"สุนทรภู่" เป็นชื่อที่คนทั่วไปมักรู้จักคุ้นหู โดยนำคำว่า "สุนทร" จากบรรดาศักดิ์ที่ได้รับพระราชทานในรัชกาลที่ 2 และ 4 คือ "ขุนสุนทรโวหาร", "หลวงสุนทรโวหาร" และ "พระสุนทรโวหาร" มารวมกับนามเดิม "ภู่"

ในปีที่สุนทรภู่เกิด บิดาเดินทางไปบวชที่บ้านกร่ำ เมืองแกลง และบวชอยู่ตลอดชีวิต ทำให้ในวัยเยาว์ สุนทรภู่อยู่พระราชวังหลังกับมารดา ได้ศึกษาเล่าเรียนหนังสือไทย และวิชาการต่าง ๆ ในสำนักพระภิกษุที่มีชื่อเสียง ที่วัดใกล้กับพระราชวังหลังตามที่มีหลักฐาน คือ วัดชีปะขาว หลังจากศึกษาเล่าเรียน จนมีวิชาความรู้เป็นอย่างดีแล้ว
ในวัยหนุ่มสุนทรภู่ได้เป็นครูสอนหนังสือ หรือวิชาเสมียน ที่วัดชีปะขาว

ก่อนจะกลับเข้ารับราชการอีกครั้งในปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยเป็นอาลักษณ์ในสมเด็จเจ้าฟ้าจุฑามณี กรมขุนอิศเราศรังสรรค์ ในสมัยรัชกาลที่ 4 ได้เลื่อนตำแหน่งเป็น พระสุนทรโวหาร เจ้ากรมอาลักษณ์ฝ่ายพระราชวังบวร ซึ่งเป็นตำแหน่งราชการสุดท้ายก่อนสิ้นชีวิต

สุนทรภู่เป็นกวีที่มีความชำนาญทางด้านกลอน จนได้รับยกย่องเป็น “เชกสเปียร์แห่งประเทศไทย” เนื่องจากได้สร้างขนบการประพันธ์กลอนนิทานและกลอนนิราศขึ้นใหม่จนกลายเป็นที่นิยมอย่างกว้างขวางสืบเนื่องมาจนกระทั่งถึงปัจจุบัน ผลงานที่มีชื่อเสียงของสุนทรภู่มีมากมายหลายเรื่อง เช่น นิราศภูเขาทอง นิราศสุพรรณ เพลงยาวถวายโอวาท กาพย์พระไชยสุริยา และพระอภัยมณี เป็นต้น

ด้วยเหตุนี้ในปี พ.ศ. 2529 ในโอกาสครบรอบ 200 ปีชาตกาล ท่านจึงได้รับยกย่องจากยูเนสโกให้เป็น บุคคลผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรมระดับโลก อีกด้วย