จิ้นส้ม
จิ๊นส้ม หรือ แหนม ทำมาจากเนื้อสัตว์ เช่น เนื้อหมู เนื้อวัว เนื้อควาย เรียกชื่อตามเนื้อสัตว์ เช่น จิ๊นส้มหมู จิ๊นส้มงัว จิ๊นส้มก้าง ปัจุจุบัน นิยมใช้เนื้อหมู บางแห่งเรียก หมูส้ม สามารถนำมารับประทานเป็นกับข้าว โดยนำไปย่างไฟทั้งห่อ เรียกว่า จิ๊นส้มหมก หรือจะนำไปปรุงอาหารได้หลายชนิด เช่น คั่วจิ๊นส้มใส่ไข่ เจียวผักปลัง และคั่วฟักเพกาอ่อน
การทำแหนมหมู (จิ้นส้ม) ซึ่งเป็นอาหารพื้นบ้านของหลายๆ ภูมิภาค ซึ่งเป็นที่รู้จักกันดีมาตั้งแต่สมัยปู่ ย่า ตา ยายของเรา ซึ่งปัจจุบันได้นำมาประกอบเป็นอาชีพซึ่งทำรายได้ให้กับครอบครัวเป็นจำนวนมาก และแหนมหมูก็สามารถทำได้อย่างง่ายๆ และเป็นอาหารที่อร่อยและทำได้ง่ายนิยมกินกับข้าวเหนียวสามารถห่อหรือพกติดตัวไปทำงานด้วยได้ง่าย การทำแหนมหมูจะนิยมห่อด้วยใบตองเพราะจะทำให้แหนมหมูมีรสชาติที่กลมกล่อม และจะได้กลิ่นหอมของใบตองนั่นเอง อีกทั้งยังประกอบด้วยโภชนาการที่มีสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย เช่น เนื้อหมู จะให้สารอาหารจำพวกโปรตีน และยังมีสมุนไพรแบบไทยๆ เป็นส่วนประกอบที่สำคัญอีกด้วย อย่างกระเทียมซึ่งกระเทียมจะช่วยลดไข้หวัดได้และยังช่วยบำรุงหัวใจได้อีกด้วย เท่านี้เราก็จะได้แหนมหมูไว้บริโภคภายในครอบครัว
จิ้นสัม หรือ แหนม อาจทำมาจากเนื้อสัตว์ต่างๆ เช่น เนื้อหมู เนื้อวัว เนื้อควาย เป็นต้น ซึ่งจะเรียกตามเนื้อสัตว์ที่นำมาทำ เช่น จิ้นสัมหมู จิ้นสัมค่าง สำหรับจิ้นส้มหมูบางแห่งเรียก หมูสับ ปัจจุบันมักเรียกเป็นแหนมและยังมีแหนมซี่โครงหมู แหนมหูหมูด้วย กล่าวกันว่าสุดยอดของจิ้นส้มนั้นคือ จิ้นส้มค่าง คือ แหนมที่ทำจากเนื้อค่าง การทำแหนมโดยทั่วไปเนื้อที่นำมาทำต้องเป็นเนื้อแคงส้วน ๆ ถ้ามีพังผืดให้เลาะออกให้หมด นำมาสับแต่ไม่ให้ละเอียดจนเละ อาจใช้การบดก็ได้ ถ้าเป็นข้าวสุกเอาล้างน้ำ และสะเด็ดน้ำให้หมดแล้วเอามาคลุกกับกระเทียมเกลือ ดินประสิวที่โขลกไว้ เมื่อเข้ากันดีแล้วจึงเอาเนื้อที่สับไว้ลงคลุกเคล้าด้วยพร้อมกับพริกขี้หนูลงไป ถ้าเป็นแหนมหมูจะเอาหนังหมูที่หั่นไว้ใส่ลงไปด้วยเมื่อคลุกเคล้าจนเข้ากันดีแล้วก็นำมาห่อซึ่งแต่เดิมมาจะใช้ใบตองห่อหลายๆ ชั้น แล้วมัดด้วยตอกให้แน่นอีกครั้ง แต่ปัจจุบันมีการนำมาอัดในซองพลาสติกแล้วมัดให้แน่นเช่นกัน เมื่อห่อแล้วเก็บไว้ราว 3-4 วัน ก็นำมารับประทานได้การรับประทานแหนม โดยทั่วไปแต่ก่อนนั้นอาจกินกับข้าวนึ่งทั้งดิบ หมกไฟ ให้สุก หรือ "ขั้ว" คือ ผัดใส่ผักเพกาอ่อน เป็นต้น แต่ในระยะหลังนิยมใช้เป็นกับแกล้ม ซึ่งมักจะมี กระเทียม ผักชี พริกขี้หนู ถั่วลิสงคั่ว ขิงสด กินเป็นเครื่องเดียงไปด้วย การใช้งาน : รับประทานเป็นอาหารกินคู่กับข้าวเหนียวร้อนๆ ภาดเหนือเรียกแหนมว่า จิ้นส้ม (จิ้น แปลว่าเนื้อ และส้ม แปลว่าเปรี้ยว)
ส่วนผสม
1. เนื้อหมูบด 1 กิโลกรัม
2. หนังหมู 100 กรัม
3. กระเทียม 20 กลีบ
4. เกลือ 1 ช้อนโต๊ะ
5. ข้าวนึ่ง 1 ถ้วย
วิธีการทำ
1. โขลกกระเทียมและเกลือป่นมาคลุกเคล้ากับหมูบด
2. ใส่ข้าวนึ่ง คลุกเคล้าให้เข้ากัน
3. ใส่หนังหมูลงคลุกเคล้าให้เข้ากัน
4. เตรียมใบตอง 8 x 10 นิ้ว นำส่วนผสมที่ได้ห่อด้วยใบตอง
5. ใช้ใบตอง 2 แผ่นห่อให้แน่น และอีก 2 แผ่นห่ออีกหนึ่งชั้น
6. กลัดใบตองด้วยไม้กลัด ทิ้งไว้ 2-3 วัน นำมารับประทาน โดยการย่างไฟ หรือนำมาปรุงอาหารได้
ข้อมูลเนื้อหาโดย : อาหารพื้นบ้านล้านนา
เรียบเรียงเนื้อหาโดย : นายนิติพงษ์ ยศยิ่งอภิราม ครู กศน.ตำบล
ภาพถ่ายโดย : นายนายนิติพงษ์ ยศยิ่งอภิราม ครู กศน.ตำบล