Scharen

Definities; Nijverheid (KNA) Werktuig/gereedschap (PAN Functie) Schaar (Pan-typen 17-22)

Vanaf de vroege middeleeuwen zijn in noordwest Europa twee soorten scharen in gebulk de zogenaamde knijpschaar, en scharnierschaar. De knijpschaar is met de Romeinen in Nederland terecht gekomen, maar bleef lang vrij zeldzaam. Pas in de middeleeuwen kwam hier de productie door smeden van knijpscharen op gang. De oudst in Nederland gevonden exemplaar komt uit Oud Diemen, en dateert uit 1110-1120. De tweedelige scharnierschaar heeft haar oorsprong waarschijnlijk, in de 1e eeuw, in Byzantium. De vorm is tot tegenwoordig niet veranderd. In de late middeleeuwen hebben scharnierscharen ronde ogen en korte ogen bladen. In Nederland komen deze tot de 13e eeuw sporadisch voor, hierna kwamen ze meer voor. In Amsterdam zijn exemplaren gevonden uit 1450-1500. Vanaf de 16e eeuw werden beide typen naast elkaar gebruikt. Scharen werden vooral gebruikt door ambachtslieden, zoals een kleermaker. Maar in de loop van de late Middeleeuwen komt de schaar steeds meer in de gewone huishoudens voor. Ze maken onder andere deel uit van de vrouwelijke klederdracht. Als teken van haar nijverheid droeg de vrouw een Châtelaine met een schaar, speldenkussen, bewaarkoker en een naaldenkoker. In de 16e eeuw doet de scharnierschaar haar intreden in Nederland, na de 17e eeuw werd de knijpschaar steeds meer vervangen door deze scharnierschaar. Toch word de knijpschaar wordt tegenwoordig nog steeds gebruikt, als tuinschaar of voor het scheren van schapen. Knijpschaar bestaat uit één stuk met een lusvormig of aan de bovenkant inspringende cirkelvormig" greep, en twee puntig toelopende bladen. Hoewel de vorm in de loop van de tijd weinig verandert, kunnen we in de bladvorm, vooral bij de verbinding met de greep, dateerbare verschillen waar nemen. Vanaf de 10e eeuw naderen de terugwijkende schouders van de bladen elkaar in een halfcirkelvormige greep. Aan de onderkant op de overgang van greep naar het snijblad, werd een kleine knop aangebracht. In de 14e eeuw komen er scharen met meerdere knoppen of inkepingen voor. Vanaf de 16e eeuw werden deze knoppen steeds groter, en de bladen werden steeds korter en breder. De meeste knijpscharen met brede bladen dragen op één of beide bladen het merk van de smid.