Patiëntenrechten en het vrijzinnig humanisme
Binnen het vrijzinnig humanisme staat het zelfbeschikkingsrecht centraal. Voor ons betekent dit dat het de mens zelf is die zoveel als mogelijk richting geeft aan het eigen leven. De individuele vrijheid vormt de sleutel van onze identiteitsontwikkeling. De essentiële elementen hiervan zijn gelijkwaardigheid, respect, dialoog en vertrouwen. Met andere woorden, het zijn de waarden en normen van de Verlichting die we koesteren en uitdragen. Onze vrijzinnig humanistisch consulenten zetten deze visie dagelijks om in de praktijk door mensen te helpen omgaan met angst, onzekerheid en vragen over zingeving.
Toch merken consulenten in de zorgsector dat het uitdragen van hun overtuiging soms conflicteert met de levensbeschouwing van de medische professionals. Op heel wat ziekenhuisdiensten heerst er weerstand vanuit het medische korps om euthanasievragen te horen, laat staan om over te gaan tot de effectieve procedures. De ontkenning van sterfelijkheid leidt tot therapeutische hardnekkigheid. Onze consulenten geven aan dat het opkomen voor zelfbeschikking en -beslissing hen niet altijd in dank afgenomen wordt. Zorg die aansluit bij wie je bent en hoe je in het leven staat, is zeer belangrijk. Hiervoor zijn luisterbereidheid, openheid, bereidheid tot dialoog en onderling respect essentiële elementen voor de motivatie, vechtlust en gemoedsrust van een patiënt.
Hoewel digitale alternatieven een prominente positie innemen in de zorgsector, vervangen ze de bijzondere kwaliteit van het menselijk contact niet. Existentiële vragen om gehoord en erkend te worden, ze vereisen nabijheid, veiligheid en geborgenheid. We staan zelden stil bij de broosheid van het leven, maar vroeg of laat worden we er als mens mee geconfronteerd. Wanneer je wordt opgenomen in een zorginstelling, ben je afhankelijk van de zorg die wordt geboden. Idealiter worden bij een opname steeds de individuele wensen, keuzes en waarden gerespecteerd, maar dit is geen evidentie. Onze consulenten staan erop de patiënten steeds correct te informeren over de rechten als patiënt. Hoewel de Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt al 21 jaar in werking is, geeft één op vijf mensen aan niet op de hoogte te zijn van de rechten als patiënt. Slechts 22 procent van de ondervraagden vond dat ze de patiëntenrechten goed kennen (De Morgen, 18/04/2017).
Patientenrechtenwet
Deze 8 elementen staan centraal in de patiëntenrechtenwet.
1. Het recht op kwaliteitsvolle dienstverlening
2. Het recht op vrije keuze van de zorgverlener
3. Het recht op informatie over je gezondheidstoestand
4. Het recht op geïnformeerde toestemming
5. Rechten in verband met je patiëntendossier
6. Het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer
7. Het recht op pijnbehandeling
8. Het recht om klacht neer te leggen
In dit kader is de consulent zeer waardevol. Een consulent heeft niet enkel de taak om patiënten die het wensen te bezoeken, maar de consulent vertegenwoordigt ook een ruimere, symbolische aanwezigheid van de vrijzinnig humanistische waarden. Een consulent zal immers aandacht vragen voor de existentiële dimensie in de zorg en opkomen voor de waarden eigen aan onze overtuigingen (privacy, respect, autonomie, dialoog…).
De FOD Volksgezondheid lanceerde enkele informatieve filmpjes op Youtube waarin er op een overzichtelijke wijze het belang van patiëntenrechten wordt aangetoond en de werking wordt uitgelegd.
Onder impuls van Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke werd de Wet op de patiëntenrechten geactualiseerd. Dit houdt in dat er meer rekening wordt gehouden met levensdoelen, gezondheidsdoelen en de waarden van de patiënt. Er wordt meer belang gehecht aan het menselijke, niet enkel aan het medische aspect van patiënt zijn.
De mogelijkheid tot voorafgaande zorgplanning werd verankerd. Dit verwijst naar de voorbereiding van de mogelijke hulp en behandelingen die een patiënt zou kunnen krijgen bij ernstige ziekte waardoor de eigen wil niet meer kan worden geuit. Dit omvat onder meer de verschillende soorten wilsverklaringen, waarvoor de vzw LEIF met steun van de FOD en Minister Vandenbroucke reeds een overzichtelijke brochure over publiceerden. Ook in dit filmpje van huisvandeMens wordt een heldere uitleg gegeven. Ga zekere eens langs in een huisvandeMens om meer informatie te krijgen.
LEIF
De vzw LEIF is een open initiatief van mensen en verenigingen die streven naar een waardig levenseinde voor iedereen, waarbij respect voor de wil van de patiënt voorop staat.
LEIF werd in 2003 opgericht onder impuls van Recht op Waardig Sterven en prof. dr. Wim Distelmans. Dit gebeurde naar aanleiding van de wetten inzake patiëntenrechten, palliatieve zorg en euthanasie die in 2002 van kracht werden. LEIF ontstond als open forum voor zorgverleners, patiënten en hun familie, omdat het snel duidelijk werd dat slechts weinigen onder hen vertrouwd waren met de inhoud van deze wetten.
LEIF staat in voor verschillende opleidingen. Zo worden de LEIFartsen opgeleid, die een speciale training krijgen in de beslissingen bij het levenseinde. Deze artsen kunnen als verplichte tweede of derde arts optreden bij een euthanasieverzoek.
De LEIFlijn vormt een telefonische hulplijn voor wie nood heeft aan meer informatie rond het levenseinde, zowel voor de bevolking in het algemeen als voor hulpverleners. Deze telefonische hulplijn wordt ook vaak geconsulteerd door de medewerkers van de huizenvandeMens.
In februari 2013 werd de LEIFkaart gelanceerd, die het uitzicht heeft van een bankkaart en de wilsverklaringen die je verklaart te bezitten toont. Dankzij de steun van deMens.nu en de IMD Brussel kan de LEIFkaart kosteloos aangeboden worden. Je kan ze bewaren in je portefeuille. Ze biedt een bijkomende garantie dat artsen en hulpverleners op de hoogte zijn van je wettelijk ingevulde wilsverklaringen en dat ze rekening houden met je voorafgaande zorgplanning.