ในปัจจุบันการสื่อสารระหว่างแพทย์และผู้ป่วยมีความสำคัญในการถ่ายทอดข้อมูลเกี่ยวกับโรคการวางแผนการรักษา ตลอดจนการปฏิบัติตนของผู้ป่วยในการดูแลสุขภาพของตนเองและครอบครัว เพื่อให้การรักษาเป็นไปตามมาตรฐานและส่งเสริมสุขภาพของประชาชนอย่างเหมาะสม การจัดการเรียนการสอนของคณะแพทยศาสตร์จึงกำหนดให้นักเรียนแพทย์จะต้องมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ที่สำคัญ ในด้านการสร้างเสริมสุขภาพ ป้องกันโรคในระดับครอบครัว ชุมชน และประชาชน ตลอดจนการสื่อสารและสร้างสัมพันธภาพที่ดีกับผู้ป่วยและญาติ ทั้งนี้การพัฒนาทักษะการสื่อสาร และการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ เป็นส่วนหนึ่งของมาตรฐานผลการเรียนรู้ที่หลักสูตรแพทยศาสตรบัณฑิตฯ จะต้องวางแผนจัดการเรียนรู้ สร้างรูปแบบกิจกรรมวัดและประเมินผลการเรียนรู้อย่างเหมาะสมและส่งเสริมการเรียนรู้อย่างยั่งยืน

ในยุคแห่งเทคโนโลยีสารสนเทศ การสื่อสารโดยอาศัยฐานข้อมูลดิจิทัล เช่น วีดีโอ ภาพยนตร์สั้นสื่อแอนิเมชัน การตูน เอกสารออนไลน์ ฯลฯ เป็นการถ่ายทอดข้อมูลที่รวดเร็ว ทันสมัย จัดทำในรูปแบบที่หลากหลายผ่านสื่อและสารสนเทศรูปแบบต่างๆ รวมถึงสามารถเผยแพร่ข้อมูลได้กว้างขวางและรวดเร็ว ทั้งนี้ ข้อมูลที่เกี่ยวกับสุขภาพจะต้องมีความถูกต้องและเชื่อถือได้ดังนั้น การวางแผนการบริหารจัดการเรียนรู้ของผู้เรียน อาจารย์ผู้สอนจะต้องวางแผนอย่างเป็นระบบและมีมาตรฐาน

ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้เพื่อสร้างสื่อและสารสนเทศสำหรับผู้ป่วยของนักเรียนแพทย์

1. กำหนดจุดประสงค์การเรียนรู้ของการสร้างสื่อและสารสนเทศสำหรับผู้ป่วย

   1. 1 กำหนดเนื้อหาที่สอดคล้องกับเกณฑ์มาตรฐานวิชาชีพ โดยคำนึงถึงระดับความสำคัญของภาวะหรือโรคที่ต้องรู้ตามระดับของผู้เรียน

1.2 กำหนดทักษะที่ต้องพัฒนาของผู้เรียนตามมาตรฐานผลการเรียนรู้ ได้แก่

ก.ให้ข้อมูลด้านสุขภาพและคําปรึกษาแก่ผู้ป่วย ญาติ และประชาชน

ข.ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในการนําเสนอข้อมูลอย่างเหมาะสมกับวิชาชีพ

2. กำหนดรูปแบบของสื่อและสารสนเทศที่จะมอบหมายให้ผู้เรียนจัดทำ

2.1 ประเภทของสื่อ เช่น วีดีโอ ภาพยนตร์สั้น สื่อแอนิเมชัน การตูน เอกสารออนไลน์ ฯลฯ

2.2 รายละเอียดของสื่อ เช่น ระยะเวลา กลุ่มเป้าหมาย ขอบเขตของเนื้อหา ข้อมูลที่สำคัญ

2.3 อื่นๆ เช่น กำหนดลักษณะของการมีส่วนร่วมในการจัดทำสื่อของผู้เรียนหรือสมาชิกในกลุ่ม ข้อพึงระวังในการสร้างสื่อและสารสนเทศ งบประมาณ และลิขสิทธิ์ทางกฎหมาย

3. มอบหมายงานและกำกับติดตามพัฒนาการสร้างสื่อและสารสนเทศของผู้เรียนโดยอาจารย์ที่ปรึกษาหรืออาจารย์ผู้สอนเป็นระยะๆ ทั้งนี้อาจมีการวัดและประเมินผลความก้าวหน้าและทักษะต่างๆของกระบวนการทำงานระหว่างการจัดทำสื่อของผู้เรียนได้

4. วัดและประเมินผลสื่อและสนเทศที่จัดทำของผู้เรียนโดยอาศัยหลักการวัดและประเมินผลแบบมุ่งผลลัพธ์ ตามเกณฑ์ที่กำหนดอย่างเหมาะสม ทั้งนี้ เกณฑ์การประเมินผลควรชี้แจงและแจ้งแก่ผู้เรียนก่อนการจัดทำสื่อและสารสนเทศ เพื่อให้ผู้เรียนเข้าใจและจัดทำสื่อได้ตรงประเด็นและเกิดประโยชน์สูงสุด

