ΣΤΡΟΦΥΛΑΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ

Μηχανολόγος – Ηλεκτρολόγος Μηχανικός

της Πολυτεχνικής Σχολής του Παν/μιου Πατρών

Μέλος Τ.Ε.Ε. αρ. μητρώου 36818

Προς :

Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) – Τμήμα Δυτικής Κρήτης

Δ/ΝΣΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ( Τμήμα Βιομηχανίας ) – Ν.Α. Χανίων

ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ – Δ/νση Ν. Χανίων

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΟΙΧΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

ΜΕ ΘΕΜΑ

ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΕΚΧΥΛΙΣΗΣ

ΠΥΡΗΝΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ

ΧΑΝΙΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

Πιστεύω ότι το ΤΕΕ σαν τεχνικός και επιστημονικός σύμβουλος της Πολιτείας θα πρέπει να προχωρήσει άμμεσα σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την νομοθετική θέσπιση κανόνων ασφαλούς λειτουργίας των Πυρηνελαιουργείων

Απο την μεριά μου, μετά από 25 χρόνια επαγγελματικής ενασχόλησης στα Πυρηνελαιουργεία και την συνεργασία μου με περίπου 15 εργοστάσια, παίρνω το θάρρος να καταθέσω μερικές προτάσεις για ανοιχτή συζήτηση με θέμα «Προυποθέσεις ασφαλούς λειτουργίας τμημάτων εκχύλισης Πυρηνελαιουργείων», σαν ελάχιστο φόρο τιμής στην μνήμη του Γιώργου Χασουράκη και με την ευχή να μην έχουμε άλλα θύματα σε αυτά τα εργοστάσια.

Α. ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΤΟΥ Η/Μ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ

Α.1. Οι προδιαγραφές κατασκευής των βασικών μηχανημάτων

Σαν βασικά μηχανήματα του Η/Μ εξοπλισμού του τμήματος εκχύλισης πρέπει να θεωρούνται τα παρακάτω :

· Οι δεξαμενές αποθήκευσης υγρού εξανίου

· Οι κατακόρυφες δεξαμενές (εκχυλιστήρες) πλύσης του ξηρού ελαιοπυρήνα με υγρό εξάνιο

· Οι δεξαμενές προσωρινής αποθήκευσης μίγματος εξανίου – λαδιού (μισέλα) που προκύπτει απο το σύστημα πλύσης

· Το σύστημα απόσταξης (εναλλάκτες θέρμανσης) στο οποίο γίνεται η απόσταξη του μίγματος εξανίου – λαδιού (μισέλα).

· Το σύστημα ψύξης (εναλλάκτες ψύξης) στο οποίο γίνεται η ψύξη και υγροποίηση των αερίων εξανίου.

Ο σχεδιασμός των παραπάνω μηχανημάτων βασικού εξοπλισμού δεν θα πρέπει να γίνεται με μόνο στόχο τις ανάγκες παραγωγικής λειτουργίας αλλά θα πρέπει να υπηρετεί και την ασφαλή ανταπόκριση τους σε πιθανές αντίξοες συνθήκες (όπως δημιουργία υπερπιέσεων, θερμικών καταπονήσεων, παρουσία φλόγας κλπ.), που εμφανίζονται σε ανώμαλες καταστάσεις της παραγωγικής λειτουργίας. Νομίζω ότι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν δεξαμενές ενός εξαιρετικά εύφλεκτου και πτητικού υλικού (εξάνιο) και άρα να πληρούν τις παρακάτω ελάχιστες τεχνικές προδιαγραφές :

· Ολα τα βασικά μηχανήματα της εγκατάστασης του τμήματος εκχύλισης, που εσωτερικά δέχονται εξάνιο σε υγρή ή αέρια μορφή και με όγκο εσωτερικού περιεχομένου άνω των 500 λίτρων(?), να σχεδιάζονται και να κατασκευάζονται με βάση τις προδιαγραφές δεξαμενών καυσίμων κατά DIN 6608, DIN 6616, DIN 6617, DIN 6618, DIN 6619.

· Το κυλινδρικό περίβλημα των μηχανημάτων αυτών να υπολογίζεται για εσωτερική υπερπίεση τουλάχιστον 6 bar κατά TRD301

· Οι πυθμένες των μηχανημάτων αυτών κατά προτίμηση να είναι «γουβωτοί» και να υπολογίζονται για εσωτερική υπερπίεση τουλάχιστον 6 bar κατά TRD303

· Οι ανθρωποθυρίδες και οι θύρες των μηχανημάτων αυτών να υπολογίζονται και να σχεδιάζονται για εσωτερική υπερπίεση τουλάχιστον 6 bar κατά TRD305

· Συνίσταται ο υπολογισμός περιβλήματος και πυθμένων τόσο των εκχυλιστήρων όσο και των δεξαμενών εξανίου να ελέγχεται και για αντοχή σε εξωτερική υπερπίεση ( λόγω πιθανής εμφάνισης εσωτερικής υποπίεσης ) τουλάχιστον 1 bar κατά TRD302.

