"ตั้งข้าว”
พิธีกรรมชนเผ่ากะเหรี่ยงบ้านห้วยฮ่อมนอก 

“ตั้งข้าว” ผู้นำด้านพิธีกรรมชนเผ่ากะเหรี่ยงบ้านห้วยฮ่อมนอก คติความคิด ความเชื่อ และหลักการพื้นฐาน

นับตั้งแต่อดีตกาลของชุมชนบ้านห้วยฮ่อมนอกจนถึงปัจจุบัน มี “ตั้งข้าว” ผู้นำด้านพิธีกรรมชนเผ่ากะเหรี่ยงบ้านห้วยฮ่อมนอก จำนวนทั้งหมด 4 คน ดังนี้
1. นายไหม   เมืองห้อม   อาศัยอยู่บ้านเลขที่ (ไม่สามารถระบุได้)

2. นายดำ เมืองห้อม   อาศัยอยู่บ้านเลขที่ 86

3. นายผัด เมืองห้อม  อาศัยอยู่บ้านเลขที่ 20

4. นายดอก   เมืองห้อม   อาศัยอยู่บ้านเลขที่ 22

จากข้อมูลข้างต้นนี้ จะเห็นได้ว่าการเป็นตั้งข้าวชองชุมชนบ้านห้วยฮ่อมนอกนั้น จะได้รับการถ่ายทอดวิชาความรู้และการปฏิบัติกิจจากตั้งข้าวคนก่อนหน้านี้ ดังนั้น การสืบทอดตำแหน่ง “ตั้งข้าว” จึงเป็นการสืบทอดโดยเชื้อสายของตั้งข้าวรุ่นก่อน แต่ต้องได้รับการยอมรับจากสมาชิกในชุมชนด้วย

การอยู่ในตำแหน่ง ตั้งข้าวนั้นไม่ใช่ว่าจะอยู่จนอายุถึง 70 - 80 ปีหรือจนเสียชีวิต ตั้งข้าว สามารถที่จะสืบทอดส่งต่อกันได้ตลอดเวลา ตามความเหมาะสม และผ่านการเห็นดีเห็นชอบจากคนในชุมชนแล้ว 

ตั้งข้าว คือผู้นำด้านพิธีกรรมของชนเผ่ากะเหรี่ยงบ้านห้วยฮ่อมนอก ที่สมาชิกในชุมชนให้ความเคารพนับถือ ด้วยเชื่อว่าเป็นผู้ที่ติดต่อสื่อสารกับผี หรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่อยู่เหนือธรรมชาติได้ จึงเป็นผู้ที่ชาวบ้านให้ความเคารพนับถือ เป็นผู้นำในการทำพิธีกรรมต่างๆ ตามประเพณีของชนเผ่ากะเหรี่ยงบ้านห้วยฮ่อมนอก เช่น การเลี้ยงผีบรรพบุรุษ การสร้างบ้าน การขึ้นบ้านใหม่ การแต่งงาน ประเพณีมัดมือ ฯลฯ ยกเว้น งานศพ เป็นตัวแทนของคนทั้งชุมชนในการกล่าวพร่ำขอพรจาก ผีเจ้าที่และผีต่างๆ ที่สิงสถิตอยู่ตามป่า  ตามภูเขา  ลำห้วย  ในไร่ และในหมู่บ้าน ฯลฯ ให้คุ้มครองปกปักรักษาสมาชิกในหมู่บ้านห้วยฮ่อมนอก รวมถึงสัตว์เลี้ยงหรือสิ่งของอื่นๆใด ให้มีความสุขทั้งกาย ใจ มีสติ ปลอดภัย ภยันตรายใดๆที่จะเกิดขึ้นไม่ว่าจะเป็นภัยทางธรรมชาติหรือภัยอันเกิดจากมนุษย์ด้วยกันเอง ให้มลายไปสิ้น โดยการนำ เหล้า หมู  ไก่ อาหารต่างๆ มาเซ่นสังเวย ตามความเชื่อและความศรัทธาที่ได้ยึดถือปฏิบัติสืบต่อมา