Η ΕΞΑΧΡΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗΣ - ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΘΕΙ

Ανοιγμα προβληματισμων μέ αφορμή τή διαμόρφωση θεσμικων πλαισίων στούς νέους σιδηροδρομικούς φορεις καί τίς εποπτικές τους αρχές

Προοίμιο

1931: Υπό το καθεστώς της 1^ης Ελληνικης Δημοκρατίας εκδίδεται το Φ.Ε.Κ. με τίς λεπτομερεις ρυθμίσεις περί προσόντων, εκπαιδεύσεως, πιστοποιήσεως, υπηρεσιακης εξελίξεως κ.λπ. για μηχανοδηγούς σιδηροδρομικων και τροχιοδρομικων (τραμ) επιχειρήσεων. Είναι η τελευταία φορά στην Ιστορία πού συντάσσεται για λογαριασμό του Ελληνικου Κοινοβουλίου ενα ορθά διατυπωμένο σετ προδιαγραφων με εσωτερική συνέπεια πάνω στα επαγγελματικά θέματα μιας συγκεκριμένης σιδηροδρομικης ειδικότητας (πέρα από κάποιες μεταγενέστερες εντάξεις-μεταφράσεις προδιαγραφων της ΕΟΚ σε ελληνική γλωσσα). Είναι το απόγειο μιας ημιτελους προσπάθειας εκπολιτισμου του συγκοινωνιακου επαγγελματισμου στην Ελλάδα πού ειχε ξεκινήσει μισό αιωνα νωρίτερα επί κυβέρνησης Τρικούπη, του τελευταίου ισως αποδεκτού αστου πρωθυπουργουκαρριέρας (να εξαιρέσουμε κάποιους βραχύβιους εξωκοινοβουλευτικούς πρωθυπουργούς). Τά αμέσως προηγούμενα χρόνια ειχαν προηγηθει εξορθολογισμοί οφειλόμενοι εν πολλοις στους λυσσαλέους συνδικαλιστικούς αγωνες πρωτοπόρων σιδηροδρομικων ενάντια στις εταιρικές αυθαιρεσίες πού πρόσβαλαν όχι μόνο την εργατική τάξη, αλλά και την ιδια την ασφάλεια της συγκοινωνίας στο βωμό μιας χυδαίας και απληστης βραχυπρόθεσμης κερδοσκοπίας. Σημαντικότερα milestones στην πορεία αυτή ειχαν αναδειχτει η επιβολή κανονισμων, οργανογραμμάτων και job descriptions στο Νόμο ΔΚΗ’/1912, πού λόγω ανεπαρκους συμμορφώσεως των εργοδοτων αναμορφώθηκε στην απ’ευθείας επιβολή ενός μοντέλου Γ.Κ.Π.Ε.Υ. το 1917 και εκδημοκρατίσθηκε περαιτέρω με τον Ν.3752/1929 καθιερώνοντας διαβουλεύσεις κ.λπ. Να προσεχθουν οι χρονολογίες, οι καταδεικνύουσες θεσμικές κατακτήσεις σιδηροδρομικων σε χαλεπές περιόδους (Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, κράχ του 1929) κατ’ αντιδιαστολή με την αντεργατική οπισθοδρόμηση κατά 1 αιωνα πού παρατηρειται στη σημερινή οικονομική συγκυρία, ελλείψει «αντιπάλου δέους».

Σε επίπεδο λειτουργικων ρυθμίσεων, η συγκοινωνιακή αναδιάρθρωση το 1925 ωθησε στην υιοθέτη­ση αξιόλογων ποιοτικά «Κανονισμων Ασφαλείας & Ελέγχου» πού εξευρωπάισαν τίς συγκοινωνιοτε­χνικές πρακτικές ικανοποιητικά και ανέδειξαν την Αθήνα σε διεθνές τότε πρότυπο για τον κλάδο των αστικων σιδηροδρόμων.

2011: Με ανοχή των εποπτευουσων αρχων, η «διοίκηση» των νεοσυγχωνευθέντων αστικων σιδηροδρόμων & τροχιοδρόμων της Αθήνας κατεβάζει προς διαβούλευση ένα αυτοαποκαλούμενο «Κανονισμό Προσωπικου». Αλλοπρόσαλλα δομημένος, αποτελει μνημειο παιδαριώδους συρραφης υπολειμμάτων σιδηροδρομικης κουλτούρας των προκατόχων εταιρειων με σπασμωδικές αντεργατικές και ερασιτεχνικές ρυθμίσεις ατάκτως ερριμμένες. Αντικατοπτρίζει την ποιότητα διοικήσεως και διοικούντων πού μεταπολιτευτικά αναδείχθηκε (περισσότερο δε επί ΠαΣοΚικης & Καραμανλικης αχρειοκρατίας) και την πλήρη αποξένωση οποιωνδήποτε τυχόν θετικων στοιχείων από τους μηχανισμούς λήψεως αποφάσεων. Ολοκληρώνεται ετσι ενας ποιοτικός κατήφορος δεκαετιων πού ειχε ως επιστέγασμα την ανενόχλητη δημιουργία και λειτουργία ενός μορφώματος πειρατικου και εκνομου, παραβιάζοντος ολες τις παραπάνω αναφερθεισες ρυθμίσεις-κατακτήσεις μαζί μέ αρκετές άλλες ακόμη πού χάριν συντομίας δεν εχουμε αναφέρει εδω.

