Osnovne hranjive materije

Život čovjeka održava se zahvaljujući hrajivim materijama koje čovjek unosi iz vanjske sredine. Hranjive meterije organizam koristi za rast o razvoj ćelija od kojih kasnije nastaju tkiva koja grade tijelo.

Također, iz hranjivih materija se dobiva energija koja je neophodna za rad mišića i svih drugih organa koji učestviju u održavanju života. U osnovne hranjive materije spadaju: bjelančevine, ugljikohidrati, masti, vitamini, mineralne materije i voda.

BJELANČEVINE (PROTEINI)

Bjelančevine su osnovne gradivne materije svih organizama. One su kao "cigle" od kojih je građeno ljudsko tijelo. Osim gradivne uloge, bjelančevine imaju i funkcionalnu ulogu kao enzimi i odbrambenu ulogu kao antitijela, a ponekad mogu biti i izvor energije. Enzimi ubrzavaju hemijse reakcije u organizmu i zbog toga se nazivaju biokatalizatori, a antitijela su bjelančevine koje se spajaju sa štetnim tvarima i čine ih neškodljivim. Bjelančevine su građene od aminokiselina koje su međusobno spojene specijalnim hemijskim vezama pomoću kojih se obrazuju kratki ili dugi lanci. Meso, riba i jaja su jako bagti u proteinima.

MESO

od 15 do 30g proteina na 100g

RIBA

ima sličnu količinu proteina kao meso ali, manje masti

JAJA

kokošje ima 13g proteina

UGLJIKOHIDRATI

Ugljikohidrati su velika grupa organskih spojeva u čijim je molekulama odnos atoma vodika i kisika 2:1 (kao u vodi). Ugljikohidrati imaju prvenstveno energetsku funkciju, jer ih organizam upotrebljava za dobivanje energije potrebne za odvijanje hemijskih reakcija i raznih bioloških funkcija. Ugljikohidrati se dijele na proste i složene. Najpoznatiji prosti ugljikohidrati su glukoza ( grožđani šećer) i fruktoza ( voćni šećer ). Najpoznatiji složeni šećeri su saharoza ( izgrađena od glukoze i fruktoze ) i skrob ( izgrađen od mnogo molekula glukoze ). Ugljikohidrate sadrže šećer, med, voće, hljeb, krompir, brašno i dr.

MED

med sadrži 77g ugljikohidrata na 100g

BRAŠNO

brašno ima oko 75g ugljikhidrata na 100g

ŠEĆER

šećer sadži 100g na 100g ugljikohidrata

MASTI I ULJA

Masti i ulja su hemijski veoma srodna jedinjenja. Oni su esteri trovalentnog alkohola glicerola i viših masnih kiselin. U mastima se esterski vezane nalaze zasićene kiseline, obično palmitinska i stearinska, dok u uljima imamo vezanu nezasićenu oleinsku kiselinu. Masti imaju energetsku funkciju, a također sudjeluju u izgradnji tijela. Masti izgrađuju tijelo u obliku sala koje služi tijelu kao termoizolacija i zaštita od pvreda.

VITAMINI

Vitamini su hranjive materije koje imaju regulacionu ulogu i neophodni su za normalno funkcionisanje organizma. Organizam i ne može sam sinetisati pa se oni moraju svakodnevno unositi hranom. Ukoliko se ne unose u organizam, razvijaju se poremećaji koji se nazivaju avitaminoze, a ako je njihovo unošenje smanjeno nastaju hipovitaminoze. Nekada se vitamini u organizam mogu unositi i u prevelikim količinama pa nastaju hipervitaminoze. Najpoznatiji vitamini su: vitamin A, B, C, D, E i K. Voće i povrće je jako bogato vitaminima.

MINERALNE MATERIJE

Mineralne materije imaju ulogu u funkcionisanju organizma, a neke su i gradivne materije kao, naprimjer, kalcij koji izgrađuje kosti i zube. Od ostalih mineralnih materija najznačajniji su fosfor i željezo. Fosfor gradi kosti, a željezo ulazi u sastav heoglobina. Mlijeko i mliječni proizvodi sadrže mnogo kalcija, banane kalija, a sjemenke, špinat i jetra drugih životinja sadrže mnogo željeza.

VODA

Voda je glavni sastojak ljudskog tijela i neophodna je za odvijanje svih hemijskih reakcija koje se vrše u organizmu. Količina vode u ljudskom organizmu se smanjuje sa starošću organizma. Novorođenče u svom tijelu ima oko 80% vode, dijete ok 70%, odrasla osoba od 60 do 65%, a stara osoba oko 55%. Odrasla osoba bi trebala da pijeosam čaša vode dnevno.

Page updated

Report abuse