Artikel "de Waag"

Bakenloden

Definities; Handel (KNA) Munt/munt gerelateerd (PAN Functie) Bakenlood (Pan-typen 27-02)

Bakenloodjes, is een verzamelnaam voor baken-, vuur- en tonnenloodjes. En hadden dus te maken met de scheepvaart. Vroeger was vooral West- en Noord Nederland een waterrijk gebied, bestaande uit rivieren, moerassen en meren. Waar het makkelijker en veiliger was om je te verplaatsen over dit water, dan over land. De ontwikkeling van veel regio’s en steden werden dan ook bepaald door de aanwezigheid van water. Hierdoor konden steden welk zelfs ver landinwaarts lagen, maar via het water goed bereikbaar waren, zich ontwikkelen tot handelscentra. Door deze groeiende handel en scheepvaart werd een vlot en veilig scheepvaartverkeer steeds belangrijker. De “veilige” vaarroutes in zeegaten, reviermondingen, rivieren en waterlopen veranderden onder invloed van het water steeds weer. Het was dan ook nodig om deze vaarroutes zichtbaar te maken met van o.a. vuurtorens, betonning en kustverlichting. Aan het gebruik en onderhoud van deze installaties waren kosten verbonden, daarom werd hiervoor een belasting van de schippers gevraagd in de vorm van o.a. vuur- en bakkengeld.

De oudste melding van bakkengeld komen we tegen in een Schepenbrief van 18 mei 1337 uit Steenbergen. Als je de belasting voor de betreffende vaarroute had betaald dan ontving je een betaalbewijs, deze was dan een jaar geldig. Schippers van zeeschepen kregen meestal een papieren kwitantie. Maar voor de kleine scheepvaart, vooral op en rond de Zuiderzee, bleek een watervast loodje een beter betaalbewijs. Een ander voordeel was dat deze goedkoop te maken, en eenvoudig te bewerken, waren. Ook binnen deze loodjes was een onderscheid zichtbaar, zo kregen de grote schepen een groter loodje dan kleine scheppen. Ook was het mogelijk dat een schipper een korting op het bedrag kreeg, dan werd er een stuk van het loodje afgeknipt. Om de belasting te ontduiken leende de schippers het loodje van een andere schipper. Om dit tegen te gaan werden de loodjes voorzien van de ingeslagen initialen van de betalende schipper. Bij de aanschaf van een nieuw loodje moest het oude bakenlood worden ingeleverd. Verschillende regio’s met hierbinnen een aantal steden, gaven bakengeld uit. Het gaat hierbij om de volgende regio’s;

1. De Suyderzeese Vuurbakens en Muiden

2. West - Friesland

3. Friesland

4. Overijssel / Drenthe? / Groningen?

5. Holland; De 'Binnen Dunen' route, alternatieve route, na Dordrecht

6. Staats- / Bataafs- / Noord-Brabant

7. Zeeland

Voor meer informatie over de regio’s en plaatsen zie de uitgebreide site van Allex Kussendrager , met veel informatie over bakenloodjes en loden penningen http://www.loodjes.nl

Het boven afgebeelde bakenlood was bedoeld voor deze Zuiderzee. We lezen dan ook de volgende tekst op het loodje; *SUYDER . ZEESEVUURBAKENS met een afbeelding van de bakens, en op de keerzijde staat de Hollandse leeuw met de tekst (*IN HOLL EN) 1746 WEST (VL). Dit bakenlood is uitgegeven in Amsterdam, wat is te herkennen aan een nog net zichtbaar stukje, wapenschild van Amsterdam boven de leeuw. Naast de leeuw zien we de ingeslagen initialen van de schipper I.H. De diameter is ca.26mm, waarmee het waarschijnlijk om een klein lood gaat.

De meeste loodjes die gevonden worden in Friesland hebben betrekking op scheepvaart op en rond de voormalige Zuiderzee. Langs de Zuiderzee werden in 1702 drie vuurtorens gebouwd, deze werden de Suyderzeese Vuurbakens genoemd. Op 3-12-1790 publiceert de Staten van Holland en West Friesland de nieuwe tarieven voor deze bakens. Hierin staat dat schepen met 12 lasten (1=2 ton) en meer ƒ4,10, en schepen onder de 12 lasten ƒ2,50 per jaar moeten betalen. Met uitzondering van de Waterschepen van Pampus, Loots- en Vissersboten, als zijn deze boven de 12 lasten, deze betalen 32 stuivers. Als dit niet werd betaald, of er werd fraude gepleegd, dan kreeg je een boete van 25 gulden. Daarnaast zijn er uit Friesland ook nog bakenloodjes uit Harlingen bekend. Harlingen was medeverantwoordelijk voor de betonning van het Amelander zeegat en het Coggediep, de Friese- en een Groningse kaap op Schiermonnikoog. Maar ook met de betonning van het gebied rond de Jetting, Kromme Balg, Abt, de Friese wadden tot het Groningse diep en het Kornwerderzand.