ถิ่นกำเนิดกระวาน

วงศ์ : ZINGIBERACEAE (วงศ์เดียวกับขิง ข่า)

ชื่อวิทยาศาสตร์ Amomum verum Blackw.

ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Amomum krervanh Pierre ex Gagnep.

กระวานจัดเป็นเครื่องเทศที่มีราคาแพงรองลงมาจากวานิลา กระวาน ที่ซื้อขายในตลาดโลกตั้งแต่อดีตแบ่งได้เป็น 2 ชนิด คือ กระวานแท้หรือกระวานเทศ (Elettaria cardamomum) ผลมีลักษณะ แบนรี ปลูกมากในอินเดีย กัวเตมาลา ศรีลังกา และแทนซาเนีย ส่วนกระวานไทย (Amomum krevanh) ผลมีลักษณะกลม ปลูกมากใน เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้แก่ อินโดนีเซีย และในหมู่เกาะอินเดียตะวันตก ส่วนในประเทศไทยนั้นมีหลักฐานยืนยันว่าประเทศไทยมีแหล่งกำเนิดกระวานไทย 2 แหล่ง ได้แก่ บนภูเขาสูงในพื้นที่จังหวัดจันทบุรีและตราด โดยเฉพาะบริเวณเขาสอยดาวและป่าเขาระนาบ จังหวัดจันทบุรี เรียกว่า กระวานจันทบุรี ซึ่งคุณภาพดีเป็นที่ต้องการของตลาด ซึ่งกระวานจันทบุรีสามารถเก็บเกี่ยวได้ในช่วงเดือนกรกฎาคม - สิงหาคม และกระวานจากภาคใต้ เช่น สงขลา สุราษฎร์ธานี ปัตตานี ตรังยะลา นราธิวาส แต่คุณภาพต่ำกว่ากระวานจันทบุรี กระวานจัดเป็นเครื่องเทศส่งออกที่ทำรายได้แก่ประเทศปีละนับล้านบาท ตลาดต่างประเทศที่สำคัญของกระวานไทย ได้แก่ สาธารณรัฐประชาชนจีน และฮ่องกง ทั้งนี้ในบทความนี้จะกล่าวถึงเฉพาะกระวานไทย (Amomum krervanh Pierre ex Gagnep.) ที่มีการใช้กันอย่างแพร่หลายในไทยเท่านั้น

กระวาน เป็นเครื่องเทศและสมุนไพรชั้นเลิศ สามารถแปรรูปหรือนำไปสกัดน้ำมันหอมระเหยเพื่อใช้ในวงการต่าง ๆ มากมาย เช่น ปรุงยา แต่งกลิ่นอาหาร เครื่องดื่ม ขนมปัง ผสมเครื่องสำอาง และใช้ทำน้ำหอม ซึ่งกระวานนั้นเป็นพืชผลที่มีราคาแพงมาก ถ้าเป็นกระวานป่าตามธรรมชาติที่มาจากป่าแถบเขาสอยดาว จังหวัดจันทบุรี ซึ่งเรียกว่ากระวานจันทบุรี เพราะเป็นพื้นที่ ที่มีสภาพแวดล้อมเหมาะสมที่สุด ผลผลิตจากที่นี่ จึงมีคุณภาพดีที่สุด ผลใหญ่ น้ำหนักดี มีกลิ่นหอมแรง สกัดน้ำมันหอมได้มาก จนเป็นที่ยอมรับ ทำให้ผลผลิตจากที่นี่แทบทั้งหมดจะถูกนำไปเป็นสินค้าส่งออกสำคัญไปยังจีนและฮ่องกง

ปัจจุบัน กระวานที่บริโภคในบ้านเราเอง ก็มีเพาะปลูกอยู่ในแหล่งที่ดีที่สุดคือจังหวัดจันทบุรี แถบอำเภอสอยดาว อำเภอโป่งน้ำร้อน ได้กระวานคุณภาพดีที่สุด ผลใหญ่ เมล็ดใหญ่ รสชาติ เผ็ดร้อน กลิ่นฉุนมาก เพราะพื้นที่ปลูกมีสภาพแวดล้อม ดิน น้ำ อากาศ เหมาะกับธรรมชาติของกระวานจันทบุรี แต่กระวานที่ออกมา ก็ยังมีราคาดี เพราะไม่ได้ปลูกได้ง่ายๆทั่วไปในทุกพื้นที่ และความต้องการในบ้านเราเองก็มีสูง ถ้าเพื่อนๆเกษตรกรสนใจปลูกเพราะคิดว่าราคาดี ก็ต้องยอมรับความจริงกันว่า กระวาน มีข้อจำกัดเรื่องสถานที่ปลูกนะครับ ที่ต้องมีสภาพใกล้เคียงกับธรรมชาติที่กระวานจะขึ้นได้ คือ ต้องอยู่ใต้ร่มไม้ใหญ่ตลอดเวลา มีแดดเพียงเล็กน้อย มีอุณหภูมิต่ำ มีฝนตกชุก มีความชื้นสูงสม่ำเสมอ ดินอุดมสมบูรณ์ มีใบไม้ทับถม ซึ่งพื้นที่เหมาะสมโดยส่วนใหญ่ จะเป็นการปลูกร่วมในสวนผลไม้ หรือ สวนยางพาราในภาคตะวันออกและภาคใต้เท่านั้น ส่วนการปลูกในระบบปิด ควบคุมแสง น้ำ ความชื้น และอุณหภูมิ ยังไม่มีใครทดลอง ดังนั้นหากเพื่อนๆเกษตรกรคนไหน มีสถานที่ ที่เหมาะสมจริงๆ การปลูกกระวาน ก็เป็นทางเลือกที่น่าสนใจมากครับ