Đờn ca tài tử được vinh danh di sản thế giới

Đờn ca tài tử Nam Bộ của Việt Nam vừa được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Tái hiện sông nước miệt vườn Nam bộ tại sân khấu ở dinh Thống Nhất trong buổi lễ tôn vinh nghệ thuật đờn ca tài tử. Trong ảnh: tiết mục bài vọng cổ 16 nhịp Chuyện người xưa  tại buổi lễ - Ảnh: T.T.D.

Dù 20g chương trình mới chính thức khai mạc nhưng từ 16g đông đảo các nghệ sĩ, nghệ nhân đã tề tựu đông đủ tại khu vực phía sau sân khấu trong không khí đầy háo hức. Đối với họ, được góp mặt biểu diễn trong buổi lễ trang trọng này là một vinh dự lớn lao của cả cuộc đời lao động nghệ thuật.

Nét đẹp miền sông nước miệt vườn

Khuôn viên rộng lớn của hội trường Thống Nhất náo nhiệt và khác lạ khi được dựng thành một sân khấu khổng lồ, mang đậm nét văn hóa Nam bộ với dòng sông trải dài hơn 40m.

Nhạc sĩ Đinh Trung Cẩn, tổng đạo diễn chương trình, cho biết: “Sân khấu lễ được dựng trong bốn ngày với những đạo cụ thật hoàn toàn nhằm tái hiện không gian sinh hoạt đúng của đờn ca tài tử”. Sân khấu gây ấn tượng mạnh với con sông dài, quang cảnh cũng như những sinh hoạt thường ngày của miền đất Nam bộ đã được tái hiện với những mái nhà tranh, lu hứng nước mưa, ghe bầu, xuồng ba lá, với cảnh tát nước, bắt cá, chèo ghe, với lục bình trôi, sen, súng, hoa cỏ dại, trái cây miệt vườn: mít, xoài, chôm chôm, dừa, nhãn...

Tất cả hòa quyện vào tiếng đờn, lời ca, điệu diễn đặc sắc của 13 tiết mục trình diễn: Lưu thủy trường, Dạ cổ hoài lang, Nhớ ơn tổ nghiệp, Mẹ và quê hương, Tô Huệ chức cẩm hồi văn, Sắc xuân... của những nghệ nhân, tài tử đờn, tài tử ca đến từ TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai, Cần Thơ, Bạc Liêu, Vĩnh Long...

Hạnh phúc một đời nghệ sĩ, nghệ nhân

Nghệ nhân Phan Văn Lựa năm nay đã 85 tuổi. Ông bắt đầu học chơi kèn và đờn cò từ năm 10 tuổi và từ đó bắt đầu cuộc sống rày đây mai đó khi theo chân các ban nhạc lễ đi biểu diễn ở các đình chùa, miếu, xóm trên miệt dưới... Đối với ông, trong hơn 70 năm đi theo đờn ca tài tử có lẽ đây là buổi biểu diễn đặc biệt nhất trong đời. Ông đến sớm và mặc áo dài khăn đóng, đợi hơn bốn giờ trong cánh gà, mắt lim dim, miệng nhẩm lại những giai điệu ngũ cung quen thuộc.

Được đào tạo bài bản về đờn ca tài tử tại Trường Sân khấu 2, sau đó là Nhạc viện TP.HCM và hiện nay đang tham gia giảng dạy tại Trường đại học Sân khấu - điện ảnh TP.HCM, nghệ nhân Phan Nhứt Dũng cho rằng sự công nhận của thế giới với âm nhạc dân tộc VN đã chứng tỏ rằng những di sản văn hóa mà cha ông để lại là thật sự vô giá và không thể phủ nhận. Bổn phận của những thế hệ sau là phải làm sao để những vốn quý đó không bị mai một, lai căng và biến mất.

Cùng tâm sự đó, nghệ sĩ Phương Trinh của CLB đờn ca tài tử tỉnh Bình Dương cho biết mình theo nghề là vì đam mê đã ngấm vào máu từ nhỏ, chứ đời sống nghệ sĩ nhạc cổ truyền nhìn chung rất khó khăn. Chị mong mỏi qua sự kiện trọng đại này, đờn ca tài tử chính thức có được một tiếng nói mạnh mẽ và lan tỏa thì những nghệ sĩ, nghệ nhân một đời theo nghề cũng sẽ được tôn vinh xứng đáng. Chị cũng bồi hồi nói nếu như ba chị - NSƯT Tư Còn, đệ nhất đờn kìm Bình Dương - còn sống đến hôm nay thì chắc ông sẽ vui đến nhường nào.

