Θεία Λειτουργία το κέντρο της Ορθόδοξης Λατρείας

Για να ζήσει ο άνθρωπος την καινούργια αναγεννημένη ζωή, ως μέλος της Εκκλησίας, τρέφεται με καινούργια και ουράνια τροφή που στην εκκλησιαστική γλώσσα λέγεται θεία Ευχαριστία. Η θεία Ευχαριστία είναι το κεντρικό λειτουργικό σύστημα (ιερό μυστήριο), με το οποίο τροφοδοτείται και ζωογονείται ο πνευματικός οργανισμός της Εκκλησίας. Η τέλεση και η μετάδοση του μυστηρίου γίνεται σε ειδική Ακολουθία της Εκκλησίας που λέγεται Θεία Λειτουργία. H θεία Λειτουργία είναι ο χώρος λατρείας των πιστών, που ψηλαφούν τον Απρόσιτον και Αθέατον με την εμπειρία της ψυχής και της καρδιακής προσευχής. Η μετάδοση του μυστηρίου λέγεται Θεία Κοινωνία ή Θεία Μετάληψη (μεταλαβιά). Η κοινωνία στη Θεία Λειτουργία αποτελεί το αντίδοτο των αδιεξόδων του σύγχρονου ανθρώπου από το άγχος, την ανασφάλεια, το κενό, την αβεβαιότητα και τη μοναξιά. Ο καθαγιασμός των δώρων, η ίδια δηλαδή ή θυσία, διακηρύσσει το θάνατο, την ανάσταση και την ανάληψη Του, καθώς τα δώρα αυτά μεταβάλλονται στο ίδιο το σώμα τοϋ Κυρίου, σ' αυτό που σταυρώθηκε, αναστήθηκε και αναλήφθηκε. Όσα προηγούνται της θυσίας, φανερώνουν τα γεγονότα που έγιναν πριν από το θάνατο του Κυρίου, δηλαδή την έλευση Του στον κόσμο, τη δημόσια εμφάνιση Του, τα θαύματα και τη διδασκαλία Του. Κι εκείνα που έπονται της θυσίας, συμβολίζουν την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος στους Αποστόλους, την επιστροφή των ανθρώπων στο Θεό και την κοινωνία τους μαζί Του. Κατά τον ιερόν Αυγουστίνο η δημιουργία και ο Σαββατισμός έχουν βαθύτερη έννοια δια την αναδημιουργία του κόσμου υπό του Υιού του Θεού. Όπως δηλαδή ο Πατήρ αφού δημιούργησε τον κόσμο αναπαυθηκε, έτσι και ο Υιός του Θεού αφού εργάσθηκε δια την απολύτρωση του ανθρωπίνου γένους αναπαύθηκε εν τάφω ειπών επί του σταυρού το «τετέλεσται!». Δι ημάς τους Χριστιανούς στην θέση του Σαββάτου είναι όχι η εβδόμη αλλά η μία του Σαββάτου η Κυριακή. Κατά αυτή συνετελέσθηκε δια της αναστάσεως του Χριστού και επεσφραγίσθηκε δια της καθόδου του Αγίου Πνεύματος μετά 50 ημέρες το έργον της Απολυτρώσεως, η νέα δημιουργία, η αναδημιουργία, ανωτέρα ως θαυμασιωτέρα και θαυματουργικωτέρα κατά πολύ της πρώτης δημιουργίας, οδηγούσα ημάς εις το ευλογημένο Σάββατο την αιώνια και μακαρίαν ανάπαυση. Τύπος ήταν εκείνο το Σάββατον, ουσία είναι η Κυριακή αυτή. Η Κυριακή είναι η γενέθλιος ημέρα της σωτηρίας και της αναδημιουργίας του ανθρώπου. Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, «όπως η πρώτη δημιουργία άρχισε την ημέρα της Κυριακής, έτσι και η δευτέρα δημιουργία άρχισε πάλι από την Κυριακή». Αυτή η καινούργια Δημιουργία του Θεού, λέει ο άγιος Γρηγόριος, είναι πιο λαμπρή και πιο θαυμαστή από την λαμπρή και θαυμαστή πρώτη Δημιουργία «διότι οδηγεί στην ουράνια κατάσταση». Δια τούτο και τα μέσα του αγιασμού του νέου αυτού Σαββάτου, της Κυριακής, τα οποία εμείς οι Χριστιανοί κατέχουμε δια να επιτύχουμε την αιώνια ανάπαυση εν ουρανώ είναι ανώτερα του Εβραϊκού Σαββατισμού. Όταν ο Κύριος (Ιωάν 5,17) λέγει ότι ο Πατήρ μου έως άρτι εργάζεται, καγώ εργάζομαι, εννοεί την θείαν συντήρηση και διεύθυνση του κόσμου άνευ των οποίων ο κόσμος θα εξεμηδενίζετο.