(*)Πολλές φορές έχει συμβεί συρρίκνωση – «μάζεμα» του κυλινδρικού περιβλήματος εκχυλιστήρα ή ακόμα και δεξαμενής εξανίου λόγω υποπίεσης που δημιουργείται σε αυτούς όταν γίνει εσωτερική παροχέτευση ατμού και στην συνέχεια ακολουθήσει ψύξη χωρίς να υπάρχει η δυνατότητα αναρρόφησης αέρα.

Α.2. Τα δίκτυα και τα εξαρτήματα δικτύων σωληνώσεων ρευστών

· Τα δίκτυα σωληνώσεων θα πρέπει να κατασκευάζονται συγκολλητά - φλατζωτά και να μην επιτρέπονται κοχλιωτές συνδέσεις και κοχλιωτά εξαρτήματα. Η χρήση κοχλιωτών εξαρτημάτων να επιτρέπεται μόνο στο δίκτυο των συμπυκνωμάτων ατμού.

· Οι σωλήνες και τα εξαρτήματα ( καμπύλες, ταφ κλπ.) που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή των δικτύων θα πρέπει να είναι άνευ ραφής (τούμπο) και με πιστοποίηση κατά DIN ή ASA (σύσταση κατά ASA Sch40)

· Η όλη κατασκευή των δικτύων θα πρέπει να γίνεται με την χρήση εξαρτημάτων (ταφ, συστολικά κλπ.) και να αποφεύγεται το «κάρφωμα» σωλήνων. Η τεχνική αυτή μπορεί να εφαρμοστεί μόνο στην περίπτωση που η μία σωλήνα είναι μεγαλύτερης διατομής κατά 40% απο την άλλη.

· Οι φλάτζες θα πρέπει να είναι τόρνου (με λαιμό ή περαστές κολλήσεως) πίεσης κατ’ ελάχιστον 10bar κατά DIN

· Οι δικλείδες ροής (βάννες) θα πρέπει να είναι πίεσης κατ’ ελάχιστον PN 16 bar. Ειδικά οι σφαιρικοί κρουνοί συνίσταται να είναι χυτοχαλύβδινοι, ενώ η επιλογή χρήσης χυτοσιδηρών σφαιρικών κρουνών επιβάλλει την τοποθέτηση συγκολλητών διαστολικών στοιχείων για την παραλαβή των θερμικών συστοδιαστολών.

· Ο σχεδιασμός και η όλη κατασκευή των δικτύων επιβάλλεται να επιτρέπει την αποσυναρμολόγηση σε τμήματα που μπορούν να απομακρυνθούν απο το χώρο του τμήματος ( επισκευή σε περίοδο λειτουργίας)

· Συνίσταται κάθε εκχυλιστήρας να διαθέτει μία κεντρική λήψη δικτύων στον κάτω πυθμένα (*) όπου προσαρμόζεται αυτάματη βάννα ασφαλείας, ενώ η επιλογή της εγκατάστασης περισότερων λήψεων δικτύων στον κάτω πυθμένα του εκχυλιστήρα, επιβάλλει και την τοποθέτηση αντίστοιχων αυτόματων βαννών ασφαλείας.

· Ο σχεδιασμός των δικτύων θα πρέπει απαραίτητα να εξασφαλίζει την δυνατότητα «άτμισης» κάθε εκχυλιστήρα και στις δύο κατευθύνσεις ( από πάνω προς τα κάτω και από κάτω προς τα πάνω ) (*)Για την αντιμωτώπιση «μπαλωμένου» εκχυλιστήρα.

Α.3. Η ηλεκτρολογική εγκατάσταση

· Τα χρησιμοποιούμενα καλώδια θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ναυτικού τύπου με εξωτερικό μπλεντάζ.

· Η όδευση των καλωδίων πρέπει να γίνεται εναέρια σε μεταλλικές σχάρες (ανοικτού τύπου). Δεν επτρεπέται η χρησιμοποίηση υπογείων καναλιών για την όδευση των καλωδίων. (*)Λόγω του ειδικού βάρους των αερίων εξανίου (3 φορές βαρύτερο από τον αέρα)

· Ολα τα εξαρτήματα ηλεκτρολογικών δικτύων θα πρέπει να είναι αντιεκρηκτικού τύπου ( διακόπτες, μπουτόν, κουτιά διακλάδωσης κλπ.)

· Ολοι οι ηλεκτροκινητήρες και ηλεκτρομειωτήρες θα πρέπει να είναι αντιεκρηκτικού τύπου

· Τόσο τα φωτιστικά σώματα όσο και τα φωτιστικά ασφαλείας θα πρέπει να είναι επίσης αντιεκρηκτικού τύπου.

Β. ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

Β.1. Οι κίνδυνοι διαρροών

Ο μεγαλύτεροι κίνδυνοι προκύπτουν από την διαρροή αερίων εξανίου που σε καμιά περίπτωση δεν συγκρίνονται με εκείνους που προέρχονται απο την διαρροή υγρού εξανίου.