Dù đã ca bài Bánh bông lan - một bài ca cổ đậm chất Nam bộ nổi tiếng và rất được khán giả mộ điệu yêu thích - không biết bao nhiêu lần nhưng NSƯT Minh Vương vẫn tỏ ra khá hồi hộp ở lần biểu diễn đặc biệt này cùng NSƯT Phượng Hằng. Ông nói: “Tôi bắt đầu đi hát từ năm 1964, đến nay là đúng nửa thế kỷ theo nghiệp tổ rồi, không ngờ lại có được niềm vinh dự này. Thật quá sức mãn nguyện!”.

Nhạc sư Vĩnh Bảo dù tuổi già sức yếu nhưng vẫn đến tham dự chương trình từ sớm. Ông thẳng thắn bày tỏ mong muốn: “Tôi ước gì sau sự kiện này đờn ca tài tử sẽ được đưa vào trường học để tụi nhỏ biết nó là gì. Từ biết rồi mới hiểu, từ hiểu rồi mới yêu”.

Nghệ sĩ đàn tranh Hải Phượng may mắn có mặt trong đoàn đại biểu VN tham dự phiên họp của UNESCO ở thủ đô Baku của nước Cộng hòa Azerbaijan. Chị kể khi nghe tiếng búa gõ xuống quyết định công nhận đờn ca tài tử là di sản văn hóa phi vật thể thế giới, tất cả đại biểu trong đoàn VN đã vui mừng không kìm được nước mắt, tay ai cũng run run giương cao lá cờ Tổ quốc mà khó khăn lắm mới tìm được trên nước bạn. Kể từ giây phút bước ngoặt đó, ai cũng tự hào tin rằng đờn ca tài tử đã chính thức bước lên một tầm cao mới, trở thành một di sản vô giá không chỉ của VN mà còn là của nhân loại. Và những điều vô giá thì phải được đối xử trân trọng và đúng tầm - đó là điều mà tất cả những nghệ nhân, nghệ sĩ, người yêu quý đờn ca tài tử đang kỳ vọng.

H.OANH - Q.NGUYỄN

Công bố chương trình hành động quốc gia vì đờn ca tài tử

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cùng đông đảo các lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước và TP.HCM, đại diện các cơ quan ban ngành, các nhà khoa học, mẹ Việt Nam anh hùng, các nghệ nhân tài tử đờn ca, nghệ sĩ lão thành, người dân TP... đã đến dự lễ. Phát biểu tại buổi lễ, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã thể hiện sự vui mừng, vinh dự cũng như xúc động khi loại hình nghệ thuật đặc sắc của vùng miệt vườn sông nước Nam bộ được Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên Hiệp Quốc (UNESCO) vinh danh.

Thủ tướng nhấn mạnh: “Tôi yêu cầu Bộ VH-TT&DL, các cơ quan liên quan, các đảng bộ, chính quyền cùng các nghệ sĩ - nghệ nhân và đồng bào ta, nhất là các địa phương quê hương của nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ, với tất cả tình cảm và trách nhiệm hãy hợp tác chặt chẽ, triển khai có hiệu quả chương trình hành động quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị đối với nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ; để nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ - một loại hình nghệ thuật độc đáo vừa mang tính dân gian vừa mang tính bác học - luôn được bảo tồn và phát triển sáng tạo, luôn có vị trí xứng đáng trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào miền Nam, của nhân dân Việt Nam và của nhân loại”.

Bà Katherine Muller-Marin, trưởng đại diện văn phòng UNESCO tại Việt Nam, đã công bố quyết định và trao bằng của UNESCO ghi danh nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại cho Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Hoàng Tuấn Anh. Bà Katherine cho biết chính những nét hay - đẹp, thể hiện lòng dũng cảm, bản tính hiền hòa nhưng cũng rất cương trực cùng khí phách của người dân Nam bộ thông qua nghệ thuật đờn ca tài tử cùng tình yêu và lòng quyết tâm bảo vệ nghệ thuật truyền thống của người dân VN đã thuyết phục Ủy ban liên chính phủ về bảo vệ văn hóa phi vật thể lần thứ 8 công nhận hôm 5-12-2013.

Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Hoàng Tuấn Anh đã đại diện cộng đồng 21 tỉnh thành có nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ lên nhận bằng và trao bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bộ VH-TT&DL cho các cơ quan, cá nhân có những đóng góp tích cực để giữ gìn và phát triển nghệ thuật đờn ca tài tử. Dịp này, bộ trưởng cũng đã công bố chương trình hành động quốc gia bảo vệ và phát huy nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ.

Tối nay 12-2, chương trình biểu diễn đờn ca tài tử tiếp tục diễn ra tại hội trường Thống Nhất, mở cửa tự do cho công chúng.

Ba điều ước cho đờn ca tài tử

Ngày 5 tháng 12 năm 2013 tại TP Baku (Azerbaijan).

Cộp... cộp... cộp... Tiếng búa gõ xuống như những tiếng chuông vang lên trong lòng chúng tôi khi đờn ca tài tử được công nhận là di sản phi vật thể đại diện của nhân loại. Những lá cờ đồng loạt giơ lên, hạnh phúc vỡ òa trong những vòng tay siết chặt, những môi cười mà khóe mắt cay cay.

Nghệ nhân dân gian, NSƯT Ba Tu đã xúc động thốt lên: “Có lẽ đây là giây phút hạnh phúc nhất trong cả cuộc đời tui. Sống với đờn ca tài tử đến từng tuổi này, được nhìn thấy đờn ca tài tử được vinh danh là tui thấy mãn nguyện lắm rồi...”.

Gần như ngay lập tức, những người quan tâm đến đờn ca tài tử ở Việt Nam cũng nhận được tin vui.

Từ Việt Nam, GS.TS Trần Văn Khê gửi mail kể lại rằng ông đã thắp nén nhang trước bàn thờ, chắp tay cảm ơn tổ nghiệp đã cho thầy có được niềm tin vững vàng trên con đường truyền bá âm nhạc dân tộc để có được niềm vui sướng ngày hôm nay.

Trên các phương tiện truyền thông, tin tức về đờn ca tài tử được cập nhật liên tục, các phương tiện liên lạc ngập tràn lời chia sẻ hạnh phúc từ những người yêu mến bộ môn nghệ thuật này. Điều đó cho chúng tôi niềm tin lạc quan về sức sống mạnh mẽ của đờn ca tài tử trong lòng mọi người dân Việt.

Không lạc quan sao được khi Trung tâm Văn hóa TP.HCM đã thống kê được riêng tại TP.HCM hiện nay có khoảng 150 câu lạc bộ đội nhóm tài tử với khoảng 2.000 hội viên thường xuyên tham dự. Đây chỉ là con số chính thức được đăng ký, chưa kể đến những người yêu mến và thường xuyên theo dõi, cập nhật cũng như tập luyện bộ môn này ở nhiều nhóm riêng. Điều đó cũng có ý nghĩa rằng niềm vui sướng và hãnh diện khi đờn ca tài tử được vinh danh sẽ có một tác động tích cực đến môi trường văn hóa dân tộc của TP.HCM nói riêng, Việt Nam nói chung.

Lễ đón nhận bằng của Unesco đã diễn ra tại hội trường Thống Nhất. Các tài tử ca và đàn từ nhiều tỉnh thành đã tề tựu về đây tập luyện từ nhiều ngày trước, ai cũng hân hoan, nao nức cho ngày lễ trọng đại này. Mọi người vừa chuẩn bị trang phục, nhạc cụ một cách cẩn thận, vừa nhắc lại những kỷ niệm đáng nhớ trong những chuyến đi đã qua và những mong ước cho tương lai sắp đến.

Nhưng ước mong gì sau lễ vinh danh?

Đó là các “thầy”, các”nhạc sư” đáng kính trọng sẽ sống được một cách đủ đầy để có thể chuyên tâm làm nghề và có thể đem hết tâm huyết của mình truyền lại cho các thế hệ tiếp theo.

