ประวัติศาสตร์เป็นการศึกษาเรื่องราวของมนุษย์ในอดีต โดยอาศัยหลักฐานที่ยังคงหลงเหลืออยู่ในปัจจุบัน โดยใช้วิธีการทางประวัติศาสตร์ในการศึกษาประเด็นที่สนใจ อย่างเป็นระบบ ตั้งแต่การกำหนดหัวข้อเรื่องที่จะศึกษา การรวบรวมหลักฐาน และการเรียบเรียง พร้อมนำเสนอซึ่งจะทำให้สามารถสร้างองค์ความรู้ใหม่ได้ อย่างมีเหตุผล และมีความน่าเชื่อถือ ซี่งการเรียนรู้วิธีการทางประวัติศาสตร์จะช่วยให้ผู้เรียน รู้จักสืบค้นหาข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ได้อย่างถูกต้อง
วิธีการทางประวัติศาสตร์ หมายถึง วิธีการ หรือขั้นตอนต่าง ๆ ที่ใช้ในการศึกษาค้นคว้า วิจัยเกี่ยวกับเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ โดยเฉพาะอาศัยจากหลักฐานที่เป็นลายลักษณ์อักษรเป็นสำคัญ ประกอบกับหลักฐานอื่น ๆ เช่น ภาพถ่าย แถบบันทึกเสียง วีดิทัศน์ หลักฐานทางโบราณคดี เป็นต้น เพื่อให้สามารถฟื้นอดีตหรือจำลองอดีตขึ้นมาใหม่ ได้อย่างถูกต้อง ตรงประเด็นและลำดับเรื่องราวได้อย่างใกล้เคียงกับความเป็นจริงที่สุด
วิธีการทางประวัติศาสตร์มีความสำคัญ คือ ทำให้เรื่องราว กิจกรรม เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในประวัติศาสตร์มีความน่าเชื่อถือ มีความถูกต้องเป็นจริง หรือใกล้เคียงกับความเป็นจริงมากที่สุด เพราะได้มีการศึกษาอย่างเป็นระบบ อย่างมีขั้นตอน มีความระมัดระวังรอบคอบ โดยผู้ได้รับการฝึกฝนในระเบียบวิธีการทางประวัติศาสตร์มาดีแล้ว
สำหรับการศึกษาประวัติศาสตร์นั้น มีปัญหาที่สำคัญประการหนึ่ง คือ อดีตที่มีการรื้อฟื้นหรือ จำลองขึ้นมาใหม่นั้น มีความถูกต้อง สมบูรณ์ และเชื่อถือได้เพียงใด รวมทั้งหลักฐานที่เป็นลายลักษณ์อักษรและไม่เป็นลายลักษณ์อักษรที่นำมาใช้เป็นข้อมูลนั้น มีความสมบูรณ์มากน้อยแค่ไหน เพราะเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์มีอยู่มากมาย เกินกว่าที่จะศึกษาหรือจดจำได้หมดแต่หลักฐานที่ใช้เป็นข้อมูล อาจมีเพียงบางส่วน ดังนั้น วิธีการทางประวัติศาสตร์จึงมีความสำคัญ เพื่อใช้เป็นแนวทางสำหรับผู้ศึกษาประวัติศาสตร์ หรือผู้ฝึกฝนทางประวัติศาสตร์จะได้นำไปใช้ด้วยความรอบคอบ ระมัดระวัง ไม่ลำเอียง และเพื่อให้เกิดความน่าเชื่อถือ
วิธีการทางประวัติศาสตร์ มีประโยชน์ทั้งต่อการศึกษาประวัติศาสตร์ที่ทำให้ได้เรื่องราวทางประวัติศาสตร์ที่น่าเชื่อถือ ประโยชน์อีกด้านหนึ่ง คือ ผู้ที่ได้รับการฝึกฝน การใช้วิธีการทางประวัติศาสตร์จะทำให้เป็นคนละเอียด รอบคอบ มีการตรวจสอบเรื่องราวที่ศึกษา รวมทั้งนำมาปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้ โดยจะทำให้เป็นผู้รู้จักทำการประเมินเหตุการณ์ต่าง ๆ ว่า มีความน่าเชื่อถือเพียงใด หรือก่อนที่จะเชื่อถือข้อมูลของใคร ก็นำวิธีทางประวัติศาสตร์ไปตรวจสอบก่อน