Boekbeslag

Definities; Schrijven (KNA) Document (PAN Functie) Boekbeslag (Pan-typen 23-01-11)

Vanaf de 6e eeuw werden boeken in Europa ingebonden. Deze boeken waren meestal voorzien van sierbanden bestaande uit kostbare materialen zoals goud, zilver, ivoor en halfedelstenen.  De meeste teksten werden tot 1500 met de hand geschreven, maar vanaf de tweede kwart van de 15e eeuw werden boeken gedrukt. In de 16e eeuw werden boeken niet meer door de drukker van beslag voorzien, maar door de verkoper. Dit gebeurde dan in opdracht van de (particulier) koper. In Amsterdam zien we dan ook dat in de derde kwart van de 17e eeuw een gilde van boekbinders werd opgericht. De banden bestaan uit twee houten borden die met leer , perkament of karton werden overtrokken. In het leer werden ornamenten gestempeld, die met bladgoud werden belegd. Om deze kostbare boekbanden te beschermen , en vorming van stofconcentratie tussen de bladzijden te voorkomen, werden beiden voorzien van koperen gegoten of geciseleerd boekbeslagen. Deze waren meestal versierd met lineaire en cirkelvormige gravering, maar soms werden ze ook opengewerkt, en in enkele gevallen van ëmaille voorzien. Er zijn drie soorten boekbeslag te onderscheiden, het centrale beslag, hoekbeslag en het boekslot.  

Centrale boek- en hoekbeslag

De grondvorm van het centraal boekbeslag was een versierde vierkante plaat met een ronde nop in het midden,  die met nageltjes bevestigd. De grondvorm van het hoekbeslag is een versierde driehoekig plaatje , soms met een ronde nop. Die de hoeken van de boekband moesten beschermen. De nop(pen) zorgde ervoor dat de boekband niet  in contact met de tafel kon komen.

Boekslot

De slotconstructie kon bestaan uit leren veters maar ook uit een metalen sluiting. Kenmerkend voor de eerste helft van de 17e eeuw is de sluiting die bestaat uit een versierde bovenplaat met een omgebogen lip en een smallere onderplaat. Tussen de boven- en onderplaat bevind zich meestal een klemstukje dat scharnierend met de bovenplaat was verbonden.  Met de omgebogen lip van de beslagplaat  kon de boek gesloten worden door deze om een oog of een staafje vast te maken. Soms diende ringen gesloten door een sluitpen, die door de ringen werd gestoken, als boekslot. Als sluitpen werd vaak een messing schrijfstift gebruikt.

Afbeeldingen afkomstig van; “Boekbanden en boekbeslag uit een 17de-eeuws scheepswrak door Elizabet Nijhoff Asser en Berna van Wijk” https://boekbandengenootschap.nl/interactieve-digitale-bandensalons-in-2020/.

Door © ArGeoS