Ανάλυση ιστορικων παραγόντων

Tί μεσολάβησε στις 8 αυτές δεκαετίες ώστε να παρατηρηθει μια τέτοια ποιοτική καταβαράθρωση? Κατά βάση 4 παράγοντες επαιξαν βαρύνοντα ρόλο και θα εκτεθουν συντομότατα, διότι το ζητούμενο του κειμένου μας δεν είναι η ιστοριογραφία αλλά το τι πρέπει να κάνουμε στο μέλλον:

1. Η βάναυση επικράτηση των χειρότερων στοιχείων εκ των κατοχικων και εμφυλιοπολεμικων δοσιλόγων στις ταξικές συγκρούσεις της δεκαετίας του ’40 στέρησε τη χώρα από μια (με αστικά εστω κριτήρια) αξιοπρεπη αστική τάξη και επέβαλε ένα λουμπεν τριτοκοσμικό νεοπλουτι­σμό και χυδαιο καταναλωτισμό, με ολες τις καταστροφικές πολιτισμικές επιπτώσεις Σε αντίθεση με ένα καπιταλισμό π.χ. Ελβετικου στύλ, αυτή η νοοτροπία απαιτει θεσμικά & ρυθμιστικά κενά μέσα στα οποια ο ευνοούμενος επιτήδειος μπορει ασύδοτα να ελίσσεται αυθαιρετωντας. Η θεσμοθετημένη πλέον μετριοκρατία υποβίβασε και την παιδεία μεγάλης μάζας εργαζομένων στο επίπεδο λουμπεν πού επιθυμουσαν οι παραπάνω κυριαρχήσαντες στην κοινωνική και οικονομική σκηνή της χώρας.

2. Οι δημόσιοι θεσμοί πού λειτουργουσαν και ως συνεκτικός και ρυθμιστικός ιστός ανάμεσα στους πάλαι ποτέ εγκριτους συντελεστές των σιδηροδρομικων και συναφωνμεταφορων συρρικνώθηκαν μέχρι ουσιαστικης εξαφανίσεώς τους. Η Δ/νση Σιδηροδρόμων του Υπουργείου Μεταφορων, ενώ ξεκίνησε επαρκως στελεχωμένη με αξιο εργατικό και επιστημονικό δυναμικό στρατολογημένο από τη σιδηροδρομική αγορά, το οποιο οι σιδηροδρομικές εταιρειες ετρεμαν όταν εβγαινε για ελέγχους, κατήντησε τελικά ενας ζωολογικός κηπος με αθλιους χαρτοσπρωχτες χωρίς κανένα προσόν η ζηλο για το λειτούργημά τους. Υπηρξε ακόμη και εποχή οπου ολόκληρο το Υπουργείο δεν απασχολουσε ουτε ένα συγκοινωνιολόγο! Ἀντιστοίχως, ἐν ἔτει 2014 στό Δ.Σ. του Ο.Α.Σ.Α. δέν ὑπηρετεῖ κανένας συγκοινωνιολόγος. Ισως τά χειρότερα κρούσματα ξεπεσμου της δημοσίας διοικήσεως.

3. Η μεταπολεμική αντισιδηροδρομική πολιτική από τον ψευτο "εθνάρχη" μέχρι και το Ρέππα πού ολοκλήρωσε την καταστροφή ειχε θέσει το σιδηρόδρομο "εκτός μόδας" και συνακόλουθα εκτός προσοχης της κοινης γνώμης διευκολύνοντας την ανάπτυξη νοσηρότατων φαινομένων στο εσωτερικό του.

4. Οι αλλεπάλληλες, σαρωτικές και σπασμωδικές αλλαγές διοικήσεων στους κρατικοδίαιτους πλέον φορεις αποτρέπουν την ανάπτυξη οποιουδήποτε επαγγελματισμου και εμπειρίας στα ανώτατα κλιμάκια, δίνουν δε την αισθηση ότι εξυπηρετουν απλα «παρελάσεις» για «αρπαχτές στα γρήγορα» από εσμούς «κολλητων» των πολιτικάντηδων.