Ο σκοπός της Θείας Λειτουργίας είναι ακριβώς η καθοδήγηση των πιστών στη ζωντανή σχέση και ενότητα με τον αδελφό και τον Θεό. Στην Εκκλησία "απολαμβάνομεν αλλήλους", γιατί όλοι απολαμβάνουμε του κοινού "συμποσίου της πίστεως" (Ιωάννης Χρυσόστομος Κατηχητικός Λόγος). Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας, το κοινό Ποτήριο θα αποκαλύψει ότι "Τοῦ δὲ πλήθους τῶν πιστευσάντων ἦν ἡ καρδία καὶ ἡ ψυχὴ μία, καὶ οὐδὲ εἷς τι τῶν ὑπαρχόντων αὐτῷ ἔλεγεν ἴδιον εἶναι, ἀλλ᾿ ἦν αὐτοῖς ἅπαντα κοινά" (Πραξ. 4,32). Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί συγκεντρώνονται, κυρίως, κάθε Κυριακή στον ναό της ενορίας τους, όπου όλοι μαζί, με επί κεφαλής τον Ιερέα τελούν την Θεία Λειτουργία. Η Θεία Λειτουργία δεν είναι απλώς μια δημόσια και κοινή προσευχή όπως για παράδειγμα των Μουσουλμάνων, αλλά μια πραγμάτωση και φανέρωση της Βασιλείας του Θεού, στο χρόνο και το χώρο του κόσμου τούτου.

Τη σταυρική θυσία του Χρίστου προφητικά προτύπωσε ο Μωυσής, τότε που κρέμασε στο ξύλο το χάλκινο φίδι, ώστε οποίος δαγκωνόταν από το ζωντανό φίδι (που και αυτό προτύπωνε την αμαρτία και το θάνατο από την αμαρτία) προσβλέποντας στο χάλκινο φίδι, να σωθεί, δίνοντας έτσι τη σχετική πίστη του στον Θεό και στον Προφήτη Του (Αριθ. 21, 9). Έπειτα το χάλκινο φίδι σταυρωμένο σώζει και ο Υιός του Θεού, ο Θεός που έγινε και άνθρωπος, Σταυρωμένος δεν μπορεί να σώζει; Από παλιά μέχρι σήμερα, η ζωή του άνθρωπου λειτουργήθηκε και προστατεύθηκε σε σχέση με το ξύλο. Στην εποχή του Νώε, ως γνωστό, με την ξύλινη κιβωτό σώθηκε η ζωή των δίκαιων ανθρώπων. Η θάλασσα πάλι την εποχή του Μωυσή, μόλις είδε την ξύλινη ράβδο, που και αυτή προτύπωνε το Σταυρό του Χρίστου, φοβήθηκε αυτόν που την άγγιξε. Λοιπόν, το ραβδί του Μωυσή έχει δύναμη, και ο Σταυρός του Σωτήρα αδυνατεί; Ας θυμηθούμε ότι το ξύλο τότε επί Μωυσή γλύκανε το νερό ( Εξ. 15, 25) και «ότι από την πλευρά του Ιησού το νερό έρευσε πάνω στο ξύλο» (Ιωάν. 19,34).

Εσθιόντων δὲ αὐτῶν λαβὼν ὁ ᾿Ιησοῦς τὸν ἄρτον καὶ εὐχαριστήσας ἔκλασε καὶ ἐδίδου τοῖς μαθηταῖς καὶ εἶπε· λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου· καὶ λαβὼν τὸ ποτήριον καὶ εὐχαριστήσας ἔδωκεν αὐτοῖς λέγων· πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αἷμά μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι οὐ μὴ πίω ἀπ᾿ ἄρτι ἐκ τούτου τοῦ γενήματος τῆς ἀμπέλου ἕως τῆς ἡμέρας ἐκείνης ὅταν αὐτὸ πίνω μεθ᾿ ὑμῶν καινὸν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ πατρός μου.

Eχοντας, λοιπόν, η εβδομάδα επτά ημέρες, τις έξι μάς τις έδωσε ο Θεός για να εργαζόμαστε και τη μια μάς την έδωσε για προσευχή και ξεκούραση, για τη συγχώρεση των αμαρτιών μας. Και γι' αυτό και ονομάσθηκε Κυριακή, γιατί είναι η κυρία των ημερών. Γιατί, πριν από το πάθος του Κυρίου, δε λεγόταν Κυριακή αλλά πρώτη ημέρα. Κατά την ημέρα αυτή ο Κύριος έκανε την αρχή της Αναστάσεως και έδωσε την εντολή να επιτελούνται τα Άγια Μυστήρια. Η Κυριακή, λοιπόν, έγινε αρχή κάθε καλού για εμάς: Αρχή της δημιουργίας του κόσμου, αρχή της Αναστάσεως, αρχή της εβδομάδας. Η ημέρα αυτή έχει τρεις αρχές, υποδηλώνοντας την εξουσία της υπεραγίας Τριάδος. Κατά τον Μέγα Βασίλειο η ημέρα της Κυριακής τώρα μεν είναι εικών του μέλλοντος αιώνος, μετά δε θα είναι ο ίδιος ο μέλλων αιών. Συμμετέχοντες στην θεία Λειτουργία, ιδιαίτερα κατά την ημέρα της Κυριακής, ο νους μας μεταφέρεται από τα γήινα στα ουράνια, στην ανέσπερο ημέρα της Βασιλείας του Κυρίου. Εορτάζοντες σε κάθε θεία Λειτουργία το Πάσχα του Κυρίου υμνούμε τον Χριστό: «Ω πάσχα το μέγα και ιερώτατον, Χριστέ, ω σοφία και Λόγε του Θεού και δύναμις, δίδου ημίν εκτυπώτερον (δηλαδή τελειότερον και καθαρότερον) Σου μετασχείν εν τη ανεσπέρω ημέρα της Βασιλείας Σου.