Για να γίνει άμμεσα αντιληπτό αυτό αναφέρεται ότι κατά προσέγγιση από ένα λίτρο υγρού εξανίου προκύπτουν περίπου 250 λίτρα αερίων εξανίου ( με βάση την σχέση ειδικών βαρών των δύο, υγρό εξάνιο 660 Kgr/m³ – αέριο εξάνιο 2,97 Kgr/m³, σχέση 1: 225 ), και το ποσοστό για την εμφάνιση εκρηκτικού μίγματος στον αέρα είναι από 1,5% έως 7,5%.

Οι κίνδυνοι διαρροών αερίων εξανίου από άποψη σοβαρότητας μπορούν να ταξινομηθούν όπως παρακάτω :

α) Διαρροή απο το σύστημα απόσταξης μισέλας : η απόσταξη μισέλας στα σύγχρονα πυρηνελαιουργεία (με τις βελτιώσεις που έχουν γίνει στο σχεδιασμό των εναλλακτών ψύξης) μπορεί να γίνεται με ρυθμό απόσταξης από 10 – 15 m³/h υγρού εξανίου, που ισοδυναμεί με την παραγωγή μέχρι και 56 m³ αερίων εξανίου ανα λεπτό. Αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο αφού μάλιστα υπάρχει βραχυκύκλωση με τα αέρια που προκύπτουν κατά το άτμισμα των εκχυλιστήρων. (*) σοβαρά θανατηφόρα ατυχήματα έχουν γίνει επειδή μία βάννα «ατμίσματος» σε κάποιο εκχυλιστήρα έχει ξεχαστεί ανοικτή ή έχει αστοχήσει η σφράγιση της, λόγω ζημιάς στην έδρα σφράγισης.

β) Διαρροή κατά το «άτμισμα» εκχυλιστήρα : το άτμισμα του εκχυλιστήρα αποτελεί το δεύτερο σοβαρότερο κίνδυνο. Οταν λέμε «άτμισμα» εκχυλιστήρα, εννοούμε την απομάκρυνση, με την βοήθεια ατμού, σε αέρια μορφή του εξανίου που έχει απομείνει στον ελαιοπυρήνα μετά την απολαβή του μίγματος μισέλας και την απομάκρυνση του υγρού εξανίου (σκόλος). (*)Ο κίνδυνος και πάλι οφείλεται στην κοινή γραμμή «ατμίσματος» σε όλους τους εκχυλιστήρες και στην πιθανότητα σφάλματος στην σφράγιση των αντίστοιχων δικλείδων, όπως παραπάνω.

Και οι δύο ανωτέρω διαρροές σπάνια εμφανίζονται λόγω διάβρωσης των αντίστοιχων υδραυλικών δικτύων ή λόγω θερμικής καταπόνησης των παρεμβυσμάτων των φλατζωτών συνδέσεων και αν παρουσιαστούν ειναι μκρές και αντιμετωπίσημης έκτασης. Σε καμμία περίπτωση όμως δεν αντιμετωπίζονται όταν οφείλονται σε βάννα που έχει παραμείνει κατά λάθος ανοικτή ή σε περίπτωση αστοχίας σφράγισης μίας βάννας ή σε θραύση χυτοσιδηρού σφαιρικού κρουνού (λόγω θερμικής συστοδιαστολής).

Αρα :

1. Επιβάλλεται η εγκατάσταση ενός αυτόματου συστήματος που θα :

• Σταματά την τροφοδοσία μισέλας στο σύστημα απόσταξης

(*)Η διακοπή της τροφοδοσίας μισέλας στο σύστημα απόσταξης είναι το σπουδαιότερο μέτρο αφού προκαλεί σε ελάχιστο χρόνο υποπίεση στον χώρο των αερίων απόσταξης (λόγω ψύξης – υγροποίησης των αερίων εξανίου) με άμεση συνέπεια τον περιορισμό και τελικά την διακοπή της διαρροής.

• Σταματά την τροφοδοσία υγρού εξανίου στους εκχυλιστήρες

• Σφραγίζει και απομονώνει όλους τους εκχυλιστήρες στις ενιαίες γραμμές βραχυκύκλωσης.

• Προκαλεί αυτόματη διακοπή της ρευματοδότησης του τμήματος εκχύλισης

• Προκαλεί ηχητική και φωτεινή σήμανση στο τμήμα ξήρανσης – Λεβητοστάσιο για άμμεση εκτέλεση εργασιών παύσης λειτουργίας.

2. Οι οδηγίες προς το εργαζόμενο προσωπικό πρέπει να ειναι σαφείς και αυστηρές

• Σε καμμία περίπτωση δεν προσπαθούμε να περιορίσουμε την διαρροή αερίων εξανίου. (*)Τα περισσότερα θύματα έχουν προκύψει απ’ αυτό το λόγο.

