Haan van Buchten

Een selectie van aanvullende informatie over de 'Haan van Buchten' ter inspiratie voor kunstenaars, ondernemers, burgers en kennisinstituten. Mede gesubsidieerd door de Provincie Limburg & gemeente Sittard-Geleen. 

Meer foto's en films vindt u hier.

Wijgeschenk Buchten, 150 | 200 na christus
Wijgeschenk in vorm van haan met voetstuk.
Dit bronzen haantje is in verschillende delen gegoten en daarna met tin aan elkaar gesoldeerd. Op de buik is emaille inlegwerk te zien, net als op de kam en ogen. Het haantje is niet compleet en mist zijn lelletje onder de kin, zijn rug en staart. Op het voetje staat DEAE ARCANVE VLPIVS / VERINVS VETERANVS LEG(ionis) VI VSLM. De godin Arcanua kennen we alleen uit deze inscriptie en van een inscriptie op een bronzen blaadje, op dezelfde plaats gevonden. De van oorsprong Keltische naam Arcanua betekent ‘voorzanger’. De Romein Ulpius Verinus heeft dit beeldje aan de godin geschonken. Zijn naam toont aan dat hij uit het Rijnland afkomstig is. Op het voetje staat mooi verdeeld over het vlak een inscriptie in hoofdletters. De V is soms een v en dan weer een u. De Romeinen gebruikten het letterteken voor beide letters. Er staat dat een veteraan Ulpius Verinus zijn gelofte aan de godin Arcanua graag en met reden heeft ingelost. VSLM is een vaste afkorting voor Votum Solvit Libens Merito en komt veel voor op geschenken die aan goden gewijd zijn. Haantje van Buchten. Romeinse tijd Votiefbeelden Buchten In museum te zien Topstuk Materiaal: brons Afmeting:hoogte: 20cm breedte: 6.5cm diepte: 7cm Inventarisnummer: L08666 Credit line: Bruikleen Provinciaal Depot voor Bodemvondsten Limburg

https://www.limburgsmuseum.nl

Wethouder Jos Bessems: “Het Haantje van Buchten vertelt een uniek verhaal. Een van de vele historische verhalen van onze rijke historie in Sittard-Geleen. Erfgoed verbindt mensen: verbindt het verleden, het heden en de toekomst met elkaar. Het Haantje staat hier op een prachtige wijze symbool voor. Het verhaal van deze unieke archeologische vondst wordt op innovatie wijze door een samenwerking tussen De Domijnen en de Brightlands Chemelot Campus, weer tot leven gewekt voor nieuwe generaties.” De beeldjes worden in 3D geprint door het op de campus gevestigde bedrijf Xilloc en vormen zo een fraaie verbinding tussen heden en verleden. Het Haantje is vanaf vandaag te koop bij de museumwinkel van De Domijnen in Ligne of via de website van De Domijnen. U kunt op de volgende manieren meedoen aan de crowdfundingacti

https://sittard-geleen.nieuws.nl/nieuws/20180628/crowdfundingactie-haantje-van-buchten-gestart/

De meest letterlijke vertaling van Arcanua is ‘voorzanger’ (of beter ‘voorzangeres’) en aangezien het om een godin gaat, zouden we kunnen vermoeden dat ook hier meer formele vormen van zingen als ‘reciteren, verkondigen’ in de betekenis van het theoniem een rol spelen. Dat de haan als ‘voorzanger’ of ‘aankondiger (van de dag)’ wordt beschouwd, is natuurlijk niet vreemd. Ook in andere talen vinden we dergelijke benamingen voor dit dier. Vreemd lijkt wel dat in dit geval een dier dat per definitie mannelijk is, wordt vereenzelvigd met een godin. Wellicht moeten we hier dan ook niet denken aan een letterlijke verbeelding van de genoemde godin, maar eerder aan de uitbeelding van haar kwaliteit. Als zodanig zouden we de verbeelding als haan kunnen opvatten als een soort rebus die haar naam weergeeft, zoals ook de bekendere godin Epona wordt verbeeld als (of met) een paard (Gallisch epos ‘paard’).337