Οι πιστοί που εκκλησιάζονται και συμμετέχουν σε όλα αυτά με προσηλωμένο το νου, γίνονται πιο σταθεροί στην πίστη, πιο θερμοί στην ευλάβεια και την αγάπη τους προς το Θεό.Έργο της Θείας Λειτουργίας είναι η μεταβολή των δώρων που προσφέρουν οι πιστοί του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα Χρίστου. Και σκοπός της ειναι ο αγιασμός των πιστών, οι οποίοι με τη θεία μετάληψη αποκομίζουν την αφέση των αμαρτιών τους, την κληρονομιά της βασιλείας των ουρανών και κάθε πνευματικό αγαθό.

Το μυστήριο της θείας ευχαριστίας είναι θεοσύστατο. Η θεία ευχαριστία είναι και μυστήριο και θυσία και δή αγία προσφορά μυστική και λογική. Με τη θεία ευχαριστία οι πιστοί μεταλαμβάνουν του αληθούς σώματος και αίματος του Χριστού και ενώνονται με αυτόν μυστικώς καθιστάμενοι «θείας κοινωνοί φύσεως». Την θείαν ευχαριστία συνέστησε αυτός ο ίδιος ο Κύριος ως αιώνιο μυστήριο της Καινής Διαθήκης. Το μυστήριο της θείας ευχαριστίας συνεστήθη από τον Κύριο το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Μια εσπέρα δηλαδή προτού να παραδοθεί, κάλεσε τους μαθητές του στο Μυστικό Δείπνο και τους διέταξε όπως και αυτοί και οι διάδοχοι τους να κάνουν το ίδιο σε ανάμνηση αυτού. Η Εσπέρα ήταν απόδειξη ότι είχε έλθει το πλήρωμα του χρόνου και ότι τα πράγματα φθάνουν προς το τέλος τους. Και ευχαρίστησε ο Κύριος μας εις το δείπνο αυτό, δια να μας διδάξει πως πρέπει να τελούμε το μυστήριο και δια να δείξει ότι δεν επήγαινε εις το πάθος χωρίς την θέληση Του και ότι πρέπει να υπομένουμε ευχαρίστως ό,τι και αν πάσχωμεν, ενισχύοντας έτσι τις ελπίδες μας. Διότι εάν το τυπικό πάσχα απάλλαξε τους Ιουδαίους από τόσον σκληράν δουλείαν, πολύ περισσότερον το αληθινό Πάσχα ελευθερώνει την οικουμένη και παραδίδεται προς ευεργεσία της αμαρτωλής φύσεως μας. Για αυτό δεν μας παρέδωσε το μυστήριο πρίν από το Πάσχα, αλλά το παρέδωσε τότε όταν έπρεπε να παυσουν οι νομικές προτυπώσεις. Έχουμε το σώμα και αίμα του Χριστού μας, το οποίο και μας μεταδίδει ζωή και αφθαρσία. Οι καρποί του μυστηρίου της θείας κοινωνίας είναι η άφεση των αμαρτιών, ο αγιασμός της ψυχής και του σώματος, η θέωση των πιστών και η ένωση όλων των χριστιανών που κοινωνούν σε ένα σώμα. Όπως η υλική τροφή είναι απαραίτητη για τη ζωή και την ανάπτυξη του ανθρώπου έτσι και η Θεία Κοινωνία, ως θεϊκή τροφή είναι απαραίτητη για τη συντήρηση και ανάπτυξη του χριστιανού στην αναγεννημένη ζωή. Η Αγία Προσκομιδή λέγεται έτσι από του, προσκομίζω, επειδή και εις αυτήν προσκομίζεται, δηλαδή προσφέρεται προς τον Παμβασιλέα Θεό ο άρτος και ο οίνος, εις ανάμνησιν του Χριστού, όπου θυσιαν εαυτόν προσήγαγε τω Θεω και Πατρί δια της προσφοράς του Σώματος αυτού, ως Αμνός θυόμενος και ως Αρχιερεύς και Υιός ανθρώπου, προσφέρων και προσφερόμενος, άμα δε και Ιεροθυτούμενος και κατά τον Κωνσταντινουπόλεως Πατριάρχην Ιερεμίαν, «καθώς ανέκειτο εξ αρχής τω Θεω Ιησούς ο σεσαρκωμένος, και δώρον ην αυτώ τίμιον» ευθύς όπου εσυλλήφθη εις την υπέραγνον μήτραν της Αειπαρθένου και Θεοτόκου, έτσι τώρα ευθύς οπού αρχινά του Μυστηρίου η τάξις, προσφέρεται δια των τιμίων Δώρων τω Θεω τω Υψίστω Θυσία άμωμος. Το ψωμί και το κρασί που προσφέρουν οι πιστοί για τη Λειτουργία, και τα οποία συμβολίζουν το σώμα και το αίμα του Κυρίου, δεν τοποθετούνται από την αρχή στο Θυσιαστήριο για τη θυσία, αλλά πρώτα τοποθετούνται στην αγία Πρόθεση και αφιερώνονται στο Θεό σαν δώρα τίμια - αυτή είναι πλέον και η ονομασία τους. Η κόγχη της ιεράς Προθέσεως, η οποία συμβολίζει το ιερό σπήλαιο της Γεννήσεως του Κυρίου βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του ιερού βήματος. Σε αυτή προετοιμάζονται τα τίμια Δώρα, πριν μεταφερθούν κατά τη Μεγάλη Είσοδο στην αγία Τράπεζα για να καθαγιασθούν. Η κόγχη αυτή φέρει την εικονογραφική παράσταση της Άκρας Ταπείνωσης και σπάνια την εικόνα της Γεννήσεως.

Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γερμανός λέγει σχετικά με την Αγία Πρόθεση τα εξής: "Ἀφίεται τὸ Θεῖον Σῶμα ἐν τῆ Βηθλεέμ, ὅπου γεγέννηται ὁ Χριστός, ὁμοῦ δὲ καὶ ὡς ἐν τῆ Ναζαρέτ. Πρὸς δὲ καὶ τῆς ἐν Καπερναοὺμ διατριβῆς τὸν τύπον ἡ Πρόθεσις ἐκπληροῖ, καὶ τὸν ἐν Γολγοθᾶ τόπον". Η Ναζαρέτ είναι η πόλη της Γαλιλαίας όπου Ευαγγελίστηκε η Θεοτόκος.Είναι πασίγνωστη σαν πατρίδα της Θεοτόκου και του Ιωσήφ και σαν πόλη στην οποία έζησε ο Ιησούς Χριστός πριν αρχίσει το διδακτικό Του έργο. Στην Ναζαρέτ μεγάλωσε μετά την επιστροφή του από την Αίγυπτο ο Ιησούς, ενώ η Καπερναούμ είναι η Πόλη της Γαλιλαίας κοντά στη λίμνη Γεννησαρέτ, που έχει το εβραϊκό όνομα Καφάκρ-Ναχούμ, δηλαδή χωριό παρακλήσεων ή χωριό του Ναούμ. Στα Ευαγγέλια αναφέρεται η πόλη της Καπερναούμ ως ο δεύτερος τόπος κατοικίας του Κυρίου μετά τη Ναζαρέτ, ως ο τόπος κατοικίας των αποστόλων Πέτρου, Ανδρέα, Ιακώβου, Ιωάννη και Ματθαίου. Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός δίδαξε στη συναγωγή της Καπερναούμ και έκανε και πολλές γνωστές θεραπείες στην πόλη αυτή. Ο Χριστός στην Καπερναούμ διακηρύξε εαυτόν ως άρτον ζωής, από τον οποίο οι τρεφόμενοι, ουδέποτε θα πεινάσουν. Ο Κύριος μας στην Καπερναούμ διακηρύσσει "ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς. οἱ πατέρες ὑμῶν ἔφαγον τὸ μάννα ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ ἀπέθανον· οὗτός ἐστιν ὁ ἄρτος ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβαίνων, ἵνα τις ἐξ αὐτοῦ φάγῃ καὶ μὴ ἀποθάνῃ. ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ζῶν ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς· ἐάν τις φάγῃ ἐκ τούτου τοῦ ἄρτου, ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. καὶ ὁ ἄρτος δὲ ὃν ἐγὼ δώσω, ἡ σάρξ μού ἐστιν, ἣν ἐγὼ δώσω ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς" (Κατά Ιωάννη Κεφ. ΣΤ, Στίχοι 48-51). Στην Ιερά Πρόθεση υπάρχει η λαβίδα (κοχλιάριο) με το οποίο κοινωνούν οι πιστοί, η αγία λόγχη, η οποία συμβολίζει τη λόγχη που κεντήθηκε ο Κύριος κατά τη σταύρωση και ο σπόγγος που και αυτός συμβολίζει το σπόγγο που δόθηκε όξος στον Κύριο και το Ζέον, δοχείο που περιέχει ζεστό νερό, το οποίο χύνεται στο ιερό Πατήριο και συμβολίζει τη ζέση της πίστεως. Επίσης υπάρχουν τα καλύμματα των ιερών σκευών, ο αήρ και το ιερό μανδήλιο. Στην Αγία Πρόθεση τέλος υπάρχει και το άγιο Ποτήριο, στο οποίο σμίγεται ο οίνος (νάμα) και το νερό, τα οποία θα μεταβληθούν σε Αίμα Χριστού. Δίπλα υπάρχει το ιερό Δισκάριο, πάνω στο οποίο τοποθετείται ο Αμνός, το τεμάχιο άρτου, που θα μεταβληθεί σε Σώμα Χριστού, καθώς και άλλα τεμάχια από το πρόσφορο, αφιερωμένα στην Θεοτόκο, τους αγίους αγγέλους, τους ζώντες πιστούς, τους κεκοιμημένους πιστούς. Αυτό το ιερό σύνολο πάνω στο δισκάριο συμβολίζει την ενότητα της Εκκλησίας. Πάνω στο ιερό Δισκάριο υπάρχει επίσης ο Αστερίσκος, ο οποίος συμβολίζει τον αστέρα της Γεννήσεως και σκοπό έχει να εμποδίζει το ιερό κάλυμμα να ακουμπά στα τεμάχια του αγίου Άρτου.