• ‘Αμμεση και ταχεία απομάκρυνση του προσωπικού απο τους χώρους του τμήματος

• Χειροκίνητη ενεργοποίηση του συστήματος ασφαλείας σε περίπτωση που έχει αστοχήσει η αυτόματη ενεργοποίηση

• Μετάβαση στο Λεβητοστάσιο για άμεση διακοπή της παροχέτευσης ατμού στο τμήμα εκχύλισης.

(*)Η διακοπή παροχέτευσης ατμού στο τμήμα εκχύλισης επιβάλλεται για να σταματήσει η απόσταξη μισέελας ή το «άτμισμα» ακχυλιστήρα που τυχόν πραγματοποιείται την στιγμή της διαρροής.

• Αυστηρή απαγόρευση προσέγγισης ( προσωπικού και οχημάτων ) των χώρων του τμήματος πριν την παρέλευση ικανού χρόνου ( ελάχιστος 30 λεπτά).

γ) Εκτίναξη «μπαλωμένου» εκχυλιστήρα : ‘Ενας εκχυλιστήρας χαρακτηρίζεται «μπαλωμένος» όταν δεν μπορεί να γίνει ( από ένα σημείο και μετά) η απομάκρυνση, με την βοήθεια ατμού, του εξανιου (σε υγρή ή αέρια μορφή) που έχει απομείνει στον ελαιοπυρήνα μετά την απολαβή του μίγματος μισέλας. Εντοπίζεται κατά την διάρκεια του σκόλου ( απομάκρυνση του υγρού εξανίου με παροχέτευση ατμού στο άνω μέρος του εκχυλιστήρα), αν και σοβαρές ενδείξεις μπορούμε να έχουμε ακόμα και κατά την διαδιακασία πλύσης με εξάνιο. ( μεγάλη πτώση πίεσης στα μανόμετρα του εκχυλιστήρα).

Η δυσκολότερη περίπτωση είναι να μην «περάσει» ο σκόλος ( δηλαδή να μην ολοκληρωθεί η απομάκρυνση του υγρού εξανίου ) και να μην μπεί φυσιολογικά ο εκχυλιστήρας στην φάση της «άτμισης». Τότε θα πρέπει να θεωρούμε δεδομένο ότι κατά την εκτίναξη του εκχυλιστήρα θα παρουσιαστούν αέρια εξανίου σε ποσότητα που εξαρτάται από το μέγεθος του «μπαλώματος» και τους χειρισμούς που έκανε ο χειριστής. (*)Επίσης σοβαρά θανατηφόρα ατυχήματα έχουν γίνει από την εκτόνωση – εκτίναξη «μπαλωμένου» εκχυλιστήρα.

Τα αίτια εμφάνισης αυτής της δυσλειτουργίας είναι η παρουσία έντονης υγρασίας (νερού) σε τμήματα ή στο σύνολο του ξηρού ελαιοπυρήνα που έχει αποθηκευτεί εντός του εκχυλιστήρα. Τα «μπαλώματα» στους εκχυλιστήρες κατά κύριο λόγο έχουν τις παρακάτω αιτίες :

· Δεν λειτούργησε σωστά ο διαχωριστήρας νερού – εξανίου με συνέπεια να περάσει νερό στις δεξαμενές εξανίου και κατά την διάρκεια των πλύσεων «πέρασε» μαζί με το υγρό εξάνιο και νερό στον ξηρό ελαιοπυρήνα.

· Δεν λειτούργησε σωστά ο αυτοματισμός παύσης λειτουργίας των αντλιών τροφοδοσίας νερού στον ατμολέβητα με συνέπεια τον παρασυρμό νερού κατά τη παροχέτευση ατμού στον εκχυλιστήρα. (*)Σε μικρότερο βαθμό το ίδιο πρόβλημα μπορεί να παρουσιαστεί αν έχουμε «προβολή νερού» στον ατμολέβητα που εμφανίζεται όταν ο λέβητας ειναι μικρής δυναμικότητας σε σχέση με την ζητούμενη παροχή ατμού.

· Για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν έγινε καλή αποξήρανση του υγρού ελαιοπυρήνα (υγρασίας 50%-70%) στο τμήμα ξήρανσης ( σε ξηρό προιόν υγρασίας 8%).

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος του «μπαλωμένου» εκχυλιστήρα θα πρέπει να ληφθούν προληπτικά μέτρα :

· Στους ατμολέβητες των πυρηνελαιουργείων συνίσταται η τοποθέτηση ενός επι πλέον ηλεκτροδίου στάθμης νερού («υψηλή στάθμη κινδύνου») που να σταματά την διαδικασία ατμοπαραγωγής και να ενεργοποιεί αυτόματα ηχητική και φωτεινή σήμανση στο Λεβητοστάσιο.

· Στον διαχωριστήρα νερού – εξανίου συνίσταται η τοποθέτηση αυτόματου συστήματος ( μηχανικό με πλωτήρα ή με αντιεκρηκτικό ηλεκτρόδιο ) απομάκρυνσης νερού, όταν η διαχωριστική στάθμη νερού – εξανίου υπερβεί ένα καθορισμένο όριο.

