บุญกุ้มข้าวใหญ่

เรื่องบุญบ้านบุญกุ้มข้าวใหญ่

จาก “บุญคุ้ม” มาเป็น “บุญบือบ้าน” จนถึงบุญบ้าน “บุญกุ้มข้าวใหญ่” ตามวิถีชีวิตของชนเชื้อสาย ไทย-ลาว ในภาคอีสานจะมี “ฮีตสิบสอง คองสิบสี่” เป็นจารีตครองในการดำเนินชีวิตยึดถือสืบทอดเป็นแนวปฏิบัติตามแต่โบราณซึ่งระยะเดือนยี่ย่างเดือนสาม จะมีบุญประเพณีบุญคุ้มทำขวัญข้าวคุณข้าว คุณลานหรือ บุญกุ้มข้าวใหญ่ เพื่อเป็นสิริมงคลแก่การทำนาข้าวและปีต่อๆไปจะได้มีผลผลิตเพิ่มมากขึ้นภาคกลางมีวิธีทำขวัญข้าวรับแม่โพสพในสมัยดั้งเดิมจะจัดเป็นคุ้มซึ่งหมายถึงแต่ละละแวกชุมชนหรือชุมชน คุ้มดั้งเดิมในบ้านน้ำปีกมีหลายคุ้ม เช่น คุ้มดินฟ้า คุ้มวัดเก่า คุ้มโนนวัดฮ้าง(ฐานจุดบั้งไฟเก่า) คุ้มวัดกลาง คุ้มบือบ้าน คุ้มคำบอน คุ้มน้ำสร้างกิน คุ้มหนองหมาจอก คุ้มวัดป่า คุ้มเมืองเถื่อน คุ้มเมืองทองสามัคคี คุ้มสุขศาลา คุ้มอนามัย คุ้มคำนกยูง คุ้มโรงเรียนชุมชนบ้านน้ำปลีก เป็นต้น ชาวบ้านเรียกว่าข้าวขึ้นเล้าละแวกคุ้มเพื่อให้เกิดความเป็นสิริมงคลแก่ข้าวแก่ครอบครัวแต่ละคุ้มจะจัดกันเองอาหารที่จะเตรียมต้อนรับและฝากญาติพี่น้องเพื่อนมิตรสหายที่มาแวะเยี่ยมเยียนส่วนใหญ่จะเป็นทำมาจากข้าวเกือบทั้งสิ้น เช่น ข้าวปุ้น ขนมเส้น ขนมจีน ข้าวเหนียวเปียก ข้าวปาดข้าวเหนียวแดง ข้าวต้ม ข้าวเกรียบ สาโทหรือน้ำใสใจจริงหมายถึงเหล้ากลั่นซึ่งเป็นสุราที่ชาวบ้านต้มกันเองในการต่อมา เพื่อก่อให้เกิดความสามัคคีกลมเกลียวรวมถึง เป็น น้ำหนึ่งใจเดียวกันผู้นำชุมชนและกรรมการหมู่บ้านจึงดำเนินการกุศโลบายอย่างแยบคาย โดยจัดงานบุญคุ้มทุกคุ้มมารวมกันเป็นบุญประเพณีที่ “บือบ้าน” โดยกะประมาณช่วงเวลาที่ครัวเรือนส่วนใหญ่เสร็จจากทำนา ข้าวขึ้นเล้าขึ้นยุ้งขึ้นฉาง แล้วจากบุญคุ้มต่างๆจึงกลายมาเป็นบุญบือบ้านด้วยความที่ชุมชนบ้านน้าปี่เป็นสังคมที่มีลักษณะ โอบอ้อม อารีเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่รักการประนีประนอมไม่ชอบความมีความขัดแย้งจึงตกลงพร้อมใจกันรวมบุญคุ้มมาจัดร่วมกันที่บือบ้านอันเป็นที่ตั้งหลักของหลักบ้านมีการขอบริจาค “แผ่ข้าว” ร่วมบริจาคข้าวเปลือกมารวมกันเป็น กุ้มข้าว กองใหญ่ทำพิธีสู่ขวัญข้าวตามประเพณีเก่าแก่แต่โบราณมีการว่าจ้าง มหรสพ เช่น ภาพยนตร์ หมอลำ มา “เสพงัน” หมายถึง การเฉลิมฉลองให้ได้รับความสนุกสนานบันเทิงกันในหมู่บ้านลูกหลานบ้านน้ำปลีกและหมู่บ้านใกล้เคียงมีพิธีทำบุญพิธีสงฆ์และวิธี พราหมณ์สู่ขวัญข้าว เพื่อความเป็นสิริมงคลตั้งแต่วันที่ 28 มกราคมมาเป็นครั้งแรกและต่อมาเป็นประจำทุกปีบุญคุ้มจึงใช้คำว่า “บุญบือบ้าน” บุญกุ้มข้าวใหญ่หรือบุญบ้านแทนจนปัจจุบันลูกหลานชาวบ้านอาชีพที่งานบุญบ้านหากไม่มีภารกิจติดธุระที่จำเป็นที่ 27 - 28 มกราคมของทุกปีโดยไม่ได้นัดหมาย

ข้อมูล เนื้อหา เรื่องราว เขียนโดย นายนิติโชค ธรรมวรีย์

ภาพถ่าย/ภาพประกอบ โดย เทศบาลตำบลน้ำปลีก

อ้างอิงข้อมูลจาก : https://sites.google.com/site/kruyoke/prawati-ban-na-plik/7buy-kum-khaw-hiy