tekst pdf VU universiteit

De Haan (lat. Gallus) De haan is het teken van de komst van het initiatieke licht. In de oudheid was hij het zonnedier (aan de zonnegod Apollo gewijd). Dat symbool komt in alle beschavingen voor, die met de zon en met licht in verband worden gebracht, omdat de haan de dageraad aankondigt en de demonen van de nacht verjaagt. De haan staat voor waakzaamheid en strijdbaarheid en daardoor werd hij gezien als attribuut van de goden, zoals Athena, Demeter en Ares (Mars). In India is hij het attribuut van de Skanda, die de zonne energie personifieert. In Japan wordt Amaterasu, de zonnegodin, door de zang van de haan gedwongen haar grot te verlaten, waar ze zich gewoonlijk verbergt. Daarom worden in shinto tempels hanen gehouden, die vrij rondlopen. In de Indische sage laat de ‘hanenkoning’ op een boom in het legendarische land Jambudvipa zitten; zijn gekraai laat alle andere hanen op aarde eveneens hun stem verheffen. Strijdlust en voortdurend bereidheid tot paren maken de haan anderzijds tot mannelijk symbool. De haan staat naast Mercurius op enkele gallo-romeinse voorstellingen. Je vindt hem ook op Gallische (Keltische) munten, maar de Romeinen hebben een woordenspel gemaakt van gallus (haan) = gallir. Dat is de oorsprong van de Gallische haan. De Franken (rijk) hebben dit symbool overgenomen. In de Griekse mythologie wordt de haan-god van de Kretenzers, Velchanos, in verband gebracht met Zeus. De haan was in de nabijheid van Leto, die, door Zeus zwanger gemaakt, beviel van Apollo en Artemis. Hij wordt dan ook afwisselend gewijd aan Zeus, Leto, Apollo en Artemis, dat wil zeggen aan de zonnegoden en de maangodinnen. De Gouden verzen van Pythagoras raden aan: voedt de haan en slacht hem niet, want hij is aan de zon en de maan gewijd. Hij is een attribuut van Apollo, de held van de wordende dag. Ondanks de raad, die wordt toegeschreven aan Pythagoras, werd een haan op rituele wijze geofferd aan Asklepios, de god van de medicijnen en een van de zonen van Apollo. Socrates heeft dat offer volbracht alvorens te sterven. Dat betekent, dat de haan de rol vervult van de psychopompous: hij leidt de zielen van de overledenen in de andere wereld, opdat hun ogen worden geopend voor een nieuw licht. De dood is inderdaad een nieuwe geboorte. De haan stelt kwik voor. Daaruit komt omdat de haan toegewijd was aan Hermes, wiens naam in het Latijn vertaald is met Mercurius. Voor de hermetisten is Mercurius het 'vrouwelijke' principe (de maan, het beschouwelijke), dat in alle lichamen aanwezig is. Het wordt in verband gebracht met vluchtig en ontvlambaar. In de middeleeuwen (Europa) werd de haan, evenals de bok, belichaming van wellust. Door zijn ochtend gekraai zouden zelfs leeuwen en basilisken verdrijven – en werden daardoor afgebeeld op amuletten, schilden en grafmonumenten. Een hanenkam zou bescherming bieden tegen nachtmerries, het eten van een hanenscrotum zou niet slechts erotiserend werken maar ook tot de geboorte van een jongen leiden; aanwezigheid van een haan zou de bevalling verlichten. De haan als symbool voor Chinese dierenriem In China wordt de haan, het tiende teken van de Chinese dierenriem, niet gegeten, de rosse haan (rode haan) beschermt er tegen vuur. De haan geldt hier niet alleen als moedig maar ook als goedmoedig. Ook om zijn vuurrode kam is de haan in vele culturen symbool van vuur en zon en als uitdrukking voor brand. Al in de Romeinse tijd wordt hij op kerktorens gezet om op te roepen tot het ochtendgebed. Bij de verloochening van de apostel Petrus is het driemaal kraaien van de haan een waarschuwing tegen

https://haonepedia.haone.nl/index.php/component/k2/item/532-symbool-van-de-haan

ROMEINEN Kippen Door Eveline J. Verhoeve • Alphens.nl • zondag 8 november 2020 om 11:59
Wat hebben kippen nu met Romeinen te maken? Alles eigenlijk. Voordat de Romeinen in ons kikkerlandje verbleven, waren er hier geen kippen. Ook geen konijnen. En geen fazanten. De kip is inheems in Azië en kwam met de Romeinen naar het Europese noorden. Volgens de Oud-Romeinse wet mocht een hen niet worden vetgemest en een haan niet worden geslacht en opgegeten. Dat vetmesten had te maken met een wetgever die niet van luxe voor het volk hield. En de haan diende als bevruchter van de kippen. Jammer dat er daar maar één van nodig was op een erf. Natuurlijk hadden de Romeinse boeren hier al snel een oplossing voor gevonden. De kippen waren namelijk verdeeld in drie geslachten. Het vrouwtje was de hen. Het mannetje was de haan. En de derde soort was geboren als mannetje, maar met een gloeiend ijzer ontdaan van de onderdelen die dat bewijzen. Deze soort heette kapoen. De kapoen werd van nature snel vet, net als een eunuch. Dat komt door de verstoring van de hormonen die normaal gesproken in de ballen van de mannetjes wordt gemaakt. Het mooie van de kapoen was uiteraard dat het geen vrouwtjeskip was en dus wel mocht worden vetgemest. En, niet onbelangrijk, de kapoen mocht in tegenstelling tot de haan wel degelijk worden geslacht. Kippen waren geliefde erfdieren. De haan als wekker, hij kraaide immers bij het ochtendgloren. De hen als eierenleverancier en dat was ze zeker drie jaar. De kapoen was de kip die op tafel belandde. Om de kapoen snel vet te mesten, werd deze met de hand gevoerd. Meelballetjes werden in water geweekt en daarna in de bek van de kapoen geduwd. Elke dag een beetje meer. Een eenvoudig maal met een kapoen bereidt, is kip met knoflook en wijn. Maak een saus van knoflook, peperkorrels, wijn en vissaus. Stop een deel onder de huid van de kip en doe de rest in de buikholte. De kip netjes opbinden alvorens deze in de pan met deksel te leggen. Ongeveer drie kwartier in een oven van 180 graden en eureka: klaar is de kip! (recept uit: Rond de tafel der Romeinen, Patrick Faas) Deel 29 van een serie artikelen over het Romeinse verleden van Alphen aan den Rijn.

https://www.alphens.nl/nieuws/romeinen-kippen.html

A rare, 2nd century copper enamelled cockerel figurine which was found in an infant burial during excavations of the former Bridges Garage site, Cirencester, in 2011. It may originally have been mounted on a pedestal, as other surviving examples show.

https://coriniummuseum.org/object/2014-42-93-2/