· Στις δεξαμενές εξανίου επιβάλλεται η δίδυμη λήψη αναρρόφησης εξανίου από τον πυθμένα. Η λήψη λειτουργίας είναι τουλάχιστον 100 χιλιοστά υπεράνω της λήψης ασφαλείας (στάθμη πυθμένα) και η ανίχνευση νερού στο διάστημα αυτό προκαλεί απενεργοποίηση των αντλιών τροφοδοσίας υγρού εξανίου στους εκχυλιστήρες.

· Συνίσταται η τοποθέτηση απονερωτή εξανίου στην γραμμή κατάθλιψης των αντλιών εξανίου.

Για την αντιμετώπιση «μπαλωμένου» εκχυλιστήρα :

· Ο σχεδιασμός των δικτύων θα πρέπει απαραίτητα να εξασφαλίζει την δυνατότητα άτμισης κάθε εκχυλιστήρα και στις δύο κατευθύνσεις ( από πάνω προς τα κάτω και από κάτω προς τα πάνω ).

· Συνίσταται ο σχεδιασμός των δικτύων να επιτρέπει την παράκαμψη του αναφερόμενου εκχυλιστήρα, ώστε αυτός να μπορεί να ατμίζεται για όσο χρονικό διάστημα απαιτείται χωρίς να διακόπτεται η παραγωγική λειτουργία του τμήματος. (*)Εάν δεν υπάρχει δυνατότητα παράκαμψης του προβληματικού εκχυλιστήρα τις περισσότερες φορές τον εκτινάσουμε πριν την ώρα του.

· Ο χειρισμός και η εκτίναξη «μπαλωμένου» εκχυλιστήρα μπορεί να γίνει μόνο από τόν χειριστή με την μεγαλύτερη εμπειρία και παρουσία του Τεχνικού ασφαλείας.

· Κατά την εκτίναξη δεν εκτελείται καμμία άλλη παραγωγική λειτουργία στο τμήμα εκχύλισης ( φόρτωση ξηρού ελαιοπυρήνα, φόρτωση υγρού εξανίου, απόσταξη μισέλας κλπ.)

· Στην κρίση του Τεχνικού ασφαλείας είναι η απόφαση για διακοπή λειτουργίας ή όχι του τμήματος ξήρανσης.

· Το σύνολο του προσωπικού είναι σε θέσεις που έχουν υποδειχθεί απο τον Τεχνικό ασφαλείας.

δ) Εμφάνιση διαρροών εξανίου από άλλες συγκυρίες : Η εμπειρία μας έχει δώσει και πολλές άλλες περιπτώσεις (συγκυρίες) διαρροών εξανίου και ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω πιό συνηθισμένες:

· Δεν έχει γίνει καλή σφράγιση των δικλείδων (βαννών) των εκχυλιστήρων με συνέπεια την μεταφορά υγρού εξανίου (λόγω υψομετρικής διαφοράς) απο εκχυλιστήρα που είναι πλήρης εξανίου ( ανήκει στην «μπαταρία» πλύσεων) σε προηγούμενο που είναι κενός και με ανοικτή την κάτω θύρα εκτόνωσης με συνέπεια την διαρροή υγρού εξανίου απ’ αυτήν.

· Για τον ίδιο λόγο μεταφορά υγρού εξανίου σε εκχυλιστήρα που είναι κενός, με κλειστή την κάτω θύρα εκτόνωσης και έτοιμος να δεχθεί ξηρό ελαιοπυρήνα. Κατά την φόρτωση του ξηρού ελαιοπυρήνα η θερμοκρασία του ( 50 - 60^οC) προκαλεί έκκληση αερίων εξανίου που διαφεύγουν από την άνω θύρα φόρτωσης που είναι ανοικτή.

· Θραύση χυτοσιδηρού σφαιρικού κρουνού εκχυλιστήρα (λόγω έλλειψης συστολικών στοιχείων παραλαβής θερμικών συστοδιαστολών ).

όπως και οι παρακάτω πιο απίθανες :

· Κατά την διάρκεια «σκολαρίσματος» εκχυλιστήρα, ο προηγούμενος (είναι έτοιμος) εκτινάσσεται αλλά δεν έχει κλείσει η βάννα του σκόλου ( έχει «πέσει» η έδρα σφράγισης) με αποτέλεσμα κατά την εκτίναξη να παρασυρθεί ποσότητα υγρού εξανίου του εκχυλιστήρα που «σκολάρεται», να πέσει πάνω στον σωρό του ζεστού πυρηνόξυλου που έχει μόλις εκτιναχθεί και να προκληθεί αστραπιαία έκκλυση αερίων εξανίου.

· Θραύση 5 χυτοσιδηρώνν σφαιρικών κρουνών, ταυτόχρονα (λόγω έλλειψης διαστολικών στοιχείων παραλαβής θερμικών συστοδιαστολών ) και λάθος χειρισμό του χειριστή.