Những người chơi nhạc tài tử “đúng phong cách tài tử” có được nơi chốn để có thể cùng nhau hòa đàn, những người yêu nhạc có thể đến nghe, đến ca và thưởng thức giọng ca của những tài tử khác.

Điều ước thứ ba là trong những tiết học âm nhạc ở nhà trường, học sinh sẽ được cung cấp những kiến thức cơ bản về đờn ca tài tử đã được thế giới vinh danh và một số loại hình nghệ thuật dân tộc khác.

Có thể còn nhiều điều ước muốn riêng của từng người, nhưng có lẽ điều ước lớn nhất của những người “chơi nhạc” là ước ao “vẫn sẽ được chơi nhạc” đến cuối cuộc đời.

Ths-NS NGUYỄN THỊ HẢI PHƯỢNG

 Nguồn: Báo Tuổi Trẻ

Vinh danh đờn ca tài tử - di sản văn hóa của nhân loại

20 giờ ngày 11.2 tại Hội trường Thống Nhất (TP.HCM) đã diễn ra lễ đón nhận bằng của UNESCO ghi danh nghệ thuật đờn ca tài tử là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng phát biểu tại buổi lễ - Ảnh: Diệp Đức Minh

 Biểu diễn hoạt cảnh đờn ca tài tử tại lễ vinh danh 

Tham dự buổi lễ có Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng  và nhiều lãnh đạo các bộ, ban, ngành T.Ư và lãnh đạo chính quyền TP.HCM.

Về phía Tổ chức UNESCO, có bà Katherine Muller-Marin, Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam. Ngoài ra, còn có các vị đại diện các lãnh sự quán nước ngoài và các tổ chức quốc tế, đại diện của 21 tỉnh thành thuộc miền Đông và miền Tây Nam bộ quê hương của loại hình đờn ca tài tử, các giáo sư, tiến sĩ, nghệ sĩ nhân dân, soạn giả và các nghệ nhân...

Bà Katherine Muller-Marin đã đại diện Tổ chức UNESCO trao Bằng công nhận nghệ thuật đờn ca tài tử là Di sản văn hóa phi vật thể (DSVHPVT) của nhân loại cho đại diện phía Việt Nam là Bộ trưởng VH-TT-DL Hoàng Tuấn Anh. Bà nói: “Đây là bộ môn nghệ thuật đã đưa con người đến với nhau từ hàng trăm năm trước. Nghệ thuật này thể hiện được cái tâm tư, khí phách của con người miền sông nước, đặc biệt là vùng đồng bằng sông Cửu Long. Việc UNESCO công nhận đờn ca tài tử là DSVHPVT của nhân loại không chỉ là niềm tự hào của người dân Việt Nam mà còn để cộng đồng nhân loại có cơ hội sẻ chia, tìm hiểu và có cơ hội thưởng thức được phần nào những giá trị tinh thần tuyệt vời này...”.

Bộ trưởng  Hoàng Tuấn Anh cũng đã công bố Chương trình hành động quốc gia bảo vệ và phát huy nghệ thuật Đờn ca tài tử gồm 7 điểm nhằm phát huy nghệ thuật đờn ca tài tử với những tác động tích cực từ phía nhà nước trong cuộc sống hằng ngày.

Gạch nối giữa văn hóa bác học và văn hóa dân gian

Trong bài phát biểu của mình, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã nhấn mạnh những giá trị độc đáo của đờn ca tài tử Nam bộ:

“Trong suốt chặng đường lịch sử dựng nước và giữ nước, các thế hệ người Việt Nam ta đã không ngừng xây dựng, bồi đắp, hun đúc một nền văn hóa thống nhất trong đa dạng và giàu bản sắc dân tộc. Thành quả sáng tạo, giữ gìn, trao truyền của cha ông đã để lại cho chúng ta một kho tàng DSVH vật thể và phi vật thể đồ sộ - phong phú. Trong kho tàng di sản quý báu đó có đờn ca tài tử Nam bộ - một loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo được sáng tạo dựa trên dòng nhạc lễ, nhã nhạc cung đình và những giai điệu ngọt ngào sâu lắng của dân ca miền Trung và miền Nam. Đây là loại hình nghệ thuật đặc trưng của vùng miệt vườn sông nước Nam bộ, là sự kết hợp hòa quyện - đặc sắc giữa tiếng đờn, lời ca và điệu diễn, vừa phản ánh tinh hoa văn hóa ngàn năm văn hiến của dân tộc ta vừa mang những nét đặc sắc của người dân phương Nam - cần cù, bình dị, chân thành, phóng khoáng, nghĩa hiệp, can trường nhưng rất đỗi nhân văn của những người con “Từ độ mang gươm đi mở cõi. Trời Nam thương nhớ đất Thăng Long” (thơ Huỳnh Văn Nghệ).

Nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ không chỉ có vai trò đặc biệt trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân Nam bộ mà còn góp phần quan trọng làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần của cả dân tộc Việt Nam. Nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ là gạch nối giữa văn hóa bác học và văn hóa dân gian, giữa nghệ thuật truyền thống từ ngàn xưa với nghệ thuật của ngày mai và đã góp phần tạo nên sự giao lưu cần thiết, đa dạng của văn hóa dân tộc và văn hóa nhân loại.

Việc UNESCO vinh danh nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ là DSVHPVT đại diện của nhân loại thể hiện sự trân trọng của quốc tế đối với loại hình nghệ thuật đặc sắc này của Việt Nam. Đây không chỉ là niềm tự hào của đồng bào Nam bộ, của người Việt Nam chúng ta mà còn góp phần thiết thực vào việc giữ gìn sự đa dạng các biểu đạt văn hóa trong kho tàng văn hóa thế giới. Đồng thời cũng là một minh chứng sống động về sức sống, sức lan tỏa của văn hóa truyền thống Việt Nam trong dòng chảy hội nhập của văn hóa thế giới”.

Niềm tự hào của Nam bộ

Người dân vùng Ngũ Quảng là những lưu dân đầu tiên theo lệnh chúa Nguyễn vào khai phá vùng đất phương Nam. Trong số họ, có nhiều người vốn là giáo phường nhạc lễ của triều đình Huế. Sau những giờ lao động mệt nhọc, họ ôm đàn tìm đến nhau, cùng tấu lên những khúc nhạc như là một hình thức để thư giãn. Những nhạc cụ thường sử dụng trong đờn ca tài tử gồm đàn kìm, đàn cò, đàn tranh và đàn bầu (còn gọi là tứ tuyệt). “Đờn ca tài tử” ra đời từ đó và theo thời gian đã trở thành món đặc sản của miền Tây Nam bộ.

Người được coi là “ông tổ” của đờn ca tài tử chính là nghệ nhân Nguyễn Quang Đại (Ba Đợi) - một nhạc quan của triều đình Huế. Vào nửa cuối thế kỷ 19, hưởng ứng phong trào Cần Vương, ông vô nam truyền dạy nhạc lễ và nhạc tài tử. Người “nhạc sĩ tiến bối” này lang thang khắp Gia Định và vùng phụ cận (Đồng Nai, Bình Dương, Chợ Lớn, Cần Giuộc, Cần Đước, Long An...). Ở đâu ông cũng có những học trò xuất sắc và con số này lên đến hàng trăm người. Bên cạnh việc truyền dạy và biểu diễn nhạc khí, Nguyễn Quang Đại còn sáng tác, phóng tác rất nhiều bài bản. Ông cũng đã cùng với các học trò hệ thống hơi điệu bài bản tài tử thành 4 điệu: bắc, nam, hạ, oán (20 bản tổ), cải biên nhạc cung đình, sáng tạo nên nhạc lễ Nam bộ. Ông là chủ soái nhóm nhạc miền Đông trong khi các nhóm nhạc ở miền Tây do ông Kinh lịch Trần Quang Quờn thống lĩnh đã cùng làm cho loại hình đờn ca tài tử ngày càng phong phú, xứng đáng là “đặc sản” và là niềm tự hào của người dân vùng sông nước Nam bộ...