Προαπαιτησεις εξυγιανσεωs του κανονιστικου πλαισιου

1. Κατ’ αρχήν οποιες θεσμικές ρυθμίσεις και αν γίνουν, απαιτουνται οι κατάλληλες και ικανές δημόσιες αρχές για την διαφύλαξή τους. Αυτή τη στιγμή εχουμε ένα Υπουργειο – περίγελω του επαγγελματικου κόσμου πανελληνίως αλλά και διεθνως. Ακόμη και στη «Μέκκα» του καπιταλισμου, τις ΗΠΑ, οι κρατικοί επιθεωρητές σιδηροδρόμων επιλέγονται και λειτουργουν με κυρος και με δεοντολογία. Οι επιχειρήσεις τους σέβονται και τους φοβουνται, γνωρίζοντας οτι δεν μπορουν να τη γλιτώνουν με φτηνιάρικες κουτοπονηριές, όπως ο τρέχων κανονισμός πού «σερβιρίστηκε» σε μας εδώ. Χρειάζεται πλήρης επανίδρυση του Υπουργείου και στρατολόγηση κορυφαίων σιδηροδρομικων στελεχων και τεχνογνωστων από την αγορά.

2. Επιλογή/ ξεκαθάρισμα προσωπικου: Ο σιδηροδρομικός γεννιέται, δεν γίνεται! Αυτό ισχύει για ολη την ιεραρχία, όχι μόνο για τους τεχνικούς. Αφορα μέχρι και συμβούλους –οικονομολόγους μεταφορων, νομικούς συμβούλους σε θέματα σιδηροδρομικου δικαίου κ.λπ. Οπως και κάθε άλλο ειδος επιχειρήσεως, για να επιβιώσει ο σιδηρόδρομος, πρέπει οι κανονισμοί να είναι προσαρμοσμένοι σε ατομα πού εχουν την εμφυτη ικανότητα να εφαρμόσουν την κουλτούρα του. Ακρογωνιαιο προσόν του σιδηροδρομικου μάνατζερ είναι ακριβως να επιλέγει ανθρώπους με αυτά τά εμφυτα χαρίσματα για την κάθε ειδικότητα και με το κατάλληλο ηθος. Η ψευδαίσθηση ότι ο όποιος κανονισμός θα καταστήσει κατάλληλο για σιδηροδρομικό τον κάθε τυχάρπαστο, απλά θα οδηγήσει σε ακατάλληλους κανονισμούς.

3. Εθνικές προδιαγραφές βασικων παραμέτρων ασφαλείας & λειτουργικότητος. Μεταπολεμικά, ο καθορισμός τέτοιων παραμέτρων εγκαταλείφθηκε ολοκληρωτικά στο ελεος της καλης θελήσεως των εταιρειων, η οποία αποδεδειγμένα πλέον ελαβε τέλος μέσα στην εποχή του ασύδοτου νεοφιλελευθερισμου και αλλων εκφυλισμων. Υπάρχει αμεση ανάγκη νομοθετήσεως των βέλτιστων πρακτικων, πού κατά καιρούς εχουν ισχύσει

4. Πανελλαδικης εμβελείας προδιαγραφές επιλογης, εκπαιδεύσεως, πιστοποιήσεως & επαγγελματικης κατοχυρώσεως ολων των σιδηροδρομικων ειδικοτήτων κατ’ επέκταση του Γ.Κ.Π.Ε.Υ. του 1917.

5. Πανελλαδικης εμβελείας προδιαγραφές ασφαλείας & λειτουργικότητος σιδηροδρόμων κάθε κατηγορίας, όπως ξεκίνησαν πρωτόλεια με το Β.Δ. της 30-11-1911 και ουδέποτε επεκτάθηκαν η εκσυγχρονίσθηκαν, ως οφείλουν.

Αν και διεθνως υπάρχουν διάφορες σχολές σκέψης, το οργανωτικό μοντέλο πού θα επιλεγει ασφαλως θα βασίζεται στις Ηπειρωτικές Ευρωπαϊκές πρακτικές πού διέπουν ουτως η αλλως οποιαδήποτε θε­σμική δουλειά της προκοπης ειχε γίνει παλαιότερα και στην Ελλάδα, αλλά καθίσταται και μονόδρομος λόγω της επιδιωκόμενης συμβατότητας και ομογενοποίησης της Ευρωπαϊκης αγορας μεταφορων.

επιμυθιο

Το προσχέδιο Κανονισμου Προσωπικου της ΑΜελ, αλλά και το μεγαλύτερο μέρος των Κανονισμων Λειτουργίας από την ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, πέρα από την αθλιότητα της διευθυντικης ασυδοσίας πού προωθουν, είναι παιδαριώδη ορνιθοσκαλίσματα για τά σκουπίδια. Για να πεισθει κανείς αρκει η ανάγνωση χαρακτηριστικων αποσπασμάτων και δεν αξίζει καθόλου ο χρόνος ουτε για λεπτομερή ανάγνωση, ουτε και για ανάλυση και διόρθωσή του. Απαιτειται η εκ του μηδενός εκπόνηση κανονισμων εθνικης εμβέλειας από μία σοβαρή, καταρτισμένη και δημοκρατική ομάδα εργασίας βασισμένη στις ως τώρα βέλτιστες εγχώριες προσεγγίσεις και συμπληρούμενη με τις βέλτιστες διεθνεις πρακτικές.