E like hoʻi me ka loaʻa honua mai o ka “ʻike akua” i ke kanaka e noho ulu kau ʻia ana, pēia hoʻi ka loaʻa o ka ʻike kūhohonu i ke kanaka nāna e hoʻoikaika ana i ka heluhelu a me ka hoʻolono i nā ʻōlelo o kēia papahana waihona puke uila.
I ka ʻaui ʻana o ke kenekulia 19, ʻo ka ʻōlelo Hawaiʻi ka ʻōlelo laha o Hawaiʻi. I ka makahiki 1985, he haneli makahiki a emi mai, he 50 a emi ka heluna o nā mānaleo Hawaiʻi ʻōpio. Alakaʻi ʻia ke aukahi hoʻonaʻauao ʻōlelo Hawaiʻi o nā makahiki 1970 a 80 e nā kūpuna mānaleo Hawaiʻi i piha i ka ʻiʻini a i ke aloha no ke ola hou ʻana o ka ʻōlelo Hawaiʻi. ʻAneʻane hala ia mau kūpuna makamae akā ʻo kā lākou mau makana i waiho ʻia i loko o ka ʻōlelo ke kumuwaiwai nani o ka ʻike, ka ʻōlelo, ka moʻomeheu, ka mōʻaukala, ka ʻāina, ka pāheona a me ka ʻepekema Hawaiʻi.
ʻO Kaniʻāina, ʻo ia hoʻi “Nā Leo o ka ʻĀina” kekahi kumuwaiwai hoʻonaʻauao e kālele ana i ka ʻōlelo waha mānaleo Hawaiʻi ma ke kāmoʻo a hoʻomau ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi a ʻimi a paipai i ke kākoʻo aʻo a hoʻohana ʻia o ka ʻōlelo Hawaiʻi. Ma ke ʻano he ʻohina ʻōlelo waha mānaleo Hawaiʻi e ulu ana, hoʻolako ʻo Kaniʻāina i ke komo kūkaʻi me ka ʻōlelo waha mānaleo Hawaiʻi a me nā palapalaleo ma kekahi waihona kikohoʻe ʻōlelo ʻelua.
Ulu mai ʻo Kaniʻāina i ke alu like ʻia i waena o nā kahua kula koʻolua me nā kumu a me nā meʻe hoʻōla ʻōlelo Hawaiʻi, nā kālaiʻike kāmoʻo ʻōlelo a me nā laepua waihona kikohoʻe/hoʻopaʻa ʻike o ke Kulanui o Hawaiʻi. Ke kono ʻia nei ʻoe e hoʻohana iā Kaniʻāina a paipai ʻia ka poʻe hoihoi e hoʻokomo i kekahi moʻopaʻa ʻaukiō a wikiō ʻōlelo waha mānaleo Hawaiʻi, e hoʻokaʻalauna mai iā kaniaina@hawaii.edu.