Τύπος του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, ήταν και η θυσία του Μελχισεδέκ, ο οποίος ήταν Ιερέας του Θεού του Υψίστου, και δεν προσέφερεν στις Θυσίες του τίποτα άλλο, παρά μόνο ψωμί και κρασί. ᾿Εξῆλθε δὲ βασιλεὺς Σοδόμων εἰς συνάντησιν αὐτῷ, μετὰ τὸ ὑποστρέψαι αὐτὸν ἀπὸ τῆς κοπῆς τοῦ Χοδολλογομὸρ καὶ τῶν βασιλέων τῶν μετ᾿ αὐτοῦ, εἰς τὴν κοιλάδα τοῦ Σαβύ (τοῦτο ἦν τὸ πεδίον τῶν βασιλέων). καὶ Μελχισεδὲκ βασιλεὺς Σαλὴμ ἐξήνεγκεν ἄρτους καὶ οἶνον· ἦν δὲ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου. καὶ εὐλόγησε τὸν ῞Αβραμ καὶ εἶπεν· εὐλογημένος ῞Αβραμ τῷ Θεῷ τῷ ὑψίστῳ, ὃς ἔκτισε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. καὶ εὐλογητὸς ὁ Θεὸς ὁ ὕψιστος, ὃς παρέδωκε τοὺς ἐχθρούς σου ὑποχειρίους σοι. καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ῞Αβραμ δεκάτην ἀπὸ πάντων. εἶπε δὲ βασιλεὺς Σοδόμων πρὸς ῞Αβραμ· δός μοι τοὺς ἄνδρας, τὴν δὲ ἵππον λάβε σεαυτῷ. (Γενέσ. Κεφ. ιδ, στιχ 17-21). Κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας μας ο Μελχισεδέκ προσφέρει άρτον και οίνον δια να προσφερθεί θυσία δια την νίκη του Αβραάμ. Τούτο προκύπτει από την φράση "ἦν δὲ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου". Επομένως ο άρτος και ο οίνος που προσέφερε ο Μελχισεδέκ είναι προτύπωση της αναιμάκτου θυσίας του Χριστού της θείας ευχαριστίας. Προσφέρουμε στο Θεό ψωμί και κρασί, γιατί αυτά αποτελούν τροφή αποκλειστικά ανθρώπινη, με την οποία συντηρείται και εκδηλώνεται η ζωή μας. Γι' αυτό και πιστεύεται πως, όταν προσφέρει κανείς τροφή, είναι σαν να προσφέρει την ίδια τη ζωή. Επειδή λοιπόν με τα θεία Μυστήρια ο Θεός μας χαρίζει την αιώνια ζωή, ήταν φυσικό και το δικό μας δώρο να είναι κατά κάποιο τρόπο ζωή, για να μην είναι αταίριαστη η προσφορά μας με την ανταπόδοση του Θεου, αλλἀ να έχει κάτι συγγενικό. Ο Ειρηναίος κατά τον δεύτερον αιώνα μετά Χριστον επανειλημμένως ομιλεί περί του μυστηρίου της Ευχαριστίας και επισημαίνει ότι "το κεκραμένον ποτήριον και ο γεγονώς άρτος επιδέχεται τον λόγον του Θεού και γίνεται η Ευχαριστία σώμα Χριστού και αίμα Χριστού". Έτσι η Ευχαριστία είναι η νέα θυσία και προσφορά, την οποίαν η Εκκλησιά παραλαβούσα παρά των Αποστόλων προσφέρει καθ΄ άπαντα τον κόσμον τω Θεώ. Όπως από πολλά σπιριά σιταριού γίνεται ένας άρτος και ο οίνος από σταφύλια διάφορα, έτσι από πολλούς Πιστούς γίνεται ένα σώμα της Καθολικής Αγίας Εκκλησίας ενωμένον με αυτόν τον Δεσπότην Χριστόν, που είναι η Κεφαλή της Εκκλησίας. Έτσι ο Κύριος παρήγγειλε να Του προσφέρουμε ψωμί και κρασί, κι Αυτός πάλι μας ανταποδίδει «άρτον ουράνιον» και «ποτήριον ζωής». Θέλησε να του προσφέρουμε εμείς εφόδια της πρόσκαιρης ζωής, κι Εκείνος να μας αντιπροσφέρει την αιώνια ζωή. Για να φανουν έτσι η Χάρη Του σαν αμοιβή και το αμέτρητο έλεος Του σαν πράξη δικαιοσύνης.