5. ปรับปรุงแก้ไขสื่อและสารสนเทศให้มีความถูกต้อง น่าเชื่อถือ น่าสนใจ และเป็นมาตรฐานภายใต้การกำกับดูแลของผู้สอนหรือคณะกรรมการรายวิชา

6. เผยแพร่สื่อและสารสนเทศผ่านช่องทางที่เหมาะสม เช่น สื่อของโรงพยาบาล สื่อสังคมออนไลน์ เป็นต้น

7. ประเมินผลการใช้สื่อและสารสนเทศโดยผู้ใช้งาน ในมุมมองอรรถประโยชน์อย่างรอบด้าน

การกำหนดเกณฑ์การประเมินผลการสร้างสื่อและสารสนเทศสำหรับผู้ป่วยของนักเรียนแพทย์

1. พิจารณาจุดประสงค์เชิงพฤติกรรมตามทักษะที่ต้องการพัฒนาของผู้เรียน

2. กำหนดหัวข้อหรือประเด็นการประเมินตามมาตรฐานผลการเรียนรู้

   1. กำหนดหัวข้อหลักในการวัดและประเมิน

   2. กำหนดหัวข้อย่อยในการวัดและประเมิน

3. เลือกรูปแบบของเกณฑ์การวัดและประเมินผล เช่น Rating scale หรือ Rubric score ไม่แนะนำให้ใช้ Check list เนื่องจากเป็นทักษะการเรียนรู้ที่สำคัญและมีรายละเอียดการวัดประเมินผลหลายระดับ

4. กำหนดสัดส่วนคะแนนที่เหมาะสมให้สอดคล้องกับความสำคัญของทักษะที่ต้องการพัฒนา

5. กำหนดเกณฑ์ผ่านที่เหมาะสม

6. ตรวจสอบความตรงตามเนื้อหา โดยพิจารณาเกณฑ์การวัดว่าสอดคล้องกับจุดประสงค์การเรียนรู้มากน้อยเพียงใด สำนวนภาษาและความยากง่ายในการนำไปใช้โดยผู้เชี่ยวชาญ 3-5 คน

จากตัวอย่างการออกแบบประเมินโดยเลือกใช้รูปแบบ Rating scale 5 ระดับ จะพบว่า เกณฑ์การประเมินมีระดับการวัดที่ละเอียดกว่าการประเมินโดยใช้ check list ที่วัดเฉพาะปฏิบัติและไม่ปฏิบัติ ซึ่งขาดการจัดระดับคุณภาพของการประเมินทักษะ แต่สามารถใช้ได้ในการประเมิน OSCE หรือ Mini-CEX เป็นต้น ทั้งนี้ หากผู้สอนต้องการแบบประเมินที่มีความละเอียดมาขึ้น สามารถอธิบายเกณฑ์การประเมินแต่ละระดับ เป็นคำอธิบายพฤติกรรมที่ชัดเจนเป็นข้อความในแต่ละระดับ ซึ่งเป็นเกณฑ์ประเมินรูปแบบ Rubric score ก็จะทำให้ประเมินได้ละเอียด ความเที่ยงและความตรงสูง ซึ่งการสร้างแบบประเมินจะซับซ้อนขึ้น ควรเลือกใช้ในการประเมินที่สำคัญสูงหรือมีน้ำหนักคะแนนค่อนข้างมาก

การสร้างสื่อและสารสนเทศสำหรับผู้ป่วยของนักเรียนแพทย์ เป็นกิจกรรมการเรียนรู้ที่สำคัญที่ส่งเสริมให้ผู้เรียนได้พัฒนาทักษะการสื่อสาร และการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ ซึ่งเป็นมาตรฐานผลการเรียนรู้ที่จำเป็นต่อการเป็นบัณฑิตแพทย์ที่มีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ และมุ่งเน้นให้ผู้เรียนประยุกต์ใช้ความรู้ไปให้ข้อมูลสารสนเทศด้านสุขภาพแก่ผู้ป่วย ญาติและประชาชนได้อย่างเหมาะสมในยุคดิจิทัล ดังนั้น อาจารย์ผู้สอนควรวางแผนการจัดการเรียนการสอน การวัดและประเมินผลอย่างเที่ยงตรงโดยมุ่งเน้นผลลัพธ์เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ของนักเรียนแพทย์อย่างเป็นระบบและมีมาตรฐาน

เอกสารอ้างอิง

มาตรฐานคุณวุฒิระดับปริญญาตรี สาขาวิชาแพทยศาสตร์ พ.ศ. 2561

โชติกา ภาษีผล., ณัฏฐภรณ์ หลาวทอง., กมลวรรณ ตังธนกานนท์. (2558). การวัดและประเมินผลการเรียนรู้.

กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

โชติกา ภาษีผล. (2559). การวัดและประเมินผลการเรียนรู้ กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.