie obecnie znajduje się dom Księży Zmartwychwstańców. Zob. Antonio Maria de Aldama, Guida a Roma Ignaziana. Sulle orme di Sant’Ignazio di Loyola. Casale Monferrato, Piemme, 1990, s. 18-19; 25-26.

[4] Georg Schurhammer, « Die Anfänge des römischen Archivs der Gesellschaft Jesu » Archivum Historicum Societatis Iesu 12 (1943), s. 89-118.

[5] Josef Teschitel, « L’organizzazione dell’archivio generale della Compagnia di Gesù » Rassegna degli Archivi di Stato 22 (1962), s. 191 ; Edmond Lamalle, Les plans des Archives Romaines de la Compagnie de Jésus. Inventaire [w :] Jean Vallery-Radot, Le recueil de plans d’édifices de la Compagnie de Jésus conservé à la Bibliothèque Nationale de Paris. Rome, Institutum Historicum S.I., 1960, s. 389-402.

[6] Edmond Lamalle, « La documentation d’histoire missionnaire dans le ´Fondo Gesuitico´ aux Archives Romaines de la Compagnie de Jésus » Euntes docete 21 (1968), s. 131.

[7] Na temat tzw. ‘starego’ i ‘nowego’ Towarzystwa zob. Robert Danieluk, « La réprise d’une mémoire brisée : l’historiographie de la ‘nouvelle’ Compagnie de Jésus » Archivum Historicum Societatis Iesu 150 (2006), s. 269-271.

[8] Andrzej Paweł Bieś, Ludwik Grzebień, Marek Inglot, Polonica w Archiwum Rzymskim Towarzystwa Jezusowego, t. 1 : Polonia. Kraków, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum/Wydawnictwo WAM, 2002 (t. 2, dotyczący serii Lituania ukazał sie w 2003 r.; t. 3, dotyczący serii Germania, w 2006 r. ; w przygotowaniu są dwa kolejne tomy).

[9] Edmond Lamalle, « L’archivio di un grande Ordine religioso. L’archivio Generale della Compagnia di Gesù » Archiva Ecclesiae 24-25 (1981-1982), s. 96-120 ; Josef Teschitel, « Archivum Romanum Societatis Iesu (ARSI) » Archivum 4 (1954), s. 145-152.

[10] Na temat tej korespondencji zob. Edmond Lamalle, « L’archivio di un grande Ordine religioso. L’archivio Generale della Compagnia di Gesù » Archiva Ecclesiae 24-25 (1981-1982), s. 96-100.

[11] Na temat katalogów jezuickich, zob. Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995. Wyd. 2. Kraków, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum/Wydawnictwo WAM, 2004, s. 272-273.

[12] Dla okresu do 1773 r. : Josephus Fejer, Defuncti primi saeculi Societatis Iesu : 1540-1640, t. 1-2. Romae, Curia generalitia S.J./Institutum Historicum S.J., 1982 ; Defuncti secundi saeculi Societatis Jesu : 1641-1740, t. 1-5. Romae, Curia generalitia S.J./Institutum Historicum S.J., 1985-1990 ; Jozsef Fejer, Joseph De Cock, Defuncti tertii saeculi Societatis Jesu : 1740-1773 (1774-1815), t. 1-2. Romae, ARSI, 2001 (maszynopis). Dla okresu po 1814 r. : Rufo MendizÁbal, Catalogus defunctorum in renata Societate Iesu ab a. 1814 ad a. 1970. Romae, apud Curiam P. Gen., 1972 (Kuria Generalna kontynuuje publikację tego katalogu).

[13] Zob. László Polgár, Bibliography of the History of the Society of Jesus. Rome, Jesuit Historical Institute/St. Louis, St. Louis University, 1967, s. 130-137.

[14] Na temat kongregacji w zakonie jezuitów zob. Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995. Wyd. 2. Kraków, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum/Wydawnictwo WAM, 2004, s. 296-299.

[15] Dekrety te opublikowano w oryginale (Institutum Societatis Iesu. Volumen 2 : Examen et Constitutiones. Decreta Congregationum Generalium. Formula Congregationum. Florentiae, Ex Typographia A. SS. Conceptione, 1893) oraz wersji angielskiej (John W. Padberg, Matrin D. O’Keefe, John L. McCarthy, For matters of greater moment. The First Thirty Jesuit General Congregations. St. Louis, Institute of Jesuit Sources, 1994).

[16] Robert Danieluk, « Ob communem fructum et consolationem : la genèse et les enjeux de l’historiographie de la Compagnie de Jésus » Archivum Historicum Societatis Iesu 149 (2006), s. 44-56.

[17] W 1962 r. ówczesny archiwista Josef Teschitel szacował dokumenty sprzed 1773 r. na 556 metrów bieżących (zob. Josef Teschitel, « L’organizzazione dell’archivio generale della Compagnia di Gesù » Rassegna degli Archivi di Stato 22 [1962, s. 192), zaś w 1970 r. Lajos Pásztor oceniał całość zbiorów ARSI na 900 metrów bieżących (zob. Lajos Pásztor, Guida delle fonti per la storia dell’America Latina negli archivi della Santa Sede e negli archivi ecclesiastici d’Italia. Città del Vaticano, Archivio Vaticano, 1970, s. 395).