Τρία είναι τα τέλη της Ευχαριστιακής Θυσίας. Το Λατρευτικό, το Ιλασθητικό και το Ευχαριστιακό. Το Λατρευτικό ανήκει του Αγίου Άρτου. Επειδή αυτός και μόνο αυτός προσφέρεται εις ανάμνησιν του Υιου του Θεού και λατρείαν. Το Ιλασθητικό αναφέρεται επί των μερίδων των Αμαρτωλών. Επειδή και με αυτές ιλεούται και ημερώνεται ο μέγας Θεός, όπου διά τας αμαρτίας μας οργίζεται και θυμώνεται. Το Ευχαριστιακό ανήκει των Μερίδων των Αγίων, επειδή ευχαριστείται δι αυτών ο Θεός και δοξάζεται, για τις τόσες ευεργεσίες που τους έδωκε, ανάμεσα στις οποίες είναι και το να μεσιτεύουν προς αυτόν δια την σωτηρία μας. Μετά το πέρας της Προσκομιδής ο Λειτουργός καλύπτει με τα καλύμματα τα τίμια δώρα και θυμιάζει την Ιερά Πρόθεση και την Αγία Τράπεζα, δηλώνοντας έτσι την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος πάνω στον κόσμο και στα προσφερόμενα δώρα.

Η Θεία Λειτουργία ονομάζεται και Θεία Ευχαριστία διότι ευχαριστούμε τον Θεό "περί πάντων ὧν ἐποίησε καὶ ποιεῖ μεθ' ἡμῶν" και ταυτόχρονα του προσφέρουμε τη λογική λατρεία μας ως ευχαριστιακό δώρο, μη έχοντας τίποτε άλλο δικό μας να Του χαρίσουμε, εφοσον κι αυτή η ζωή μας δεν μας ανήκει, είναι δική Του προσφορά, δική Του ευεργεσία.

