Maroko

Geografija

Maroko se nalazi u severozapadnoj Africi, na obali Atlantskog okeana i Sredozemnog mora. Graniči sa Alžirom na istoku i Zapadnom Saharom na jugu. Značajne geografske karakteristike uključuju planine Atlas koje se protežu kroz zemlju, kao i pustinjske predele u jugoistočnom delu.

Klima varira od mediteranske na severu, do pustinjske u južnim i unutrašnjim regijama.

Hrana

Marokanska kuhinja je bogata i aromatična, sa snažnim uticajima berberske, arapske, mediteranske i francuske tradicije. Najpoznatija jela uključuju:

Kus-kus

Tagine

Harira

Bastilla

Historija

Historija Maroka je bogata i raznolika, prožeta uticajima raznih civilizacija koje su oblikovale ovu zemlju tokom više hiljada godina. Prvi poznati stanovnici Maroka bili su Berberi (Amazighi), narod koji je naseljavao sever Afrike još od praistorije. Njihova kultura i jezik i danas čine važan deo marokanskog identiteta.
U antičko doba, feničanski trgovci su osnivali kolonije duž marokanske obale, a zatim je područje došlo pod uticaj Kartažana i kasnije Rimskog carstva. Jedan od najočuvanijih rimskih gradova iz tog perioda je Volubilis, koji i danas svedoči o visokom stepenu razvijenosti tog doba.

U 7. veku dolazi do velikog preokreta – sa arapskim osvajanjima u Maroko stiže islam. Ova religija brzo postaje dominantna i menja političku i društvenu sliku zemlje. Već krajem 8. veka, osniva se prva muslimanska dinastija u Maroku – Idrisidi, koja stvara temelje za formiranje prve nezavisne islamske države u regionu.

U srednjem veku, Maroko postaje sedište moćnih muslimanskih carstava. Dinastije kao što su Almoravidi i Almohadi proširile su svoju vlast na veći deo Severne Afrike i južne Španije, čime je Maroko postao važan politički i kulturni centar islamskog sveta. Gradovi poput Feza i Marakeša razvijali su se u važne verske, obrazovne i trgovačke centre.
Tokom kasnijih vekova, Marokom su vladale dinastije Marinida, zatim Saadija – poznatih po borbama protiv evropskih sila, naročito Portugalaca – a od 17. veka vlast prelazi u ruke dinastije Alaouita. Ova dinastija je i danas na vlasti, što čini Maroko jednom od najstarijih preostalih monarhija u svetu.
Početkom 20. veka Maroko dolazi pod kolonijalnu vlast – Francuska i Španija dele zemlju na protektorate 1912. godine. Tokom kolonijalnog perioda razvija se infrastruktura, ali i jača otpor među lokalnim stanovništvom. Najpoznatiji primer borbe protiv kolonijalista je Rif rat (1921–1926), koji je predvodio legendarni vođa Abd el-Krim.

Maroko je stekao nezavisnost 1956. godine, pod vođstvom kralja Mohameda V. Njegov sin, Hasan II, vladao je zemljom od 1961. do 1999. godine, tokom kojeg je zemlja prošla kroz period modernizacije, ali i političkih napetosti. Današnji kralj, Mohamed VI, na tronu je od 1999. godine. Njegova vladavina karakteriše se reformama, otvaranjem prema svetu, ali i očuvanjem tradicionalnih vrednosti.

Jezik

Maroko je zemlja bogate jezičke raznolikosti, što je rezultat njegove duge istorije i susreta raznih kultura – berberske, arapske, islamske, evropske i afričke. Zvanično, u Maroku postoje dva službena jezika: arapski i amazigh (berberski). Međutim, u svakodnevnom životu koristi se i više drugih jezika, uključujući francuski, španski i sve više engleski.

Arapski

Standardni arapski (Fusha) je jedan od dva službena jezika Maroka i koristi se u medijima, obrazovanju, administraciji i zakonodavstvu. To je književni jezik koji se koristi u celom arapskom svetu.

Međutim, u svakodnevnoj komunikaciji većina Marokanaca koristi marokanski arapski dijalekt, poznat kao Darija. Darija se dosta razlikuje od standardnog arapskog i sadrži elemente iz francuskog, berberskog, španskog i čak turskog jezika. Iako nije službeni jezik, Darija je glavni jezik govora u svakodnevnom životu, na ulici, u kući, u serijama, filmovima i na društvenim mrežama.

Amazigh(Berberski)

Amazigh, ili berberski jezik, priznat je kao službeni jezik Maroka od 2011. godine, kada je nova verzija ustava uvedena. Govori ga veliki deo stanovništva, naročito u planinskim i ruralnim predelima – kao što su Rif, Atlas i delovi Souss regije.

Amazigh jezik ima više dijalekata, od kojih su tri najvažnija:

Tarifit (severni deo, Rif),
Tamazight (srednji Atlas),
Tachelhit (jugozapad).

Amazigh se piše pismom Tifinagh, koje je zvanično prihvaćeno i uči se u školama. Postoji i sve veći broj medijskih sadržaja i kulturnih inicijativa na ovom jeziku.

Francuski

Francuski nije službeni jezik, ali je vrlo važan u svakodnevici i institucijama. Zbog kolonijalne prošlosti (Maroko je bio francuski protektorat od 1912. do 1956), francuski se i danas koristi u:

obrazovanju (posebno u višim školama i nauci),
administraciji,
trgovini i bankarstvu,
pravnom sistemu.

Većina obrazovane populacije tečno govori francuski, a mnogi državni dokumenti i službene stranice su dvojezične (arapski i francuski).

Španski

Španski je prisutan pretežno na severu Maroka (npr. gradovi Tetuan, Tangier i Larache) i u Zapadnoj Sahari, koja je nekada bila španska kolonija. Starije generacije i dalje govore španski, a neki mediji i škole u tim regijama nude obrazovanje na španskom jeziku.

Obrazovanje

Obrazovni sistem u Maroku prošao je kroz mnoge promene i reforme, naročito nakon sticanja nezavisnosti 1956. godine. Iako je obrazovanje u Maroku zvanično besplatno i obavezno za decu uzrasta od 6 do 15 godina, zemlja se i dalje suočava s brojnim izazovima, naročito u ruralnim oblastima.

Struktura obrazovnog sistema

Predškolsko obrazovanje (éducation préscolaire)

- Nije obavezno, ali sve više dece pohađa vrtiće, naročito u urbanim sredinama.
- Učestvuju privatne, javne i verske institucije.

Osnovno obrazovanje (éducation primaire)

- Traje 6 godina.
- Fokus na osnovnoj pismenosti, računanju i jezicima.

Srednje obrazovanje (collège i lycée)

- Prvo (niže) srednje obrazovanje (collège): 3 godine.
- Više srednje obrazovanje (lycée): 3 godine, nakon čega učenici polažu maturu (baccalauréat).
- Učenici se mogu opredeliti za opšte, naučne ili tehničke smerove.

Visoko obrazovanje (enseignement supérieur)

- Obuhvata univerzitete, tehničke institute i specijalizovane škole.
- Postoji veliki broj javnih univerziteta, kao i rastući broj privatnih.

Neki od najpoznatijih univerziteta su:

- - Université Mohammed V (Rabat)
  - Université Cadi Ayyad (Marakeš)
  - Al Akhawayn University (Ifrane) – privatni univerzitet na engleskom jeziku.

Page updated

Report abuse