7 Loading and Haulage

เครื่องจักรขุดและตัก

เครื่องจักรที่ใช้ขุดตักในงานเหมืองแร่ จะถูกจำแนกเป็นประเภทที่มีแรงขุดมาก เช่น รถขุดแบ็คโฮ รถขุดโชเวล ประเภทที่เน้นการตักมากกว่าขุด เช่น รถตัก (Front-end loader) ประเภทที่ขุดและขนหรือดันไปพร้อมกัน เช่น รถแทร็กเตอร์ และประเภทที่ขุดตักแบบต่อเนื่อง เช่น รถขุดปุ้งกี๋หมุน 

ค่าความฟูของดินและหิน

วัสดุที่เกิดสะสมตัวใต้พื้นดินตามธรรมชาติมักจะมีปริมาตรหรือมวลแน่น จึงเรียกว่า วัสดุแน่น (Bank material) มีปริมาตรเป็น ลูกบาศก์เมตรแน่น (Bank cubic meter–BCM) และมีหน่วยน้ำหนักเป็น ตันต่อ ลบ.เมตรแน่น 

ถ้าเป็นหินที่ถูกระเบิดให้แตกออกเป็นก้อน หรือดินที่ถูกขุดหรือไถพรวนทำให้ร่วนหรือแตกฟู มีปริมาตรขยายตัว จะเรียกว่า วัสดุหลวม (Loose material) มีปริมาตรเป็น ลูกบาศก์เมตรหลวม (Loose cubic meter–LCM) และมีหน่วยน้ำหนักเป็น ตันต่อ ลบ.เมตรหลวม หน่วยน้ำหนักของดินหรือหินที่กล่าวถึงนี้จะมีความสำคัญในการคำนวณปริมาณงานดิน

ค่าความฟู (Swell factor) คืออัตราส่วนระหว่างปริมาตรหลวม (Loose volume) และปริมาตรแน่น (Bank volume) ของดินหรือหิน 

ตำราบางเล่มจะระบุค่าความฟูเป็นร้อยละของปริมาตรที่เพิ่มขึ้น (%Swell) หรือระบุกลับกันเป็น ส่วนกลับของค่าความฟู หรือ ค่าภาระ (Load factor) ที่จะให้ความสะดวกเมื่อนำมาคูณกับปริมาตรหลวมเพื่อเปลี่ยนกลับให้เป็นปริมาตรแน่น พารามิเตอร์ทั้งสองตัวจะนำใช้มาคำนวณผลผลิตของการขุดและตัก 

ค่าการยุบตัวและการอัดแน่นของดิน

ในกรณีที่ชั้นวัสดุหลวมถูกบดอัด (Compaction) ให้แน่นขึ้นโดยใช้เครื่องจักร หรือถูกกดทับด้วยน้ำหนักของวัสดุเองในช่วงระยะเวลาหนึ่ง จะทำให้ปริมาตรยุบหรือหดตัวลง (Shrinkage) 

การยุบตัวจะขึ้นกับชนิดของดินและหิน ขนาดของก้อนหรือเม็ดดิน ความชื้นในดิน และน้ำหนักที่กดทับตามช่วงระยะเวลา

กองหินและกองสต็อกแร่ที่ได้จากการระเบิดอาจจะไม่ยุบตัวมาก แต่กองดินโดยทั่วไปจะยุบตัวลงเหลือประมาณ 80-95% ของปริมาตรหลวมเดิม ดินเหนียวอาจจะยุบตัวลงจากเดิมได้มากถึง 25% 

ในการคำนวณพื้นที่เก็บกองดินถม หรือในการประเมินค่าจ้างรับเหมางานถมดินจากการรังวัดปริมาตร จะต้องคำนึงถึงความฟูและการยุบตัวของดินที่ขนมาถม ปริมาตรของดินถมหลังบดอัดจะกำหนดเป็น ลูกบาศก์เมตรอัดแน่น (Compacted cubic metre-CCM)

การขนส่งลำเลียงแร่ในเหมืองผิวดิน

มีหลายรูปแบบ เช่น รถบรรทุก สายพานลำเลียง รถไฟ และการขนส่งตามท่อ แต่ที่นิยมใช้งานทั่วไปซึ่งจะได้กล่าวถึงลักษณะพื้นฐานและการเลือกใช้งานในบทนี้คือการขนส่งลำเลียงดิน หิน และแร่ ด้วยรถบรรทุกและสายพานลำเลียง