Διακρίνουμε τέσσερα σημεία κατά την Θεία Προσκομιδή α)την προετοιμασία των κληρικῶν, β) την ετοιμασία του αμνού και του ποτηρίου, γ)τις μνημονεύσεις και τη θυμίαση, και τέλος δ)την απόλυση. Κατά την Θεία Προσκομιδή ο Ιερέας κάνοντας το Ευλογητόν, προσκυνεί μετά του Διακόνου τις Δεσποτικές Άγιες Εικόνες και εισέρχεται στο Άγιον Βήμα, κάνοντας τρία προσκυνήματα προς Ανατολή εις λατρεία του εν Τριάδι υμνούμενου Θεού των απάντων, ενδύεται την Ιερατική Στολή και απερχόμενος έμπροσθεν της Προθέσεως νίπτει τα χέρια δηλών τό καθαρόν αυτού περί τήν Τερουργίαν και άληπτον(ερμηνεύει Συμεών ό Θεσσαλονίκης), και ότι δίχα ρύπου παντός τω καθαρω προσέρχεσθαι χρή, ως δυνατόν ανθρώπω. Πιάνει έπειτα την λεγομένην Προσφοράν, και ευλογώντας σταυροειδώς επάνω εις την Σφραγίδα, το Προσφορίδιον όπως λέγεται, προφέρει το: «Εις ανάμνησιν του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού». Στη συνέχεια κόπτει με την Αγία Λόγχη ο Ιερέας τα τέσσερα μέρη της Σφραγίδος και προφέρει τα προφητικά λόγια του Ησαϊα "ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη καὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον τοῦ κείροντος αὐτὸν ἄφωνος, οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα". Πρώτον εις ανάμνησιν της δια Σταυρού θυσίας του Υιου του Θεού, δεύτερον εις αγιασμόν και ευλογίαν του Τιμίου Άρτου, τρίτον δε, διατί έτσι εις τον καιρόν της Αγίας Κοινωνίας εύκολα μελίζεται σε τέσσερα σημεία ο Μαργαρίτης (Μαργαρίτης καλείται ο Τίμιος Άρτος και όλα τα μέρη στα οποία μελίζεται). Αμέσως μετά ο Διάκονος σε τύπο του Αρχαγγέλου Γαβριήλ που είπε το Χαίρε προς την Αγίαν Παρθένον, βγάζει την Σφραγίδα από το μέσο του Προσφόρου, όπως έγινε και στην Βηθλεέμ κατά την Γέννησιν του Χριστού από την Ύπέραγνον Κοιλίαν της Θεοτόκου. Και επειδή η Παναγία Παρθένος έστεκε στο δεξιό μέρος του ζωοποιού σταυρού κατά τη Σταύρωση του Κυρίου, εβγάζεται Μερίδα εις τιμήν και μνήμη αυτής και τοποθετείται εκ δεξιών του Τιμίου Άρτου. Επίσης εβγάζονται μερίδες όλων των Αγίων εις δόξαν αυτών και τιμή, και αγιασμό. Στη συνέχεια εβγάζονται οι μερίδες των υπόλοιπων Χριστιανών, ζώντων και τεθνεώτων και ξεχωριστά κατ' όνομα εκείνων που προσέφεραν αυτά τα δώρα, εις αφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον. Την συνήθεια των Μερίδων, και μάλιστα των Αγίων, υπάρχει από πολύ παλαιά στην Εκκλησία και περιγράφεται και από τον Θείο Διονύσιο στο έργο αυτού Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας. Το πρόσφορο είναι στρογγυλό για να δείξει το άναρχο και ατελεύτητο του Θεού. Συμβολίζει την Θεοτόκο Παρθένο Μαρία. Μεταφερόμενο από τόν πιστό χριστιανό στον Ιερό Ναό και από του Λειτουργό στην Ιερά Πρόθεση, δηλώνει την πορεία προς τη Βηθλεέμ για την απογραφή. Έτσι βλέπουμε ότι η Ακολουθία της Προσκομιδής αρχίζει με την Ύψωση των προσφόρων και στη συνέχεια με την εξαγωγή του Αμνού, συμβολίζει την Γέννηση του Χριστού μέχρι την Έξοδο Του στο κήρυγμα. Ο Λειτουργός κάνει την εξαγωγή των υπολοίπων μερίδων και πριν τελειώσει η Προσκομιδή πάνω στο Άγιο Δισκάριο υπάρχει η επίγεια και ουράνια Εκκλησία: Ο Αμνός στο κέντρο ακριβώς (παντού και πάντα ο Κύριος πρέπει να είναι στο κέντρον), η μερίδα της Παναγίας, τα εννέα Τάγματα των Αγίων (Αγγέλων, Προφητών, Αποστόλων, Ιεραρχών, Μαρτύρων, Οσίων, Αναργύρων, Θεοπατόρων μαζί με τον Άγιο της ημέρας ή με τους Αγίους της ημέρας και του Αγίου, του οποίου η Θεία Λειτουργία τελείται, Χρυσοστόμου, Βασιλείου ή Ιακώβου), η μερίδα του Επισκόπου, οι μερίδες των ζώντων και οι μερίδες των κεκοιμημένων.(βλέπε Διάταξη της Θείας Λειτουργίας). ^{(Παραπομπή 1)}

Τα χρησιμοποιούμενα στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας είδη είναι άρτος ένζυμος και οίνος κεκραμένος μετά μετρίας ποσότητας ύδατος. Η εν τω ποτηρίω κράση του οίνου μετά του ύδατος γίνεται εις ανάμνησιν του εκ της νυγείσης πλευράς του Σωτήρος εκρεύσαντος αίματος και ύδατος. Ο Πατήρ Κυπριανός (εν Τρούλλω σύνοδος) στην εν τω ποτηρίω κράση του οίνου μετά του ύδατος διαβλέπει συμβολικώς την ένωσιν του Χριστού μετά της Εκκλησίας αυτού και παρατηρεί ότι όταν εν τω ποτηρίω μετά του οίνου μιγνυται ύδωρ, ενούται ο λαός τω Χριστώ, εις τρόπον ώστε εάν μόνο οίνον κάποιος προσφέρει , τότε νοεί το αιμα του Χριστού υπάρχον ανευ ημών, όπως και πάλιν όταν μόνο ύδωρ υπάρχει εν τω ποτηρίω, νοεί το πλήθος ον ανευ του Χριστού. Επιπρόσθετα στην εν Καρθαγένη συνοδο το 397 τονίζεται ότι, δεδομένου ότι το κυριαρχούν, εν τω καθαγιαζομένω ποτηρίω στοιχείον, είναι το γένημα τς αμπέλου, εξ αυτού νοείται , ότι η ποσότητα του αναμιγνυομένου μετά του οίνου ύδατος, πρέπει να είναι τόση ώστε να μη μεταβάλλεται ουσιωδώς η φύσις και η αίσθησις του οίνου.

