Kranen en Tappen

De kraantjeskan 

In de loop van de 18e eeuw ontstonden voor huishoudelijk gebruik de koffie- en theekannen die waren voorzien van een kraantje. De zogenaamde kraantjeskan, een peervormige kan die op hoge poten staat, die vaak rijkelijk gedecoreerd is. Het kraantje van deze kannen waren nogal wat kleiner dan zijn voorgangers, voor de houten vatten, het is de meest voorkomende type onder de bodemvondsten. Deze kannen kwam je vroeger dan ook in elk huishouden tegen. En zijn bij de meesten mensen nog wel bekend, in een kringloopwinkel kan je meestal nog wel een exemplaar vinden. Deze kraantjeskannen waren in het begin vooral bedoeld voor koude dranken. Nadat de warme dranken zoals koffie populair werden, zien we dat er onder de kraantjes-pot branders werden geplaatst om de dranken te maken en warm te houden. Voordat het koffiezetapparaat bestond werd de koffie in een kraantjeskan gemaakt. Hierbij werd de gemalen koffie in de buik van de kan gedaan, waarna het water erop werd gegoten. Hierna werd het brouwsel verwarmd met een oliebrandertje, die tussen de potten onder de pot stond. Het koffiedrab zakt vervolgens naar de bodem, waarna de koffie via het kraantje, die boven het bezinksel zit, getapt kan worden. Kenmerkend bij (kleine) tappen uit de18e eeuw is een pennetje die op de kraan zat, zodat je kon zien hoever de kraan open stond.

Chronologie van de handgrepen

Binnen de versierde kraantjes is een globale chronologie zichtbaar. De eerste metalen, brons en geelkoper, kranen in de 15e eeuw zijn eenvoudig en meestal onversierd uitgevoerd. In het begin van de 16e eeuw ontstaat de driepas decoratie, deze loopt door tot in de 17e eeuw. Dit type kraan was meestal ook voorzien van een makers merk. Vanaf ca 1650 tot 1700 kwam daar nog de cirkel-, Franse lelie en tulp vormen bij. Met  het intreden van de kraantjeskan, vanaf de 18e eeuw, werden de kranen kleiner en de decoraties steeds verfijnder. We zien dan vooral diermotieven zoals de vis/dolfijn (ca 1700-1750). Deze diermotieven zijn eerst nog plat, maar al snel worden ze driedimensionaal. Bij deze kraantjes is vaak een kenmerkend pennetje aanwezig, zodat je kon zien of de kraan open of dicht stond. We zien ook nog een, veelvoorkomend, eenvoudig motief, een platte arcade vormige handgreep (ca 1725-1800).