ε) ‘Αλλα προβλήματα ασφαλούς λειτουργίας : Σαν άλλα προβλήματα ασφαλούς λειτουργίας μπορούν να αναφερθούν τα παρακάτω :

· Απαιτείται η τοποθέτηση μειωτήρα πίεσης στην γραμμή τροφοδοσίας ατμού προς τους εκχυλιστήρες. Συνήθως η πίεση του ατμού που παραχετεύεται προς το τμήμα εκχύλισης είναι 8 – 12 bar, εάν λοιπόν προκύψει ένας «μπαλωμένος» εκχυλιστήρας τότε η πίεση σε αυτόν (εάν δεν υπάρχει μειωτήρας) θα ανέλθει σε αυτά τα ύψη δημιουργώντας μεγάλους κινδύνους. Επιβάλλεται λοιπόν η τοποθέτηση μειωτήρα ατμού και αντίστοιχου ασφαλιστικού έναντι πιθανής υπερπίεσης αφού οι εκχυλιστήρες δεν είναι σχεδιασμένοι για να δέχονται τέτοιες πιέσεις. (*) έχει συμβεί εκτίναξη της άνω θύρας φόρτωσης του εκχυλιστήρα και επισημαινέται η αναγκαιότητα η έξοδος-εκτόνωση του ασφαλιστικού ατμού, να γίνεται σε ελεγχόμενο χώρο (καθώς η γραμμή ατμού λόγω παρουσιαζόμενης υποπίεσης μπορεί να έχει υπολείματα εξανίου)

· Επίσης πολύ συχνά παρουσιάζεται λάδι και εξάνιο στα συμπυκνώματα ατμού των αποστακτήρων ( που οφείλονται σε διαρροές στα υδραυλωτά θερμαντικά στοιχεία ατμού). Θα πρέπει λοιπόν να μην επιτρέπεται η απ’ ευθείας αποστολή των συμπυκνωμάτων ατμού στο Λεβητοστάσιο, να υπάρχει ξεχωριστή δεξαμενή συμπυκνωμάτων ατμού στο τμήμα εκχύλισης με ανάλογα διαμερίσματα διαχωρισμού με βάση την διαφορά των ειδικών βαρών («κλέφτες»).

Β.2. Η ανίχνευση διαρροών και η αντιμετώπιση τους

Οσον αφορά την ανίχνευση διαρροών εξανίου ( υγρής ή αέριας φάσης) θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η αντίληψη της διαρροής, μέσω της χαρακτηριστικής οσμής του, γίνεται άμμεσα αντιληπτή από τους εγαζόμενους (η απαιτούμενη συγκέντρωση αερίων εξανίου γι’ αυτό είναι περίπου στα 120 έως 150 μέρη στο εκατομμύριο) και πολύ πριν οι συγκεντρώσεις φτάσουν στα κάτω όρια του εκρηκτικού μίγματος ( ελάχιστο 1,2% κατ’ όγκον, άρα 12.000 μέρη στο εκατομμύριο).

Οι ανιχνευτές όμως και κυρίως το αυτόματο σύστημα ασφαλείας πρέπει να τοποθετηθούν για δύο τουλάχιστον λόγους :

· Παρά τις αυστηρές οδηγίες για αδιάλλειπτη και ανελλειπή παρακολούθηση της λειτουργίας του τμήματος, υπάρχει η πιθανότητα απουσίας προσωπικού.

· Η εμπειρία έχει δείξει ότι οι διαρροές δημιουργούν πανικό ( που μάλιστα επιτείνεται από την ήχηση των σειρήνων συναγερμού) και πολλές φορές οι αντιδράσεις του προσωπικού δεν είναι στην σωστή κατεύθυνση ( όση εκπαίδευση και να έχει γίνει, όση εμπειρία και αν υπάρχει)

Οι ανιχνευτές διαρροών εξανίου πρέπει να είναι χωρισμένοι σε δύο ζώνες, μία υψηλού και μία χαμηλού κινδύνου.

α. Ζώνη υψηλού κινδύνου

Οι ανιχνευτές της ζώνης υψηλού κινδύνου πρέπει να είναι αξιόπιστοι, πιστοποιημένοι και απαραίτητα ρυθμιζόμενοι. Οι προτεινόμενες θέσεις ανίχνευσης διαρροών στην ζώνη υψηλού κινδύνου είναι οι παρακάτω

· Στο δάπεδο επίσκεψης των άνω θυρών «φόρτωσης» των εκχυλιστήρων, τουλάχιστον ένας ανιχνευτής ανά τρείς εκχυλιστήρες.

· Στο δάπεδο επίσκεψης των κάτω θυρών «εκτόνωσης» των εκχυλιστήρων, εξωτερικά του κτιρίου (χώρος εκτίναξης πυρηνόξυλου), τουλάχιστον ένας ανιχνευτής ανά δύο εκχυλιστήρες

Η ανίχνευση διαρροής εξανίου στην ζώνη υψηλού κινδύνου, προκαλεί αυτόματα :

· Παύση τροφοδοσίας μισέλας στο σύστημα απόσταξης

· Παύση τροφοδοσίας υγρού εξανίου στους εκχυλιστήρες

· Σφράγιση όλων των αυτόματων βαννών ασφαλείας του τμήματος.