Η Θεία Λειτουργία αρχίζει με τη δοξολογία του Τριαδικού Θεού "Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων" και το σημείο του Σταυρού, που ο Λειτουργός κάνει με το Ευαγγέλιο πάνω στην Αγία Τράπεζα (πάνω στο Αντιμήνσιο). Σχετικά με την παραπάνω έναρξη της Θείας Λειτουργία ο μακάριος Γερμανός Πατριάρχης Κων/πόλεως επισημαίνει ότι αρχίζει η Θεία Λειτούργία με το "Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων" διότι διά της Ενανθρωπήσεως του Κυρίου έμαθαν πρώτα οι άνθρωποι ότι ο Θεός έχει τρία πρόσωπα. Αυτής της Ενανθρωπήσεως του Κυρίου μυσταγωγία είναι τα τελούμενα. Έτσι στο προοιμιο αυτών των τελουμένων κηρύττεται η Τριάδα. "Ὅτι διὰ τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Κυρίου, πρώτως ἔμαθον οἱ ἄνθρωποι, ὡς εἴη τρία πρόσωπα ὁ Θεός. Ταύτης δὲ τῆς Ἐνανθρωπήσεως τοῦ Κυρίου, μυσταγωγία ἐστὶ τὰ τελούμενα. Ὅθεν ἐν τοῖς προοιμίοις αὐτῶν ἔδει προλάμπειν καὶ κηρύττεσθαι τὴν Τριάδα". Με το σημείο του Σταυρού υποδηλώνεται ότι ο Σταυρός είναι η οδός και η θύρα εισόδου στη Βασιλεία του Θεού. Σε αυτό το σημείο ο λαός απαντά στη δοξολογική εκφώνηση του Λειτουργού, λέγοντας Αμήν (δηλαδή γένοιτο) γεγονός που δηλώνει ότι η Θεία Λειτουργία είναι έργο ολόκληρου του Λαού, Λειτουργών και Συλλειτουργών.

...........συνεχιζεται

Βιβλιογραφία

1. Αρχιμανδρίτης Ιωήλ Γιαννακόπουλος. Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο - Κείμενο - Ερμηνευτική Παράφραση - Σχόλια Προβλήματα - Χάρται. Τετάρτη. Vol. 1ος έως 9ος. Αθήνα: ΛΥΔΙΑ, 1986.
2. Τρεμπέλας, Π. (2003). Η Καινή Διαθήκη μετά συντόμου ερμηνείας (Τεσσαρακοστή όγδοη εκδ.). Αθήνα, Αττική, Ελλάδα: Αδελφότης Θεολόγων ο ΣΩΤΗΡ.
3. Κείμενα. Μηνιαία. Vol. Ιανουαρίου έως Δεκεμβρίου. Αθήνα Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1988.
   • Οχτώηχος. Αθήνα , 1962.
   • Πεντηκοστάριον. Αθήνα , 1986.
   • Τριώδιον. Αθήνα, 1978.
   • Ωρολόγιον. Αθήνα, 2006
4. Νικολάου Βούλγαρη Ιατροδιδασκάλου, Κατήχησις Ιερά τουτέστιν Εξήγησις Λεπτομερής της Θείας και Ιεράς Λειτουργίας εν ειδει ερωταποκρίσεων μετά και πολλών ψυχοφελών εξετάσεων, Ακριβής επανέκδοση της α εκδόσεως του 1651. Ιερόν ησυχαστήριον Αξιον Εστίν Κατουνάκια Αγίου Όρους. 2007
5. Διμηνιαίον Περιοδικό Αναγέννησις, Ι. Ησυχαστήριο Αγία Φωτεινή, Ελληνοπεράματα Ηρακλείου Κρήτης, Τεύχος Μαρτίου - Απριλίου 2003, σελίδες 3698-3699, "Από Ομιλίαν του Καθηγουμένου και Πατριαρχικού Εξάρχου Πάτμου Πανοσ. Αρχιμ. κ. Αντίπα εις το Πνευματικό Κέντρο της Ι. Αρχιεπ. Κρήτης (23/2/2003)
6. Αντώνιος Ρωμαίος. Κατηχήσεις Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων. Δευτέρα. Καρέας: "ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ" Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Καρέα, 1999.
7. Η παρουσία του Χριστιανικού Ναού, Αποστολικής Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος (Online http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?contents=art/contents_naos.asp&main=naos&file=page11.htm)
8. Ευθυμιος Κ. Στυλιος Επίσκοπος Αχελώου, Είμαι Χριστιανός Ορθόδοξος-Εγχειρίδιο Χριστιανικής Κατήχησης και Αγωγής, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας της Ελλάδος, Αθήνα 2000, Έκδοση Α.
9. Πρ. Γεωργιος Κουγιουμτζόγλου, Συμβολή στη Λογική Λατρεία του Θεού για Ενεργό Συμμετοχή των Πιστών, Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2007
10. Ιερατικό, Εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα, 1965.