Cùng với nghệ thuật đờn ca tài tử (được chính thức ghi danh ngày 5.12.2013), tính đến nay Việt Nam đã có 8 loại hình được UNESCO công nhận là DSVHPVT của nhân loại, gồm: Nhã nhạc cung đình Huế (2003), Không gian văn hóa cồng chiêng Tây nguyên (2005), Dân ca quan họ Bắc Giang - Bắc Ninh (2009), Ca trù (2009), Lễ hội Thánh Gióng (2010), Hát xoan (2011) và Lễ hội Hùng Vương (2012). 

Hà Đình Nguyên

Nguồn: Báo Thanh Niên

Cuối thế kỷ thứ 19 ở Mỹ Tho, nhóm đờn ca tài tử (ĐCTT) do ông Nguyễn Tống Triều làm trưởng nhóm đã vang danh. Ông Triều (còn gọi Tư Triều), sinh năm 1876, nổi tiếng với ngón đờn kìm, từng làm lay động trái tim rất nhiều người, trong đó có ông Viang (một viên chức người Pháp). Ông Viang đã can thiệp để ban nhạc tài tử Mỹ Tho sang Pháp dự Hội chợ thế giới Paris năm 1900. Sự kiện gây chấn động giới sân khấu ở “Kinh đô ánh sáng” là ban nhạc của những người An Nam này đã đệm Vũ khúc Đông Dương cho “Nữ hoàng sắc đẹp” Cléo de Mérode múa. Bà sinh năm 1875 ở Paris, xuất thân từ dòng dõi quý phái từ Bỉ, được học múa ba lê ở trường múa quốc gia nổi tiếng Opera Ballet ở Paris vào lúc 7 tuổi.

Trong các tư liệu do nhóm Dự án Đông Dương (gồm nhà nghiên cứu Nguyễn Lê Tuyên - ĐH Quốc gia Úc, Giáo sư Yves Defrance - ĐH Rennes Pháp, nhà văn Ngô Thị Hạnh, đạo diễn Huy Moeller và nhà nghiên cứu Nguyễn Đức Hiệp - Úc) sưu tầm được, có bài viết trên báo Le Monde Artiste ngày 14.10.1900: Đoàn hát người An Nam ở Nhà hát Đông Dương là đoàn duy nhất không muốn rời Hội chợ trước khi bế mạc (Hội chợ Paris diễn ra trong 5 tháng - NV). Đó là điều hiển nhiên, vì là đoàn thu hút khán giả nhiều nhất. Đúng thật là ở nhà hát này và với âm nhạc lanh lảnh của ban nhạc, cô Cléo de Mérode đã nhảy theo tiếng nhạc qua các bước chân một cách chậm rãi mơ mộng…

Còn nhà văn Maurice Talmeyr thì viết chi tiết hơn: ... Tôi đến dự buổi trình diễn ở Nhà hát Đông Dương. Hai bên sân khấu, 16 nhạc công người An Nam, ngồi dưới đất khoanh chân và chơi đàn  giữa hai đầu gối của họ, các dụng cụ âm nhạc chua chát và lạ lùng... Những gương mặt đánh sáp mờ ảo của các nhạc công ngồi xổm, với âm nhạc nhè nhẹ, lanh lảnh và hơi nhôn nhốt chua, vang âm, cuồn cuộn theo điệu múa. Toàn bộ tập hợp này rất dễ chịu. Nhưng minh tinh nào nhảy múa trước mắt tôi trong cảnh trí Đông Dương này?... Cô Cléo de Mérode! Vâng chính cô Cléo de Mérode với băng đô của cô ấy!... Dàn nhạc thì quả thật đúng là An Nam. Bạn không thể lầm được, cũng như không thể lầm về diện mạo của những nhạc sĩ, và nhất là diện mạo của ông trưởng đoàn của họ (tức Nguyễn Tống Triều - NV). Ông mặc áo dài màu đen, người mảnh khảnh đến ngạc nhiên, mảnh khảnh như cây vĩ (archet) sống động, với hình thù như một ngà voi già và cong. Nhưng mà ông ta nói được tiếng Pháp và cho tôi biết về những nhạc sĩ của đoàn ông ta…

Sau Hội chợ thế giới Paris, đoàn tài tử Mỹ Tho của ông Nguyễn Tống Triều (gồm các nghệ sĩ: Chín Quán, Mười Lý, Bảy Vô, Ba Đắc, Hai Nhiễu…) còn được mời sang Pháp biểu diễn tại Hội chợ thuộc địa 1906 (Marseille), và cũng gặt hái được những thành công vang dội. 