· Την διακοπή της ρευματοδότησης του τμήματος εκχύλισης

· Ήχητική και φωτεινή σήμανση στο τμήμα ξήρανσης – Λεβητοστάσιο για άμμεση εκτέλεση εργασιών παύσης λειτουργίας.

Η ζώνη υψηλού κινδύνου μπορεί να ενεργοποιηθεί και χειροκίνητα από τους εργαζόμενους του τμήματος εκχύλισης με μπουτόν (αντιεκρηκτικού τύπου) που θα είναι τοποθετημένα σε όλα τα επίπεδα του κτιρίου (τουλάχιστον 1 ανά επίπεδο) και 2 στο επίπεδο του ισογείου κοντά σε αντιδιαμετρικές θύρες εξόδου – διαφυγής.

β. Ζώνη χαμηλου κινδυνου

Οι προτεινόμενες θέσεις ανίχνευσης διαρροών στην ζώνη χαμηλού κινδύνου είναι οι παρακάτω :

· Στο δάπεδο του τμήματος εκχύλισης και κοντά στα σημεία έδρασης του βασικού εξοπλισμού (εκχυλιστήρες, δεξαμενή μισέλας, αποστακτήρες κλπ.), τουλάχιστον ένας ανιχνευτής ανα 50 τετ. μέτρα επιφανείας.

· Στο δάπεδο του χώρου των δεξαμενών εξανίου τουλάχιστον ένας ανιχνευτής ανά 2 δεξαμενές.

· Στο δάπεδο του χώρου έδρασης της δεξαμενής συμπυκνωμάτων

· Στον χώρο εισόδου των αερίων εξανίου στο σύστημα ψύξης, ανεξάρτητα αν αυτό είναι εσωτερικά ή εξωτερικά του κτιρίου.

Η ανίχνευση διαρροής εξανίου στην ζώνη χαμηλού κινδύνου, προκαλεί αυτόματα :

· Ηχητική και φωτεινή σήμανση στο τμήμα εκχύλισης

γ. Απαραίτητες αυτόματες βάννες σφράγισης δικτύων

Οι προτεινόμενες – αναγκαίες θέσεις τοποθέτησης αυτόματων βαννών σφράγισης δικτύων (που ενεργοποιούνται από την ζώνη υψηλού κινδύνου) είναι οι παρακάτω :

· Μία στην κεντρική λήψη στον κάτω πυθμένα κάθε εκχυλιστήρα (δεν απαιτείται διατομή μεγαλύτερη των Φ.6’’)

· Μία στην κεντρική γραμμή «ατμίσματος» εκχυλιστήρων (δεν απαιτείται διατομή μεγαλύτερη των Φ.6’’) και πριν την βραχυκύκλωση της με την γραμμή των αερίων της απόσταξης.

· Μία στην κεντρική γραμμή τροφοδοσίας υγρού εξανίου από τις δεξαμενές προς τους εκχυλιστήρες ( δεν απαιτείται διατομή μεγαλύτερη των Φ.4’’)

· Μία στην κεντρική γραμμή απομάκρυνσης σκόλου από τους εκχυλιστήρες προς τις δεξαμενές ( δεν απαιτείται διατομή μεγαλύτερη των Φ.4’’)

· Μία στην κεντρική γραμμή αναπνοών των δεξαμενών εξανίου προς το μικρό ψυγείο ( δεν απαιτείται διατομή μεγαλύτερη των Φ.21/2’’)

Οι αυτόματες βάννες σφράγισης δικτύων θα πρέπει να είναι τουλάχιστον πίεσης PN 16 bar. Εάν είναι ηλεκτροκίνητες θα πρέπει να είναι αντιεκρηκτικού τύπου ενώ αν είναι πνευματικές θα πρέπει το δίκτυο παροχής πεπιεσμένου αέρα να είναι κατασκευασμένο απο γαλβανισμένη σιδηροσωλήνα ανάλογης διατομής. Η χρήση ενισχυμένου ελαστικού σωλήνα να επιτρέπεται μόνο στα σημεία σύνδεσης και για μήκος μκρότερο των 30 εκατοστών.

δ. Προαιρετικές αυτόματες βάννες σφράγισης δικτύων

Οι προτεινόμενες θέσεις τοποθέτησης (προαιρετικά) δεύτερης ομάδας αυτόματων βαννών σφράγισης δικτύων, είναι οι παρακάτω :

· Μία σε κάθε λήψη στον άνω πυθμένα (οροφή) κάθε εκχυλιστήρα.

Οι λήψεις οροφής του εκχυλιστήρα είναι συνήθως δύο ( η μία για είσοδο εξανίου – ατμού και η άλλη για την απομάκρυνση του περιεχόμενου αέρα στον εκχυλιστήρα κατά την φόρτωση του υγρού εξανίου ). Υπάρχουν βέβαια και δίκτυα που διαθέτουν 3 λήψεις οροφής ( ατμού, εξανίου, αναπνοής) αλλά επισημαίνεται ότι ένας καλός σχεδιασμός των δικτύων μπορεί να οδογήσει ακόμα και σε μία και μόνο λήψη στην οροφή του εκχυλιστήρα.

Τέλος πάντων οι απαιτούμενες μέγιστες διατομές είναι :

Γιά την γραμμή τροφοδοσίας εξανίου Φ.4”

Για την γραμμή παροχέτευσης ατμού Φ.2 1/2”

Για την γραμμή αναπνοών Φ.2 1/2”

Γ. ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Θα πρέπει να θεσμοθετηθεί και να νομοθετηθεί ενα πλαίσιο ασφαλούς λειτουργίας αυτών των εγκαταστάσεων που θα καθορίζει τον περιοδικό χρόνο και το περιεχόμενο των απαιτούμενων Τεχνικών ελέγχων, όπως και τις απαιτούμενες προυποθέσεις, εξειδίκευση και προσόντα του απασχολούμενου προσωπικού. (όπως για παράδειγμα ισχύει για τους λέβητες ατμού ).

Κατά την γνώμη του γράφοντα σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει κατ’ ελάχιστον να περιλαμβάνονται :

Γ.1. Περιοδικοί έλεγχοι και πιστοποιητικά υδραυλικής δοκιμασίας εξοπλισμού

Σε διάστημα που δεν εκτελείται παραγωγική διαδικασία και ανάμεσα σε δύο παραγωγικές περιόδους (τουλάχιστον μια φορα στα 2 χρόνια), ελέγχεται και πιστοποιείται :

· Η καλή λειτουργία του αυτόματου συστήματος σφράγισης - απομόνωσης της ζώνης υψηλού κινδύνου

· Με υδραυλική δοκιμασία η κατάσταση των δικτύων και η στεγανότητα των βαννών των δικτύων που βρίσκονται μπροστά στους εκχυλιστήρες και εξασφαλίζουν την βραχυκύκλωση τους.

Επίσης σε διάστημα που δεν εκτελείται παραγωγική διαδικασία και τουλάχιστον ανά 8 χρόνια, ελέγχεται και πιστοποιείται :

· Με υδραυλική δοκιμασία η κατάσταση όλων των μηχανημάτων βασικού εξοπλισμού (δεξαμενές, εκχυλιστήρες, αποστακτήρες κλπ.) και τα υπόλοιπα κεντρικά δίκτυα.

· Να γίνεται ενδεικτική παχυμέτρηση ελασμάτων στους πυθμένες και τα περιβλήματα των μηχανημάτων του βασικού εξοπλισμού.

Οι παραπάνω έλεγχοι πρέπει να γίνονται από αρμόδιο φορέα πιστοποίησης ή από διπλωματούχο μηχανικό και τα αντίστοιχα πιστοποιητικά να χορηγούνται από το αρμόδιο τμήμα Βιομηχανίας.

Γ.2. Παροκολούθηση παραγωγικής λειτουργίας, απασχολούμενο προσωπικό

Η παραγωγική λειτουργία του τμήματος εκχύλισης πρέπει να παρακολουθείται ανελλειπώς και να εκτελείται τουλάχιστον από δύο εργαζόμενους (τον υπεύθυνο τμήματος «Ελαιουργό» και τον «βοηθό Ελαιουργού» ).

Ο «Ελαιουργός» για να μπορεί να αναλάβει υπεύθυνος βάρδιας θα πρέπει να έχει απασχοληθεί τουλάχιστον δύο (2) παραγωγικές περιόδους (σαιζόν) σαν «βοηθός ελαιουργού», ή να έχει μαθητεύσει για το ίδιο χρονικό διάστημα δίπλα σε άλλον «Ελαιουργό»

Στην κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να συζητηθούν επίσης τα παρακάτω :

· Αν απαιτείται η θεσμοθέτηση πτυχίου «Ελαιουργού», όπως έχει καθιερωθεί για άλλα επαγγέλματα (πχ. Θερμαστή, χειριστή φορτωτή κλπ.)

· Ποιός θα είναι ο απαιτούμενος χρόνος προυπηρεσίας και ποιά τα απαιτούμενα προσόντα για την χορήγηση του αναφερόμενου πτυχίου.

· Αν κρίνεται απαραίτητη, σε τέτοιες μονάδες, η μόνιμη απασχόληση Τεχνικού προσωπικού ανώτερης ή ανώτατης Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης.

ΧΑΝΙΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

Στροφύλας Αριστείδης

Διπλωματούχος Ηλ/γος Μηχανικός

της Πολυτεχνικής Σχολής Παν/μίου Πατρών

Μέλος ΤΕΕ – α.μ. 36818