Nỗ lực gìn giữ và truyền bá

Phong trào ĐCTT ở hải ngoại phát triển từ năm 2005 trở lại đây. Hội Cổ nhạc miền Nam Việt Nam tại Nam California (Mỹ) thường tổ chức giải Phụng Hoàng để tuyển lựa tài năng mới, vì thế tinh thần học ca của các nhóm ĐCTT sôi động hơn hẳn. Các chương trình cải lương, vọng cổ trên đài truyền hình tiếng Việt ở Nam California cũng phát sóng nhiều hơn và phát đi nhiều tiểu bang.

Tại Paris (Pháp), cặp vợ chồng nghệ sĩ Trần Quang Hải và Bạch Yến luôn nỗ lực truyền bá âm nhạc Việt Nam ra thế giới từ hơn 30 năm nay dưới hình thức các buổi hòa nhạc, dẫn giải âm nhạc trong trường học, hội thảo và trình diễn trong các trường đại học, tham dự các liên hoan âm nhạc dân tộc thế giới.

Nghệ sĩ Ngọc Giàu tâm sự: “Tôi thường đi nước ngoài biểu diễn, vừa rồi có sang Pháp diễn tại Bảo tàng Guimet (Bảo tàng quốc gia về nghệ thuật châu Á) và nói chuyện với ba đài truyền hình tại Paris. Tôi ngạc nhiên và cảm động vì cái cách người ta trân trọng ĐCTT - cải lương của Việt Nam. Cảm động hơn nữa là ở Pháp có hội người Việt luôn ý thức giữ gìn văn hóa dân tộc. Họ tổ chức các nhóm ĐCTT, ngay cả lớp trẻ cũng chịu khó học bài bản. Mỗi lần có nghệ sĩ nào bên Việt Nam sang họ đều hỗ trợ hết mình, muốn đờn loại nào có loại đó, muốn ai ca, ai diễn chung cũng đều có ngay”.

Còn ca sĩ Hương Lan thì nhận định: “Gần 20 năm trước, thiếu vắng những chương trình cải lương hay nhóm hát ĐCTT ở hải ngoại. Nay thì khác hẳn. Ở Mỹ, giới trẻ có tuổi thơ từng sống tại Việt Nam hay người tuổi trung và cao niên rất thích ĐCTT. Do người Việt ở ngoại quốc không có rạp riêng nên chỉ gặp tại nhà, sân vườn hay thậm chí là quán ăn, nhà hàng rồi ngồi lại với nhau, đôi khi một cây guitar thùng phím lõm là có thể hát cho nhau nghe ĐCTT. Mới đây, tôi và chồng ăn mì tại khu Phước Lộc Thọ, bang California (Mỹ), chợt thấy ấm lòng và hạnh phúc khi chứng kiến nhóm người tuổi trung niên ôm cây guitar hát ĐCTT rất hay dù giọng không phải nhà nghề nhưng cái tình với quê hương đất Tổ thì không thiếu. Tôi nghe mà nước mắt lưng tròng vì dù ở đâu người Việt mình cũng ráng gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc”.

Hà Đình Nguyên - Hoàng Kim - Đỗ Tuấn

Nguồn: Báo Thanh Niên

>> Đờn ca tài tử Nam bộ được công nhận di sản văn hóa phi vật thể

>> Cuộc thi sáng tác hưởng ứng Festival Đờn ca tài tử

>> 87 học viên được cấp chứng nhận tốt nghiệp đờn ca tài tử

>> Dự án phim đầu tiên về đờn ca tài tử đang tìm nhà đầu tư

>> Festival đờn ca tài tử lần đầu tiên được tổ chức tại Bạc Liêu

>> Đơn ca tài tử - Kỳ 3: Rạp hát, đĩa hát thầy Năm Tú

>> Đơn ca tài tử Nam bộ - Kỳ 2: Doanh nhân mê hát xướng

>> Đờn ca tài tử Nam bộ: Ngón đờn kìm của bậc tài hoa

>> Đờn ca tài tử khác cải lương như thế nào?